42. Татар теленең функциональ стильләре.

Ф. ст-л үзенә күрә бер база булып торалар, ягъни алар гомуми бер закончалыкка буйсынган сөйләм төрләре.

Жур-к-пуб-к ст. – максаты – иҗтимагый-соц. әһәмиятле, актуаль мәс-не яктырту, көндәлек вакый-ны тиз хәбәр итү, җәм-к фикерен уяту бурычларына буйсына. Автор укучының аңына тәэсир итәргә, теге яки бу фикернең дөреслегенә инандырырга тырыша һ. фәнни-теоретик фикерләү юлын сайлый.Ж-п ст.дә документальлек, төгәллеккә ирешү чаралары еш кул-ла, конкрет номенатив атамалар, саннар, терминанр, фразеол-р, экспрессив чаралар, синтаксик фигуралар, чит сөйләм формалары, инверсия, риторик сораулар кул-ла.

Фәнни ст. - фәнни сфераны танып белү хас, техника, произ-во өлкәләрен тәэмин итә. Мантыйкый фикерләүгә нигезләнгән, шуңа күрә логик эзлеклелек хас. Терминология хас, үзенә күрә калыплашкан сүзләр дә (дип атала, булып тора, мәсьәләне чишү) кул-ла, җөмлә төзелеше дә аерылып тора. Ф. сөйләм мат.әдәб. төсле тойгылы түгел, әмма автор образлы сүзләр, сорау-җавап, синтаксик фиг-га мөр. ит. мөм-н.

Матур әд-т стиле – кешеләрнең эстетик ихтыяҗын, танып белү их-н кан-рә.Үзенч-ге – чынбарлыкны сәнгатьле сөйләм аша чагылдыру. Тойгылы сөйләм. Һәрбер сүз – сурәт б.т. һәр төр сурәтләү чаралары калку кул-ла, аерым персонажларның сөйләм үзен-ге, аларның кайсы яктан булуына игътибар ителә, һөнәри с., жаргон с. к.м.

Рәсми концелярия ст. – хокук, админ-в идарә, дипломатия өлкәләрен т.итә. Ш.к. бу ст.дә хокукый нормалар төгәр бирелә, битарафлылык белдерелә, күпмәгънәлелекккә юл куелмаска тиеш. Номенклатурага бәйле с., махсус фразеология, , ассив төзелмәләр, катгый формалар күп, тел-бизәкләү чар-ры кул-мый.

Сөйләшү ст. – көнкүрештә, хезмәттә, җәм. урыннарында аралашу ихт-н кан-рә.Үзенчәлеге – сөйләмнең ирекле агуы. Тойгылы була, стандартка буйсынмый, хәрәкәт ярдәм итә, диолог рәвешендә бара, ким җөмләләр, ымлык, кисәкчә күп була. Әдәби сөйләм гә мөнәсәбәттә с-шү ст.-ен аерабыз: 1. әд. телгә корылган сөйләм, 2. әд. нормаларны санга сукмаган сөйләм. Диалектка нигезләнгән сөйләм түгел.

Эпистоляр ст. – хәбәр алмашу, уй-теләк, хис белдерү максатына буйсына. (шәхси, интим, күмәк, хезмәт коллективы хатлары), ММЧга кагылышлы хат-хәбәр, хат-мәкалә, хат-реклама хас, матбугатка кагылышлы редактордан хат җибәрелергә мөмкин, ачык хатлар.

Төрләре: - күренекле шәхесләр арасында язылган,

• тормы-көнкүреш, сәүдә эшләре бн бәйле хатлар,

• туганлык-кардәшлек,

• дуслык,

• мәхәббәт...

Культ ст. – вәгазьләр.

43. Жур-ка әсәрендә лексик һ. грамматик синонимнар.

Синонимнар – бер үк әйбер, күренешне, бер үк эш яки хәлне белдерә торган якын мәг-ле, мәг-ш сүзләр.

Лексик син-р – стилистик яктан аерыла. Төрле стильләрдә куланылганга күрә, аларны лек. Син-р диләр. Син-ң төп эчт-ге бер үк б-са, алар бер-берсеннән теге яки бу мәгънә нечкәлеге, эмо-ль һ. экспрессив үзен-ре бн аерыла. Бу аер-к үз чир-да стилистик яктан аермалыкны китереп чыгара, ягъни синонимик с.нең берсе бер стильдә генә, икенчесе бер стильдә генә кул-ла ала.

Сандугач сүзе поэтик стильдә дә, рәсми ст-дә дә кул-ла, былбыл поэтик ст.гә генә хас.

Һәр стильдә кул-ла торган син-р – идеографик син-р.

Грамматик син-р –синтаксик яктан аерыла, мәг-ре бер, язылышлары төрле мәгънә мөнәсәбәте һ. гамматик функ-ре бн бер-берсенә якын. Ләкин синтаксик төзелешләре һ. бәйләүче чаралары бн бер-берсеннән аерыла торган төзелмәләр. (шешәдә керосин булмаганлыктан, ут янмады.- ут янмады, чөнки шешәдә керосин юк иде.)