65. “Казан утлары” журналының үткәне.

Ж-л Г.Ибр. инициативасы бн оеша. “Безнең юл” (1922-19..), редакторы Г. Мансуров. Укучыларга гыйльми-сәяси, әдәби-иҗтимагый айлык калын ж-л!

1. теоретик мәкаләләргә киң урын бирелә, рев-н хәрәкәт тарихын өйрәнә, Совет төзелеше, профсоюзлар тормышы, Яшьләр хәрәкәте, вузларда уку-укыту эшләре.

2. әд-т, сән-ть өлкәсендә тикш-гә, матур әд. әс. мәйдан киң, тел-тарих, матб-тка багышланган материаллар.

1926 га кадәр татарча партия ж-лы булмый. “Б.юл” сәяси агитация, пропаганда бурычларын да үти. “Җитәкче” ис. Партия ж-лы чыга башлагач, “Б.юл” төп игътибарын әдәбият һ. мәдәниятка юнәлтә.

1928 елда “театр-музыка”, “мәдәни фронтта”рубрикалары ачыла.

Ж-да тәнкыйтьче галим Г.Сәгъди рецензияләренең әһәмияте зур, Ш.ук. Г.Рәхим, Х.Вәли, Г.Толымбайский, Г.Нигъмәти, Г.Гали, Ф.Бурнаш һ.б. тән-челәр.

Әдип юбилейларын да билгеләп үтә.

“Б.юл” исеме бн 1930га кадәр чыга, аның дәвамы булып 2 ж-л чыга башлый - “Яңалиф” – Ф.С. - Казанлы, “Атака” – Г.Гали.

“Яңалиф” әдәби тәнкыйть мәс-нә күп урын бирә., күләмле әсәрләрне бастыра.

“Атака” күбрәк очерклар бастыра: колхоз, совхоз, индустрия төзелеше, заво-фабрика эшчеләре турындагы очерклар, “Тәнкыйть-библиография” бүлегендә яшь язучы әсәрләренә анализ бирә.

1933 елда “Яңалиф” һ. “Атака” ның дәвамы “Совет әдәбияты” ж-лы чыга башлый(ред: Кави Нәҗми, Г. Кашшаф,Г Иделле) (1965 – “Казан утлары”ис. бн.). Беренче саны Г.Нигъмәти редакторлыгында - әдәбият, сәнгать һ. тәнкыйть ж-лы, икенче саныннан “пуб-к” д.с.өстәлә.

- әдәби-пуб-к очерклар (авыл хуҗалыгы темасында),

- теоретик мәк-р,

- әдәбият методологиясенә баг-н мәк-р,

БВС елларында күп кенә газета – журналлар басылап бетсә дә, “С.ә” чыгудан туктамый. Суг. Соң язучылар яңа әсәрләр иҗат итә. (Әпсәләмов “АК төннәр”, М. Җәлил “Моабит дәфт”, Н. Дәүли “Яшәү б-н үлем арасында”)

Илне төзекләндерү чорында(Г. Бәширов “Намус”, И. Гази “Онтылмас еллар”)

1948 елдан “Совет әдәбияты” әдәби һ. иҗтимагый-политик ж-л.

Авторлар: М.Әмир, А.Шамов, Г.Бәш., Ф.Хөсни хикәяләре, Ш.Маннур, Х.Туфан, Г.Мөхәммәтшин шиг-ре, Ә.Фәйзи, Ш.Усманов, Г.Кутуй, М.Җ.нең күләмле әсәрләре басыла.

Хәзер “К.У.” әдәби-нәфис, иҗтимагый сәяси басма.

1922-30-гарәп шрифты.

1939 елга кадәр латин, аннары кириллица. Ул халык журналы. Үз укучысын югалтмады. 80 ел буе күренекле әдипләрнең әсәрләре белән данлыклы. Журнал әдәби – мәд-и тормышның тарихи елъязмасы. Журнал чит ил күрше-кардәш әдәбиятның яхшы үрнәкләрен дә яктырта. М-н: Чыңгыз Айтматов. 60 елларда хикәяләр, повесть, шиг-р тп жанр. Туфан, Яруллин, Хәким, Ш. Галиев, И. Юзиев, Р. Харис. Актив автор- драматурглар: Х. Вахит, Т. МИңнуллин, З. Хәким, Д. САлихов, Ш . Хөсәенов. Публ-р: А. Хәлим, Р. Юныс, М. Әхмәтҗанов. Галимнәр: Н. Юзеев, х. Госман, Ф. Галимуллин, Н. Исәнбәт, Р. Даутов. Очеркичстлар: К. ТИМбикова, Ә. Баян,Г. Рәхим, Ф. Бәйрәмова.

66. Сов. Властенең беренче елларында Россиядә матбугат системасының аякка басуы.

Сов.вл.-нең беренче көннәреннән үк Совет партия матбугаты формалаша башлый.

Икегә бүленә: 1. 1917 еллар;

2. СССР рамкаларында;

- милли матб.б.к.,

-берпартиялелек системасы б.к.,

-профсоюз, яшьләр, хәрби, партизан матб-ы оеша,

-стена газ-ры чыга.

1917-1918 елларда эмигрант матбугаты.

1917елның 27 окт. “Правда” чыга башл. Башта күппартияле, кысалар - бер партияле булып кала. Проблемалары: - Кызыл армия бурычлары,

• Рос-ң идарә органнарын төзәтү .

Редколлегиядә Сталин бн Бухарин да бар.

“Декрет о печати” (27окт. 1917 ел.) к.и.

1918 елны шундый типтагы 5 декрет к.и. Шуның берсе “Декрет о закрытии всех буржуазных газет”. “Барлык типография һ. кәгазь запасын хөкүмәт карамагына күчерү”

декреты чыгарыла.

1918 елда Питерда учред. Собрание җыела, анда һәрдаим мөселман депутатлары да сайланып килә торган була ягъни демок-к карашлы татарлар М.Ваһитов, Г.Ибр., Шәрәф Манатов. Әмма большевиклар сул карашлы кешеләр уч. Собраниене ташлап чыгалар, шуннан Собрание куып таратыла.

1918 елны Халык Комиссариатлары советы башка телләрдә дә матб. чыгарырга кирәк ди.

1918 елда М.Вахитов җитәкчелегендәге Татар-башкорт Үзәк мөселман Комиссариаты органы буларак Питерда “Чулпан” газ. ч.б. Редакторы - Гөлҗиһан Абушева, соңыннан Г.Ибр. Мөселман Комиссариаты 17-19 елларда 60 газет чыгара, 49ы татар телендә.

Казан матб-ты икенче ур.торган.

Совет хөкүмәтенең Рус теледәге төп газетлары: “Известие”, “Правда”,

Шулай ук “Беднота”, “Гудок”, “Коммунар”, “Кызыл Армия”, “Вооруженный народ” чыккан һ.б.

1917-18 елларда Росс