1 Басканка ми жуйелері

Он екі жүп ми нервтерінің (72-сурет) ішінде сезгіш (I, II және VIII жүптар), қимылдатқыш (III, IV, VI, XI және XII жүптар) және аралас (V, VII, IX жәнс X жүптар) нервтер бар. Бірыңғай қимыл- датқыш ми нервтері болмайды, себебі олардың орқайсысында сезгіш талшықтар (терең сезімділік) бар.

Пайда болуы, қүрылымы жәнс атқаратын қызмстіне байланыс- ты соңғы 10 жүп ми нервтсрінің (ІП-ХІІ жүітгар) жүлын нсрвтерінеп онша кеп айырмашылықтары жоқ. Кейбір ми нервтерінің қүра- мында вегетативтік талшықтар бар (III, V, XII, IX және X жүптар).

2 . Үшкіл нерв , үшкіл нервтің зақымдану симптомдары

Сезімтал және қозғалтқыш бөліктерден тұрады. Сезімтал бөлігінің рецепторлары бет, бас терілерінде, ми қабықтарында орналасады. I нейрон Гассер түйіні . Түйіннің дендриттері үшкіл нервтің үш тармағы көз, жоғарғы жақ, төменгі жақ ал, аксондары IIнейронға келеді. Олар : nucl. Terminalis сипап сезу және терең сезімталдықты қабылдайды, nucl.tractus spinalis ауырсыну , темперптураны. Осыдан шыққан аксондар қарама қарсы жағына өтіп таламуста аяқталады. IIIнейрон таламус клеткалары оның аксондары артқы орталық қыртысында аяқталады.Қимылдатқыш бөлігі екі нейроннан тұрады. I нейрон алдыңғы орталық қатпар клеткалары. Аксондар кортиконуклеарлы жол құрып ми сабауындағы ядроларға кірер алдында жартылай қиылысады. II нейрон nucl.macticotorius клеткалары аксондары төменгі жақ жүйкесі құрамында жақ бұлшықеттерін нервтендіреді.

Үшкіл нервтің зақымдану симптомдары :

Гассер түйіні зақымданса бетте ауырсынумен қоса қабыршық тәрізді күлдіреу пайда болады. Ми бағанындағы үшкіл нерв - nucl.tractus spinalis зақымданса ауырсыну және температуралық сезімділік Зельдер аймағында жойылады да жанасу және терең сезім сақталады .Көру төмпешігі, ішкі капсула, артқы ми қыртсының орталық ирелеңі зақымданғанда қарама қарсы бетте сезімділіктің барлық түрі бұзылады. Артқы орталық ирелең төменгі бөліктері тітіркенсе , қарама қарсы бетте ұстамалы парестезия пайда болады. Шайнау ядросы немесе үшкіл нерв түбірінің қысқа бөлігі зақымданса, сол зақымданған жағында шайнауға қатысты бұлшық еттер сал болып қалады. Шайнау ядроларының ми қыртысының екі жақты байланысы болғандықтан, орталық нейрондардың зақымдануы шайнау бұлшықеттеріне онша әсерін тигізбейді.

1. Бет нерві аралас болып табылады. Бет бұлшықеттерін нервтендіреді Бет бұлшықеттерін нервтендіру екі невроннан түзіледі. Орталық неврон клеткалары алдыңғы орталық иреленнен төменгі бөлігіне орналасқан, олардың аксондары ми қыртысы бұлшықет жолының құрамында төмен түсіп, варолий көпірінде екі жағынан жартылай айқасады да варолии көпірі қақпағының түкпіріндегі бет нерві ядроларында аяқталады.

Айқасуға орталық неврон талшықтарының көпшілігі қатысып, бет нерві ядросын мидың қарама қарсы жарты шарымен байланыстырады. Орталық неврон талшықтарының аздаған бөлігі қиылысуға қатыспай өз жағымен бет нерві ядросының жоғарғы бөлігіне келіп тоқтайды. Сонымен бет нерві ядросының жоғарғы бөлігі өз жағындағы және қарама қарсы ми жарты шарларымен тен байланысты жасайды, ал төменгі бөлігі тек мидың қарама қарсы жағымен байланысад. Бет нерві ядросында сыртқы неврон клеткалары оргаласқан, олардың аксондары бет нервісін құрастырады. Ол әкеткіш нервінің ядросын айнала орап, көпір мишық бұрышы арқылы өтеді де, ішкі есту тесігіне кіріп, одан әрі самай сүйек пирамидасындағы фаллопий каналын бойлай біз емізік тесігінен бас сүйек сыртына шығады. Бет нервісі жоғарғы қабақты көтеретін бұлщықеттен басқа барлық бет бұлшықеттерін нервтендред.

Бет нервісінің сыртқы невроны ( нервтің өзі немесе ми бағанындағы ядросы ) зақымданса беттің зақымдагған жағындағы бұлщықеттері сал болып қалады. Осыған байланысты беттің әжімдері тұтасып, көз аясы кеніп, қабағы қозіалмай, көзі жұмылмай қалады. (қоян көзі) Көзін жұмғанда көз алмасы жоғары қараай ауытқып, үстінгі тқменгі кірпіктерінің арасынан көздің ағы көрініп тұрады. (Белл симптомы) Тістерін ақситқанда ауыз зақымданған жаққа қисайып, леп белгісіне ұқсайды(шарко леп белгісі) Екі ұртын томпайтқанда зақымданған жақта ұрт томпаймайды.

Ми бағанында бет нерві ядросымен қоса пирамида жолы зақымданғандықтан зақымданған жақта бет бұлшықеттері сал болып, қарама қарсы жағында сіреспелі гемиплегия немесе гемипарез болады.Бет нрві орталық неврондары бір жағынан зақымданса, зақымданған жағына қарсы бет құбылысын атқаратын бұлшықеттердің төменгі бөлігінің қызметі әлсірейді, езуә төмендеп босайды ( Шарконнын леп белгісі)

VII жүп бет нервісі (nervus facialis) бет (ым) бүлшық еттерін нс^втеңдірсді (89-сурет).

Бет бүлшық еттерін нервтевдіру жүйесі екі невроннан түзіледі. Орталық неврон клеткалары алдыңғы орталық ирелеңнің төменгі бөлігіне орналасқан, олардың аксондары ми қырхысы—бүлшық ет жолының (8) қүрамында төмен түсіп, варолий көтрінде екі жағы- нан жартылай айқасады да варолий көпірі қақпЗғының түкпіріндегі бет нерві ядроларьища (5, 6) аяқталады.

Айқасуға орталық неврон талшықтарының копшілігі қатысады да олар бет нерві ядросын мидың қарама-қарсы жарты шарымен байланыстырады. Орталық неврон талшықтарыныц аздаған бөлігі қиылысуға қатыспай өз жағымен бет нерві ядросының жоғаргы бөлігіне келіп тоқтайды.

Сонымен бет нервісі ядросының жоғарғы бөлігі өз жашндағы және қарама-қарсы ми жарты шарларымен тең байланысты жасай- ды, ал оның томенгі бөлігі тек мидың қарама-қарсы жағымен бай- ланысады. Бет нервінің ядросында сыртқы неврон клсткалары орналасқан, олардың аксондары бет нсрвісін (4) қүрастырады. Ол өксткіш нервінің ядросын айнала арап, копір-мишық бүрышы арқылы өтеді де ішкі есту тесігінс кіріп, одан өрі самай сүйегінің ггарамидасындагы фаллопий каналын бойлай біз-смізік тесігінен бас сүйектің сыртына шыгады.

Бет нервісі жоғаргы қабақты -көтеретін бүлшық еттен басқа барлық бет бүлшық еттерін нервтендіреді.

Фаллопий каналындағы буынды (вегетативтік) түйін маңайы- нан бст нервінің серіктестері [(үлкен тас түйін нерві-жас шығара- тьш талшықтар, үзеңгі нерві (2), дабыл шегінщ нерві — дәм сезу, сі- лекей шығаратын таліиықтар (3)] бірінен соң бірі оны тастап кстсді.

Үзеңгі нерві (nervus stapedius) ортаңгы қүлақтың дабыл жарға- гын нервтендіреді, дәм сезу талшықтары тілдің алдыңғы 2/3 бөлігіне, сілекей болетін талшықтар тіл асты жоне төыенгі жақтағы сілекей бездеріне келеді.