Местоимения

Местоимения в татарском языке употребляются вместо самостоятельных слов, но не называют их и не определяют их содержания.

Местоимения бывают:

Простые: мин, син, ул, кем, ни что, нәрсә, ник почему, кай какой, үз свой, шушы этот, теге тот

Производные: Образуются прибавлением аффиксов –ча/-чә, -дый/-ди, -дыр/-дер, -лык/-лек, -лай/-ләй. Барча весь; ничә сколько; барлык весь; андый, мондый, тегенди такой; нинди какой; ниндидер какой-то; болай, тегеләй так; алай так, этак

Сложные: беркем никто; кайбер никоторый; һәркайсы каждый; һичкайчан никогда

Парные: ул-бу что-либо; андый-мондый какой-нибудь; алай-болай так-сяк; тегене-моны то да се

Составные: әллә кем кто-то; әллә кайда где то; әллә кайчан давно; теләсә кайсы, теләсә нинди любой; кем дә булса кто-нибудь

Разряды местоимений

Личные (зат алмашлыклары): мин я, син ты, ул он, она, оно, без мы, сез вы, алар они. Местоимения склоняются по падежам.

Склонение местоимений мин, ул

Баш килеш мин ул

Иялек килеше минем (у меня, мой) аның (у него/нее; его/ее)

Юнәлеш килеше миңа (мне) аңа /аңарга (ему, ей)

Төшем килеше мине (меня) аны (его, ее)

Чыгыш килеше миннән (от/с меня) аннан /аңардан (с/от него/нее)

Урын-вакыт к. миндә (у меня, на мне) анда /аңарда (у него/нее; на нем/ней)

Указательные (күрсәтү): ул, бу это; шул этот; теге тот; шундый, андый, мондый такой; алай, болай, тегеләй, шулай так

Баш килеш бу (этот) шул (тот)

Иялек килеше моның шуның

Юнәлеш килеше моңа /моңарга шуңа

Төшем килеше моны шуны

Чыгыш килеше моннан / моңардан шуннан

Урын-вакыт к. монда / моңарда шунда

Вопросительные (сорау): кем кто; ни, нәрсә что; кайсы который; каян, кайдан откуда; кайчан когда; нинди какой; ник, нигә зачем; ничек как; ничә, күпме сколько;

Собирательные (билгеләү): һәр, һәрбер каждый; бар, барча, барлык, һәммә весь; бөтенесе все; үз свой

Склонение местоимения үз

ед. число мн. число

I үзем (я сам) үзебез (мы сами)

II үзең ( ты сам) үзегез (вы сами)

III үзе (он сам, она сама, оно само) үзләре (они сами)

баш килеш үзем (я сам/сама) үзләре

иялек килеше үземнең (у самого/самой) үзләренең

юнәлеш килеше үземә (самому/самой) үзләренә

төшем килеше үземне (самого/саму) үзләрен

чыгыш килеше үземнән (от самого/самой) үзләреннән

урын-вакыт к. үземдә (у самого/самой; на самом/самой) үзләрендә

Неопределенные (билгесезлек). Показателями являются частицы –дыр/ -дер, -тыр/-тер, әллә: әллә кем, кемдер кто-то; әллә нинди, ниндидер какой-то; әллә ничек, ничектер как-то и др.

Отрицательные (юклык). Показателем являются числительное бер и частица һич: һичкем, беркем никто; һичнәрсә, бернәрсә ничто; һичничек, берничек никак и др.

Притяжательные (тартым). Образуются посредством аффиксов –ныкы/-неке: минеке мой, синеке твой, шуныкы его, үзебезнеке наш, аларныкы их и др.

Тәбрикләү