27. Редакция эшчәнлеген оештыруның хокукый нигезләре. ???

- гамәлгә куючыны ачыклау,

- ММЧны теркәү,

- теркәү салымын түләү,

- ред-я уставын яки килешү төзү.

Редакция – ММЧн җитештерә һ. чыгара торган оешма, учреждение, предприятие, бер кеше яки берничә кеше төркеме.

1. Гамәлгә кую:

-18 яше тулган, РФ гражданлыгына ия , психик авыру булмаган, төрмәдә булмаган кеше.

-оешмалар: дини, иҗтимагый һ.б.

- предприятие, клуб, китапханә;

- дәүләт органнары.

Гамәлгә куючылар бер яки берничә була ала. Алар бер – берсе белән килешү төзиләр. Анда хокукларын, бурычларын билгелиләр.

2. Теркәү(регистрация)- радио һ. ТВ өчен ике лицензия дә кирәк(ешлык, тапшыру өчен). Гариза,регистр-я өчен түләү турында квитанция б.т.

Гаризада күрс-ә: ММЧ исеме, теле, формасы, ред. адресы, якынча тематикасы, яки махсуслашу темасы.

3. Теркәлү өчен Редакция уставы булу мәҗбүри. Ул редакция бн гамәлгә куючы арасында үзенчәлекле килешү документы булып тора. (Гамәлгә куючы – газета чыгара башлауга, тале-яки радиоканал ачарга хокукы бар зат). Ред-я әле яңа гына оештырылган булса һ. 10нан да азрак кешедән торса, устав килешү бн дә алыштырыла ала. Устав ред-я коллективы җыелышында тикшерелеп к.т. һ. гам.куючы тарафыннан раслана. Ул ред-нең дә, гам. Куючының да интересларын исәптә тотарга, аларның икесенең дә хокук-бур-н төгәл күрсәтергә тиеш.

Гам. куючының ред-гә бирелгән матди милекне нәтиҗәле, максатка ярашлы итеп кулланылуны контрольдә тотарган, уставта күрсәтелгән тәртиптә баш мөхәррир билгеләргә һ. аны эшеннән азат итәргә, юридик зат буларак, ред-не юкка чыгару турында карарлар каб. Итәргә хокукы бар.

28. Жур-ң хокуклары һ. Бурычлары

Жур-ң хокуклары һ. бурычлары “ММЧ турындагы” Законның 5 нче бүлегендә чагылыш тапкан. Аларны шартлы рәвештә 3 төркемгә бүлеп карарга мөмкин:

• жур-ң М. табу бн бәйле эшчәнлегенә бәйле х/б. Жур-ң дәүләт хакимияте, җирле үзидарә органнары, унитар пред-ләр, иҗт-й оеш-р, матб. үзәкләрендә булу, анда эшләүче кешеләр бн аралашырга х.бар. Аңа дәүләт, коммерция һ.б. төрле саклана торган сердән кала, башка М. саклаган документлар бн танышу мөм-ге тудырылган.табигый бәла-казалар, массакүләм тәртипсезлекләр булган һ.б. урыннарга килә ала.Тапкан М. тикшерергә х., шул ук вакытты чыганагын, М.ның үзен ачмаска бурычлы. Аудио-видео язмалар ал.барган очракта, бу турыда алдан әйтергә, таләп ителгәндә, берсүзсез таныклыгын күр.бурычлы.

• жур-ң М. тарату бн бәйле эш-нә бәйле х/б. Аның авт-к һ. интеллектуаль миоек х-ын саклау шартларында документ һ. мат-ны бастыру, хәбәр итү мөм-ге бар. ММЧда үз фикерен белдерә ала. Ред-ү вакытында фикеренә хилафлык килгән, дип саный икән, үз фамилисен куймауны таләп итә ала. Теләсә, псевдоним, теләсә үз фам-сез, теләсә имзасыз бастыра ала. М. ны тикшерү хокук булып калмыйча, жур-ң бурычына әверелә.

• Жур-ң М. җитештерү һ. ММЧ чыгару бн бәйле х/б. Жур-ң ышанулары, карашы, уй-фикерләре бн кискен каршылыкка кергән материалны әзерләүдән баш тарта алуы, хезмәттәшлек мөн-ре бн бәйләнгән ред-я уставын тоту, аерым бер мат-ны бастырганнан соң, аның суд бн бәйле бәхәсләр чыгару мөмкинлеген редакторга алдан ук хәбәр итү һ. дед-р закон бн тыелган эш кушканда, аннан баш тарту шартлары керә.

Р.S.М. тикшерү шартлары. Жур-т факт һ. М. чыганагы бн аудитория арасындагы арадашы. Жур-т теге яки бу вакыйганың шаһите булган очракта, үзе күргәннәр һ. ишеткәннәр турында яшереп калдырмый чын дөресен хәбәр итәргә бурычлы. Әмма еш кына жур-т фактны башкалардан ишетә. Димәк, чыганакның да М.ның да дөреслеген тикшерергә кирәк.

• Аккредитаця кагыйдәләре. Барлык оешмалар өчен бертөрле була алмый. Ред-я үз журналисты өчен гариза булырга тиеш. Аларны канәгатьләндерү оешманың аккредитация кагыйдәләренә туры килү – килмәвенә бәйле. Кагыйдәләр законга яраклы булырга тиеш. Журналистның махсус белеме, стажы булмау,яки шул өкәдә яхшы белгеч түгеллеген сәбәп итеп, аны аккредитацияләүгә каршы килү законга сыймый. Әмма жур-т узырылган чара вак-да ңа кушылып китү, үзгәртү гамәлләре кулланса, ага таба акк-н баш тартырга мөмкин.

Журналистны аккредитациядән мәхрүм итү очраклары:

1)жур.-т яки редакция закон кысаларында төзелгән аккред.кагыйдәләрен бозса

2)жур.-т яки редак. Үзен аккред.-гән оешма турында аның дәрәҗәсен төшерерлек расланмаган мәгълүмат таратса.

29. Жур-ка этикасының асыл прциплары.

Этика-әхлак тур. Белем. ПРоф. Этика – нормалар җыелмасы. Журналистның әхлакый нигезләенә ориентлашкан, аның төрле ситуацияләрдә үзен ничек тотарга кирәклегенең кагыйдәләр җыелмасы.. Пр. Эт. Нигезе улып- журн-ның җәмгыять каршындагы җаваплылыгын аңлау тора. П.э документ рәвешендә дә була ала.Шундый док. АКШ та һ. Англиядәсугыш вакытында б.к.Беренче кодекс та 19 гасыр ахырында чыга.

Жур-т этикасы, һөнәри әхлак буларак, билгеле бер кагыйдәләр җыелмасы б.тора, һ. ул, үз чиратында, жур-ка кодексларында чагылыш таба. Һөнәри әхлак кагыйдәләре формалашуы – тере, өзлексез б.т. процесс. Россия Жур-р Союзы 1994 елның 3 июнендә һөнәри этика буенча кодекс кабул итә. Кодекс 10 маддәне үз эченә ала, анда 4 төп принцип күрсәтелә:

1. Жур-т үзе тулысынча дөреслегенә ышанган М.не генә бирә ала, төрле факт, версия һ. карашлар арасындагы аермалыкларны төгәл күрсәтә

2. Конфиденциаль М.ны үзенең шәхси максаты өчен яки жур-т эшчәнлеген реклам бирүдә файдалана алмый. Намуслы конкуренця кануннарыннан чыгып, үзенең хезмәттәшләренә зыян китерүче ситуацияләрдән ерак тора.

3. Жур-т, һөнәри бурычын үтәгәндә, хезмәттәшләренең юридик хокукларыннан чыгып эш итә, хөкүмәт яки чит кеше тарафыннан булган төрле басымнарны кире кага.

4. Жур-ң һөнәри статусы дәүләт органнарында, закон чыгаручы оешмаларда, суд оешмаларында эшләүне чикли, кулына корал алуны тыя.

Журн-т- ауд. Дискримминация бумаска тиеш

-х аталар төзәтү, җавап бирү хокукы.

-төгәллек

-дөреслек

-выгода өчен түгел

Журн-т- мәгълүмат чыганагы

- хәбәр бирүче исемен сер итеп калдыру

- мәгъ-т җыю методлары дөрес булырга тиеш.

-балалар һ. үсмерләргә караган мәгъ-т б-н эшләү.

- мәгъ-ны сатып алу тыела.

Ж-т-әсәр герое

- катастрофа корбаннары мәнфәгатен саклау

-җинаятьченең туганнары алар өчен җавплы түгел.

- авыру кешенең мәнф-н яклау

-шәхси тормышка кагылган мәгълүмат

Журналист – власть

Журналист – хезмәттәшлек