82. Жанр буларак хисап, аның төрләре, әзерләү методикасы, теле.

Жанр – фр. “төркем”. Вакытлы матб-та жур-т әсәренең тарихи рәвештә б.килгән һ. ныклы сыйфатларга ия булган тибын белдерә.

Хисап – сөйләшүгә корылган вакыйга турында сөйли (съезд, конференция, җыелаш, митинг, пресс-конференция, киҗәшмә, утырыш).

1. Кыска хисап,

2. Киңәйтелгән хисап – кайбер мизгелләр киҗрәк яктыртыла, чыгышлардан өзекләр,

• вакыйга турында сөйләү планы,

• вакыйга әчендә сөйләү планы.

“Фикер” Тукай – 1906 ел.

3. Стенографик хисап – вакыйга, агышы тулысы бн чагылдырыла, сүзгә-сүз,

4. Тематик хисап – вакыйганың 1 генә ягына игътибар ителә,

5. Проблемалы хисап – вакыйга бер проблеманы яктырту өчен сәбәп кенә (Тертычный аны аналитик, ди).

Вакыйгага алдан әзерлек: - темага, проблемага бәйле әд-т, интернет,

- катнашучылар бн алдан очрашу,

Вакыйга барышында: - исем-фам-не язып бару,

- чыгышның төп эчтәлеген теркә,

- техник чаралар кул-ну,

- кабат тикшерү.

Теле: - рәсми стильгә якын,

- автор үз хисләрен җиткергәндә экспрессив төсмергә ия сүзләргә,

- грамматик чаралага мөр. итә.,

- матур әд-т һ.б. тел-стиль чар-ры да кул-га мөмкин.

83. Мөхбирнамә: әзерләү үзенчәлекләре, тел үзенчәлекләре.

Мөхбирнамә - аналитик жанр (хәбәри жанр-репортажга да якын,чынб.-гы күренешләр аерым факт, вакыйга-хәлләр аша чагылдырыла)

Мөхбирнамә бн мәкаләне еш бутыйлар.

Мөх-ә таррак масштаблы, җәмәгатьчелек фикерен проблемага юнәлтә. Ә мәкалә киң масштаблы, проблеманы чишү юлларын эзли.

Мөх-нәдә фикер күбрәк конкрет фактлар бн дәлилләнә, психологик дәлилләр бн дә көчәйтелә (мәкаләдә дә шулай)

Мөх-мә хат формасында була ала.(Ш. Бабаич “Тормыш”газ-да “Троицкида”мөх-се)

Әзерләү:

-индукция, дедукция; анализ, синтез методлары кулланыла

-хәбәр + комментарий = мөхбирнамә

-факт, фактлар сист-сы, дәлилләр сист-сы, фикерләр сист-сы барлана

Төрләре:

-Хәбәри

-аналитик

-проблемалы

84.Жанр буларак күзәтүгә сыйфатлама, язу алымнары, тел үзенчәлекләре.

Күзәтү – җәмгыятьтәге нинди дә булса эшчәнлек төренең билгеле бер вакыт кысаларында үсеш-үзгәрешен масштаблы һәм максатчан тикшерә.

Матбугат барл. килгән чорда ук актив кулланыла.

Төрләре:

1.Эчтәлек буенча:

-матбугат күзәтүе, хат күзәтү

-тематик күзәтү: (спорт,сәясәт,икътисад)

-чорга бәйле күзәтү

2.Форма буенча

-информацион, аналитик

Автор фикере төп прольне уйный.

Язу алымнары:

-күп төрле жанрларга мөрәҗ. итә

-гомуми сораулар кузгатыла

-факт-система-тормыш панорамасы-анализ-комментарий

1910елда Ш. Камалның “Вакыт” газ-да “Хатын-кызлар мәктүбләре” күзәтүе басыла

Г. Тукай-матбуг. күзәтүе

Ф. Әмирхан-хат күзәтү

85.Мәкалә жанры: үзенчәлекләре, төрләре, тел үсеше.

“Аналитик жанрның атасы”

Мәкалә-иҗтимаг. әһәмияткә ия булган проблема күтәрү, проблеманы чишү юлларын күрсәтеп, дәлилле йомгак, нәтиҗәләр ясалу бн характерлана.

МӘК. БЕР ФАКТ БН ТҮГЕЛ, Ә ФАКТЛАР СИСТ. БН ЭШЛИ.

Мөх-мә күренешнең эчке асылын күрсәтеп бирергә омтылса, мәкалә шул күренешне тормышның башка яклары бн бәйләнештә анализлый.

Текст төзелеше тармаклы, катлаулы:

1)кереш- проблема әһәмияте күрсәтелә

2)төп өлеш- проблема нигезендәге фактлар сист. бәя бирү

3)йомгак- синтез, гомумиләштерүләр, нәтиҗә, чишү юлларын билгеләү

Төрләре:

Тертычный бүленеше:

-гомумтикшеренү мәкаләсе(үзәктә гомуми әһәмияткә ия киң тармаклы проблема)

-гамәли-аналитик(конкретлык хас, нигездә конкрет проблема)

-бәхәс-полемика мәкаләсе (бәхәсле: автор үз позициясен яклый,оппонент фикерләре кире кагыла)

И.Низамов бүленеше:

-мәкалә-күзәтү

-мәкалә-рецензия

-рейд мәкаләсе

-фәнни мәкалә

Ф.Әмирхан мәкалә остасы (“Әл-ислах”газ. – “Тел мәсьәләсенә бер краш”)

Г.Исхакый – “Таң йолдызы”газ. – “Ачлык башланды”

Теле:

-кабатлаулар еш куллану (Г. Исхакый “Ачлык башланды”)

-автор психологиясе чагыла, эмоциональлек

-риторик сорау

-дәлилләргә бай