- •Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі
- •I. Анатомиялық жіктелуі
- •2. Этиологиялық жіктелуі
- •3. Клиникалық жіктелуі
- •Шап арнасының анатомиясы
- •Шап жарығының түрлері
- •1.2. Сан жарықтары - Hernia femoralis Сан жарығының анатомиялық ерекшеліктері. Жарықтың симптомдары мен диагнозы. Сан жарығын емдеу тәсілдері
- •1.3. Кіндік жарықтары - Hernia umbilicalis Жарықтың түрлері. Кіндік бауының жарығы. Балалардың, ересектердің кіндік жарығы
- •1.5. Диафрагманың жарықтары (Hernia diaphragmatica)
- •1.6. Іш жарықтарының асқынулары (сыртқы жарықтар)
- •II- тарау. Асқазан және ұлтабар ішегінің аурулары
- •2.1. Асқазан және ұлтабар ішегінің ойық жаралы аурулары
- •2.2. Ойық жаралы аурудың асқынулары
- •Асқазан ойық жарасынан қан ағуын басқа себептерден айыру
- •2.3. Асқазанның ойық жаралы ауруын
- •Ойық жара ауруын хирургиялық тәсілмен емдеудің қажеттілігі мен тарихы. Хирургиялық емнің түрлері , жетістіктері мен кемістіктері
- •2.5. Ішек қарынның даму ауытқулары - (аномалиялары).
- •III-тарау. Ішек аурулары
- •3.1. Жедел аппендицит (appendicitis аcuta)
- •3.2. Созылмалы аппендицит Созылмалы аппендициттің симптомдары және диагнозы Науқасты емдеу
- •3.3. Ішектің жедел түйілу аурулары (ileus) Ішек түйілуінің симптомдары. Диагнозы және дифференциальды диагнозы. Ішек түйілуін емдеу және аурудың нәтижелері.
- •3.4. Тоқ ішектің аурулары
- •3.5. Ащы ішектің аурулары
- •3.6. Ішек қан тамырларының тромбоэмболиясы
- •IV-тарау. Бауыр, өт, ұйқы бе3і аурулары
- •4.2. Бауыр эхинококкозы (Echinococcus hepaticus) Эхинококктің өсуі және адамға жұғуы. Эхинококкоз ауруының диагнозы мен дифференциалды диагнозы. Емдеу тәсілдері мен ақыры
- •4.3. Үйқы безінің аурулары
- •Созылмалы панкреатит
- •4.5. Ұйқы безінің кистасы және жыланкөзі
- •4.6. Ұйқы безінің ісіктері
- •4.7. Ұйқы безінің ауруларын айыру
- •V – тарау. Жайылмалы іріңді перитонит (Peritonitis purulenta diffusa)
- •5.1. Аурудың себептері мен жіктелуі, клиникасы мен диагнозы, емдеуі және ақыры
- •5.2. Қоршалған перитониттер (абсцесстер)
- •VI – тарау. Өңештің аурулары мен жарақаттары
- •Өңештің анатомиясы мен физиологиясы
- •6.2. Өңеш ауруларының жіктелуі және жеке түрлері
- •1) Өңештің туа пайда болатын аурулары
- •2) Өңештің қабыну аурулары
- •5. Өңештен кан ағуы
- •6.3. Өңештің жарақаттануы
- •Өңеш ауруларын басқа аурулардан айыру
- •VII - тарау. Қалқанша бездің аурулары
- •7.1. Эндемиялы жемсау және тиреотоксикоз. Эндемиялы жемсаудың этиологиясы мен патогенезі. Диагнозы мен емі. Тиреотоксикоз. Симптомдары. Диагнозы мен емделуі
- •7.2. Диффузды улы жемсау
- •7.3 Қалқанша безді тексеру тәсілдері
- •VIII - тарау. Сүт бездерінің00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 аурулары
- •VIII – тарау. Сүт бездерінің аурулары.
- •8.1. Cүт бездерін тексеру тәсілдері
- •8.2. Сүт безінің қабынуы –мастит (mastitis)
- •Іх-тарау. Өкпенің және кеуде көк етінің қабыну аурулары
- •9.1.Кеуде және көк етінің анатомиясы мен физиологиясы
- •9.2. Кеудені зерттеудің негізгі тәсілдері
- •9.3. Кеуденің жабық жарақаттарының асқынулары
- •9.4. Спонтанды пневмоторакс ("себепсіз")
- •9.5. Өкпе абсцессі
- •9.6. Бронхэктазия ауруы
- •9.7. Өкпе кисталары
- •9.8. Өкпенің эхинококк ауруы
- •9.9. Өкпе кан тамырларының тромбоэмболиясы
- •Х-тарау. Қан тамырларының аурулары
- •10.1. Облитерациялы эндоартериит, аурудың этиопатогенезі, симптомдары мен диагнозы, емдеу тәсілдері
- •Тромбооблитерациялы ауруларды емдеудің жалпы принциптері
- •10.3. Тромбофлебит және флеботромбоз
- •10.4. Тромбофлебиттен соңғы синдром
- •10.5. Кан тамыры ішінде қанның ұю механизмі мен себептері
- •Хі-тарау. Тік ішектің аурулары
- •11.1. Парапроктиттер және тік ішектің жыланкөздері
- •11.2. Құйымшақтың эпителиалды жолдарының іріңді аурулары
- •11.3. Геморрой - Vazices haemorrhoidales
- •11.5. Тік ішектің түсуі— prolapsus recti
- •Карағанды мемлекеттік медицина академиясы Жалпы хирургия кафедрасы
- •Кураторлық науқаснама
- •I. Жалпы мағлұматтар
- •II. Аурудың басталу анамнезі
- •III. Науқастың ғүмырының анамнезі
- •IV. Обьективті тексерістермен аныкталатын көріністер
- •V. Аурудың диагнозы және оны дәлелдеу
- •VIII. Анықталған ауруды емдеу шаралары жеке қағазға жазылады
- •Хирургиялық аурулардың диагнозын анықтау және оларды емдеу туралы тесттік сұрақтар
- •Өкпенің және кеуде көк етінің қабыну аурулары.
- •Тестік сұрақтардың жауаптары.
- •Әдебиеттер
- •Мазмұны
- •6.4. Өңеш ауруларын басқа аурулардан айыру................................181
- •10.1.Облитерациялы эндоартериит,аурудың этиопатогенезі, симптомдары мен диагнозы, емдеу тәсілдері…………………………231
7.3 Қалқанша безді тексеру тәсілдері
1. Физикальдық тексерістер:
а) Көру - мен қалқанша безінің жағдайы бұзылғандарға тән көріністер - науқастың мінезінің бұзылуы, көз симптомдары, саусақтар дірілдеуі, бездің төс сүйегі артында өсуінде - мойын, кеуде көк тамырларының созылғандығы анықталады.
б) Безді сипау (пальпация).
Безді көру және сипау арқылы қалқанша безінің үлкеюінің дәрежесі анықталады:
0- дәрежеде - бездің мөлшері бұзылмаған,
I - дәрежеде без жұтынғанда ғана анықталады (көзбен көрінбейді, қолмен сипалады),
II - дәрежеде без жұтынғанда анық көрінеді, мойын өзгермеген,
III- дәрежеде мойын түсі өзгерген (жуан мойын),
ІV - дәрежеде мойын формасы ауыр өзгерген,
V – дәрежеде без ауыр өскен, мойын ауыр "ісінген", өңеш, кеңірдек қысылған -жұтыну, тыныс алу бұзылған.
2. Лабораторлы және аспапты тексерістер:
а) Негізгі алмасуды тексеру,
б) йодтың қалқан безімен сіңірілуін анықтау.
Қалыпта 131 - йодтың 2 сағатта - 5-10%, 24 сағатта - 20-30% сініріледі. Гипертиреозде сіңіру көбейеді, гипотиреозда - азаяды.
в) Ұйқы безін сканерлеумен - 131 йодтың безде орналасқан көлемін, аумағын анықтау (аденома, киста, ісік)
г) Қалқанша безінің гормондарын анықтау (қалыпты 64-128 н/моль/л/); трийодтиронинді (қалыпты 0,9-216 н/моль/л).
д) Рентгенді тексеріс - бездің кальцификацияланған бөлшектерін эхография көрсетеді.
е) Улътрадыбыстық эхография (УЗИ).
ж)Биопсия.
з) Ларингоскопия.
и) Лимфография.
к) Ангиография - (бұғана асты немесе сыртқы ұйқы артерияға контрасты зат жіберіліп орындалады)
29-шы науқас - 37 жасар әйел клиникаға келесі шағымдармен түскен. Мойынның алдыңғы бетінің ісініп жуандауы. Тағам жұтқанда осы ісіктің тұсының ауырсынуы, бас ауыруы.
Бұрын безгекпен, тұмаумен ауырған. 4 жыл бұрын гинекологиялық ауру себебінен операция жасалып, жатырдың екі түтігі байланған.
Тұрмыс жағдайы орташа. Шылым шекпейді. Суды құдықтан алады. Ақырғы 5-6 жыл эпилепсиямен ауырады. Сондықтан жұмыс істемейді. Мойында кішкене, қозғалғыш ісіктің пайда болғаны бұдан 4 жыл бұрын анықталған. Бұл ісік мысқылданып үлкейе басталғанмен дәрігерге бір жыл бұрын ғана көрінген. Осы уақыттан бастап йод препараттарын пайдаланған. Бірақта одан көмек болмаған. Мойынның алдынғы бетінде 2 бөлшектен құралған қозғалғыш, ауырмайтын ісікшелер (2-3 см) анықталады. Грефе, Мебиус симпомдары жоқ, қол саусақтарының, бастың қалтырауы байқалады. Көз бадырағы жоқ. Негізгі алмасу + 24% (+10%). Диагноз - эутиреоидты диффузды - түйіншекті (аралас) жемсау.
VIII - тарау. Сүт бездерінің00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 аурулары
VIII – тарау. Сүт бездерінің аурулары.
8.1. Cүт бездерін тексеру тәсілдері
ҮТ
БЕЗДЕРІН ексеру тәсілдері
.
Физикалды тәсілдер - Науқас әйелді тексеруді оның кеудесін толық шешіндіріп, ашып, қолдарын көтеріп - түсіріп, ауруды жатқызып - тұрғызып, бір қырына жатқызып тексереді.
а) Пальпацияны еміздіктің айналасынан (ареоладан) бастап барлық аймақтарын тексерумен аяқтайды. Егер ісік байқалса - оның аумағын, қатаңдығын, қозғалғыштығын айырады. Бұдан соң қолтық асты, бұғана үстінің және астының лимфа бездерін тексереді - олардың аумағын, қозғалғыштығын, қатаңдығын, ауырғыштығын анықтайды.
б) Өзін өзі тексеру - сүт безінің ісіктерінің алғашқы белгілерін ерте анықтау үшін әр-бір 25 жастан асқан әйелдер етек кірі циклінің алғашқы жұмасында өз сүт безіні өзі сипап тексеруді үйрену қажет. Емшек еміздігінен қанды, қызғылт немесе түссіз сүйықтың шығуына көңіл бөлінеді.
Бұдан соң емшектерін айнаның алдында қолдарын көтеріп, түсіріп тексереді.
Арнайы тәсілдер:
а) маммография - бездерді рентгенмен тексеру. Екі проекциямен рентгенография орындалады.
б) Галактофорография - сүт тамырларына рентген контрасты зат енгізгеннен соң орындалатын рентгенография. Спиртпен аласталынған еміздік тесігі арқылы 5-6 мм. тереңдікке үші доғал жіңішке ине енгізіледі де ол арқылы 0,3-1% - 60 мл. верографин немесе урографин егіліп рентгенография орындалады.
в) Тепловидение (термография) - теловизор экранында адам денесінен шығатын жылуды бақылау.
г) Ультрадыбысты эхография - сүт безінде пайда болған қатерлі ісікті қатерсіз ісіктерден айыру үшін қолданылады. Рак ісігінде дыбысты күшейтетін қатаң структуралар анықталады.
д) Магнитті-резонансты томография (МР-томография) - сүт безіндегі өзгерістерді және без тіндерінің жағдайын көрсетеді.
е) Морфологиялық тексеріс - пунктаттың цитологиялық тексерісі.
Сүт бездері ауруларының жіктелуі
I. Даму аномалиясы:
а) амастия - бір немесе екі бездің жоқтығы,
б) мономастия - бір бездік,
в) анизомастия - бір бездің өспегеніндегі еінші бездің үлкеюі,
г) полимастия - қосымша бездер,
д) микромастия - екі емшектің бір мөлшерде өспеуі,
е) макромастия - бездің өсуі,
ж) мастоптоз - бездердің созылып төмен түсуі.
II. Жарақаттары:
а) Еміздіктер жарылуы (трещина). Баланы емізуден бұрын және кейін -40-50% спиртпен, 1:500 фурациллинмен сүртеді, метилурацилді маймен майлайды, улътракүлгін сәулемен қыздырады.
б) Соғылу, гематома, жалған киста. Гематома іріңдесе, кистаға айналса – операция қажет.
III. Сүт бездерінің қабыну аурулары: (спецификалық емес қабыну аурулары) – маститтер.
ІV. Сүт бездерінің созылмалы спецификалық аурулары:
а) Сүт бездері түберкулезінің - түйінді, ойық жаралы, склерозданған (қатаң) және жыланкөзді түрлерін бөледі. Туберкулез микобактериясы емшекке сүт тамырлары, лимфа және гематогенді жолдарымен жайылады.
Науқасты емдеу туберкулезге қарсы жалпы емнен (спецификалық) құралады.
б) Сүт бездерінің мерезі.
в) Актиномикозы – алғашқы түрінде – саңырауқұлақ тері жаракаты арқылы, екінші актиномикозда - лимфогенді жолмен ауруға ұшыраған қабырғалардан, плеврадан, өкпеден тарайды.
Емшек актиномикозын емдегенде оның резекциясы жасалады, актинолизаттар, пенициллин, витаминдер, иммунотерапия қолданылады.
V - Сүт бездерінің дисгомональды дисплазиясы:
а) Мастопатия (Реклю, Шиммелъбуш ауруы) - гормональды реттіліктің бұзылуында безде қатаң ісік және гипертрофия өседі. Мастопатияны қатерлі ісіктен айыру қиын және оның кейбіреулері ісікке шабуы мүмкін. Көбінесе мастопатия 30-50 жастағы әйелдерде кездеседі.
Мастопатияның диффузды түрінде менструация алдында және ортасында емшекте ауырғыш ісік, кейде еміздіктен сұйық пайда болады.
Түйінді мастопатияда ісік ауырмайды, ісік терімен, еміздікпен байланыссыз, ісік қозғалғыш. Лимфа бездері ісінбеген. Ісік менструальды циклге байланысты өзгермейді.
Маммограммада - қатаң тартпалар (тяжи), кейде безде кальций тұзының жиналуы анықталады. Бұл қатаң бөлшектер жұмсарған (кисталар) бөлшектерімен аралас.
Мастопатияның қатерлі ісікке ауысуында ісік одан әрі катаяды, тартпалар, көлеңкесі күшейеді.
Диагнозды анықтауда бездің секторальды резекциясын жасап биопсиялы морфологиялы тексерісті орындау өте маңызды.
б) Гинекомастия - еркектерде эндокринді бездер (жыныс, бүйрек үсті бездері, гипофиз) қызметінің бұзылуы әсерінен пайда болатын емшектің дисгормональды ауруы. Жас өспірімдерде диффузды, ал ересектерде түйінді түрлері кездеседі. Гормональды емге көнбеген түрлерінде тері астылы мастэктомия операциясы орындалады.
VI. Сүт бездерінің қатерсіз ісіктері:
а) Фиброаденома - 15-35 жас арасындағы әйелдерде (90%) кездесетін жеке түйіншекті ісік. Ісік дәнекер тіндермен пролиферацияланған эпителиальды элементтерден құралады.
Ісіқ дөңгелек, оның беті тегіс, айналасындағы тіндермен байланыссыз, ісік ауырмайды.
Маммограммада - дөңгелекше ісік анық.. Ісік өте кішкентайдан өте аумақтыға дейін.
Фиброаденома операциямен емделеді.
б) Аденома - оны фиброаденомадан айыру өте қиын. Бұл үшін гистологиялық тексеріс қажет.
в) Сүт тамырлары папилломалары - еміздіктен канды сұйықтың ағуы. Диагнозды анықтау үшін еміздіктен ағатын сүйықты және безден кесіліп алынған тінді цитологиялы және гистологиялы тексерістен өткізу қажет.
г) Липома - сүт безінің үстінде, көбінесе ретромаммарлы орналасатын майлы ісік.
VII. Сүт безінің катерлі ісіктері.