23. “Ммч турандагы” Законның төп положениеләре.

“ММЧ тур-гы З-н” 1991 елның 27 декабрендә к.и. соң, 1995 елның 13 гыйнвары, 6 июне, 19 июле, 27 декабрендә, 1998 елның 2 мартында, 2000 елның 5 августында, 2001 нең 4 авг-да һ. 2002 нең 21 мартында кайбер үзгәрешләр кертелгән. Әлеге Закон барысы 7 бүлектән, 62 маддәдән тора.

1нче бүлек “Төп положениеләр”, д.а. Анда жур-т хезмәтендәге төп төшенчәләргә аңлатма бирелә (ММ, ММЧ, жур-т һ.б.)

2 б. ММЧның эшчәнлеген оештыру. Гамәлгә кую, аккред-я, нәшир статусы һ.б.га булган таләпләрне ачыклый.

3 б. ММЧ тарату. ММЧна куелган таләпләр, реклам тарату таләпләре, эротик басмалар эшчәнлек тур-да.

4 б. ММЧның гражданнар һ. оешмалар бн мөн-те. М. эзләү, табу, алу шартлары, яшерен М. төшенчәсе һ.б.

5 б. Жур-ң хокуклары һ. бур-ры. Жур-ң тулысынча хокукый статусын билгели.

6 б. ММ өлкәсендә дәүләтара хезмәттәшлек. Чит ил ММЧның Россиядәге хокук-бурычлары бн таныштыра.

7 б. Әлеге Законны бозган өчен билгеләнергә мөмкин булган җәза төрләре.

24. Жур-ка ирегенең төп аспектлары.

Матб. иреге – демократик дәүләтләр тәэмин итә торган иң төп хок-ң берсе. Ул ирек Халыкара кеше хок-ры декларациясенең 19 маддәсе һ. Кеше хок-ры һ. ирекләрне саклау тур-гы Ауропа конвен-ң 10 маддәсе бн ныгытылган. Һәркемнең үз фикерен ирекле рәвештә белдерергә хакы бар, ә бу хакимият органнарына һ. дәүләт чикләренә карамастан, һәркемнең М. алырга һ. таратырга иреге бар д.с.

Ирек – үзең теләгәнчә эш итү, иреклелек – зарурилык кысаларында эш итү. Җәмгыятьтә яшәп килгән законнарның таләпләренә бәйле булу. Җәмгыятьнең алга китешен иреклелек билгели.

1. Социаль-тарихи аспект – җәм-ң закон кысаларында эш итү,(икенче төрле: социаль- иҗади- тормыш закочалыкларын белү, соц. позициянең дөреслеге, гуман-к, соө. анализ ясый белү, хакыйкатькә омтылу.)

2. Юридик аспект – жур-т Закон кыс-да эш-гә тиеш,

3. Икътисади аспект – жур-ка икътисади яктан беркемгә дә бәйле булмаска тиеш. (дәүләт структурасы, аерым шәхесләр, АОга да). Концерннар төзү иреклелеккә ирешергә ярдәм итә(“Эфир”- “Эфир-вояж”, “Тат - медиа”).

Иреклелекне тормышка ашыру: - алдынгы тәҗрибәне яктырту, күтәрү,

• тормыштагы кимчелекләрне ачу, сәбәпләрен күрсәтү,

• җәмгыятьҗә өлгереп килгән проблемаларны күрсәтү, хәл итү.

Сүз иреге бар, дип игълан ителсә дә, жур-т чикләнгән кысалар эчендә иҗат итә, чөнки

1) Конституция, 2) предмет өлкәсе бн бәйле документ (м-н, хәрби тема), 3) оешма уставы, 4) әхлак кагыйдәләре. Кодекс о проф. этике жур-та.

ММЧ хокукы нормалар җыелмасыннан тора:

- конституцион хокук,

• махсус инф-н законнар,

• хезмәт, административ, гражданлык х-кы,

• жур-т эшләгән өлкә х-к нигезләре.

25. Жур-да авторлык хокукы.

Интеллектуаль милеккә бәйле бәхәсләр, нигездә, 1993 елның 9 июлендә к. ителгән “Авторлык хокукы һ. эргәдәш хок-лар турындагы” федераль Законга нигезләнеп чишелә.

ММ өлкәсендә гражданлык хок-ры гамәлгә керә торган 2 интел-ль милек объекты бар:

• Мәгълүмат,

• әсәрләр (радио, ТВ яңгыраганмат-р да).

Соңгысын берничә төргә бүлеп карарга мөмкин:

- редакциянең штаттагы хезмәткәрләр тудырган материаллар,

• штаттан тыш хәб-р, чит авт-р т.м.,

• фотосурәтләр һ. рәсем, карикатура кебек сынлы сәнгать әс-ре,

• верстка, басманы бизәү өчен кулланылган типография чаралары.

Интеллектуаль милек булмый торган материаллар – көн яңалыклары (иҗади көч түгелми диярлек, фактлар җыелмасы),

• ММЧда басылып баручы һәртөрле Закон, суд карары.

Фотосурәтләргә карата авторлык хокукы – Законның 6 маддәсендәге 3 пунктына таянып, мөстәкыйль әсәр сыйфатында файдалана алырлык материал авторлык хокукы объекты була ала. Димәк, редакция берәр кеше төшереп җибәргән фотоны бастырып чыгарган икән, бу аны мөстәкыйль материал итеп кабул итү турында сөйли. Шулай булгач, әлеге фот-т авторлык х-на ия, д. сүз. Әгәр фотоларда моңарчы билгеле сәнгать әсәре, картина сурәтләнсә, авторлык хокукына төшерүче дә, музей да, дәүләт тә түгел, ә автор үзе – картинаны тударган шәхес, рәссам ия була.

Интервью бирүгә караган авторлык хокукы.- Интервью бирүче дә алучы да тигез хокукка ия – автордашлар. Кайбер очракларда кемнең хезмәте күбрәк кергән, шунда авторлык хокукы.

Редакция почтасы – хат авторы үз исемен күрсәтмәүләрен сорый ала.

• хат юлланган икән, димәк, бастыруга ризалык бирелгән.

• Ред-я төп фикерне үзгәртмәкә т.

• Җавап язмаска мөмкин

Журналистлар тарафыннан тудырылган әсәрләр – аторлык кукына ия. Әсәрнең авторы булып физик зат санала. юридик зат (редакция) автор булып саналмый. Әмма редакция әсәрнең милек буларак хуҗасы булу хокукларына ия. Газета яки жур-ны тулаем яки өлешләп файдаланырга теләүчеләр рөхсәтне ред-дән сорарга тиеш.

Авторлык хокукының вакыты - әсәр тулырганнан алып, авторның үлеменнән соң тагын 50 ел дәвам итә. Шул вакыт эчендә авторлык хокукына кагылышлы мәсьәләләрне чишү мөмкинлеге бар. Әлеге вакыт узганнан соң, әсәр бөтенхалык куллануына күчә һ. теләсә-кем тарафыннан ирекле файдаланырга мөмкин. Әмма Законның 28 маддәсе нигезендә, аның авторлыгына, автор исеменә, һ. аның эш дәрәҗәсенә хокук саклана.

Тагын шунысы бар. Музей предметын (рамга алынган, киндергә буяулар бн ясалган...) фотога төшерү өчен, музей рөхсәте кирәк, ә сәнгать әсәре өчен кирәкми.

Ред-я түбәндәге хокукларга ия:

• басманы тулаем алганда үзләренчә файдалану. Аерым материаллар турында сүз алып барылмый.

• Хезмәт договоры нигезендә, эшләүче жур-т тар-нан эш вазыйфаларын үтәүче буларак тудырган әсәрләрен теләгәнчә файдалану,

• Авторлык договоры ярдәмендә редакциягә тапшырылган әсәрләрне теләгәнчә файдалану.

Җаваплылык - административ һ. җинаять җаваплылыгына тарт.мөмкин. Штраф аерым кешеләргә - 15-20минималь х/х күләмендә, рәсми затларга – 30-40, юридик затларга – 300-400 мин. х/х күләмендә була ала.

Чит илләрдәге авторлык оешмалары материалларны икенче тапкыр бастыру хокукы бирә.