- •Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі
- •I. Анатомиялық жіктелуі
- •2. Этиологиялық жіктелуі
- •3. Клиникалық жіктелуі
- •Шап арнасының анатомиясы
- •Шап жарығының түрлері
- •1.2. Сан жарықтары - Hernia femoralis Сан жарығының анатомиялық ерекшеліктері. Жарықтың симптомдары мен диагнозы. Сан жарығын емдеу тәсілдері
- •1.3. Кіндік жарықтары - Hernia umbilicalis Жарықтың түрлері. Кіндік бауының жарығы. Балалардың, ересектердің кіндік жарығы
- •1.5. Диафрагманың жарықтары (Hernia diaphragmatica)
- •1.6. Іш жарықтарының асқынулары (сыртқы жарықтар)
- •II- тарау. Асқазан және ұлтабар ішегінің аурулары
- •2.1. Асқазан және ұлтабар ішегінің ойық жаралы аурулары
- •2.2. Ойық жаралы аурудың асқынулары
- •Асқазан ойық жарасынан қан ағуын басқа себептерден айыру
- •2.3. Асқазанның ойық жаралы ауруын
- •Ойық жара ауруын хирургиялық тәсілмен емдеудің қажеттілігі мен тарихы. Хирургиялық емнің түрлері , жетістіктері мен кемістіктері
- •2.5. Ішек қарынның даму ауытқулары - (аномалиялары).
- •III-тарау. Ішек аурулары
- •3.1. Жедел аппендицит (appendicitis аcuta)
- •3.2. Созылмалы аппендицит Созылмалы аппендициттің симптомдары және диагнозы Науқасты емдеу
- •3.3. Ішектің жедел түйілу аурулары (ileus) Ішек түйілуінің симптомдары. Диагнозы және дифференциальды диагнозы. Ішек түйілуін емдеу және аурудың нәтижелері.
- •3.4. Тоқ ішектің аурулары
- •3.5. Ащы ішектің аурулары
- •3.6. Ішек қан тамырларының тромбоэмболиясы
- •IV-тарау. Бауыр, өт, ұйқы бе3і аурулары
- •4.2. Бауыр эхинококкозы (Echinococcus hepaticus) Эхинококктің өсуі және адамға жұғуы. Эхинококкоз ауруының диагнозы мен дифференциалды диагнозы. Емдеу тәсілдері мен ақыры
- •4.3. Үйқы безінің аурулары
- •Созылмалы панкреатит
- •4.5. Ұйқы безінің кистасы және жыланкөзі
- •4.6. Ұйқы безінің ісіктері
- •4.7. Ұйқы безінің ауруларын айыру
- •V – тарау. Жайылмалы іріңді перитонит (Peritonitis purulenta diffusa)
- •5.1. Аурудың себептері мен жіктелуі, клиникасы мен диагнозы, емдеуі және ақыры
- •5.2. Қоршалған перитониттер (абсцесстер)
- •VI – тарау. Өңештің аурулары мен жарақаттары
- •Өңештің анатомиясы мен физиологиясы
- •6.2. Өңеш ауруларының жіктелуі және жеке түрлері
- •1) Өңештің туа пайда болатын аурулары
- •2) Өңештің қабыну аурулары
- •5. Өңештен кан ағуы
- •6.3. Өңештің жарақаттануы
- •Өңеш ауруларын басқа аурулардан айыру
- •VII - тарау. Қалқанша бездің аурулары
- •7.1. Эндемиялы жемсау және тиреотоксикоз. Эндемиялы жемсаудың этиологиясы мен патогенезі. Диагнозы мен емі. Тиреотоксикоз. Симптомдары. Диагнозы мен емделуі
- •7.2. Диффузды улы жемсау
- •7.3 Қалқанша безді тексеру тәсілдері
- •VIII - тарау. Сүт бездерінің00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 аурулары
- •VIII – тарау. Сүт бездерінің аурулары.
- •8.1. Cүт бездерін тексеру тәсілдері
- •8.2. Сүт безінің қабынуы –мастит (mastitis)
- •Іх-тарау. Өкпенің және кеуде көк етінің қабыну аурулары
- •9.1.Кеуде және көк етінің анатомиясы мен физиологиясы
- •9.2. Кеудені зерттеудің негізгі тәсілдері
- •9.3. Кеуденің жабық жарақаттарының асқынулары
- •9.4. Спонтанды пневмоторакс ("себепсіз")
- •9.5. Өкпе абсцессі
- •9.6. Бронхэктазия ауруы
- •9.7. Өкпе кисталары
- •9.8. Өкпенің эхинококк ауруы
- •9.9. Өкпе кан тамырларының тромбоэмболиясы
- •Х-тарау. Қан тамырларының аурулары
- •10.1. Облитерациялы эндоартериит, аурудың этиопатогенезі, симптомдары мен диагнозы, емдеу тәсілдері
- •Тромбооблитерациялы ауруларды емдеудің жалпы принциптері
- •10.3. Тромбофлебит және флеботромбоз
- •10.4. Тромбофлебиттен соңғы синдром
- •10.5. Кан тамыры ішінде қанның ұю механизмі мен себептері
- •Хі-тарау. Тік ішектің аурулары
- •11.1. Парапроктиттер және тік ішектің жыланкөздері
- •11.2. Құйымшақтың эпителиалды жолдарының іріңді аурулары
- •11.3. Геморрой - Vazices haemorrhoidales
- •11.5. Тік ішектің түсуі— prolapsus recti
- •Карағанды мемлекеттік медицина академиясы Жалпы хирургия кафедрасы
- •Кураторлық науқаснама
- •I. Жалпы мағлұматтар
- •II. Аурудың басталу анамнезі
- •III. Науқастың ғүмырының анамнезі
- •IV. Обьективті тексерістермен аныкталатын көріністер
- •V. Аурудың диагнозы және оны дәлелдеу
- •VIII. Анықталған ауруды емдеу шаралары жеке қағазға жазылады
- •Хирургиялық аурулардың диагнозын анықтау және оларды емдеу туралы тесттік сұрақтар
- •Өкпенің және кеуде көк етінің қабыну аурулары.
- •Тестік сұрақтардың жауаптары.
- •Әдебиеттер
- •Мазмұны
- •6.4. Өңеш ауруларын басқа аурулардан айыру................................181
- •10.1.Облитерациялы эндоартериит,аурудың этиопатогенезі, симптомдары мен диагнозы, емдеу тәсілдері…………………………231
Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі
Қаз ММА жоғары және ЖОО-нан кейінгі мамандықтар
бойынша білім беру оқу-әдістемелік секциясы
Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы
Өмір Мәдікенұлы
Хирургиялық аурулар
(дәрістер)
Қарағанды – 2008
УДК 617(075.8)
ББК- 54.5Я73
М- 5-7667-6685-8
Рецензенттер:
Ибадильдин А.С.– медицина ғылымының докторы, профессор.С.Ж. Асфендияров атындағы ҚҰМУ-ның № 1 хирургиялық аурулар кафедрасының меңгерушісі (Алматы).
Цой Г.В. – медицина ғылымының докторы, Қазақ мемлекеттік медицина академиясының госпитальды хирургия кафедрасының профессоры (Астана).
Баширов А.Б. – медицина ғылымының кандидаты, Қарағанды мемлекеттік медицина академиясының № 2 хирургия кафедрасының доценті (Қарағанды).
М 5 Мәдікенұлы Өмір. Хирургиялық аурулар. – оқулық дәрістер. – Қарағанды – 2008 – 305 б.
Оқулық дәрістерде жарықтар, соқыр ішек аурулары, өт қабынуы, асқазан және ұлтабар ішегінің ойық жаралары, ішектер түйілуі, перитонит, ішектердің қабынуы, қан тамырлары, өкпе, кеуде көк еті, қалқанша безі, ұйқы безі т.б. мүшелер ауруларының себептері, дамуы, көріністері мен диагнозы және емдеу тәсілдері білімнің ақырғы жетістіктеріне негізделіп жазылған.
Оқулық медицина академиялары мен университеттерінің студенттері мен дәрігер- интерндеріне және, жалпы хирургтарға арналған.
ҚазММА жоғарғы және ЖОО-нан кейінгі мамандықтар бойынша білім беру ОӘС жұмыс комиссия мүшелерінің шешімі бектілді және басылымға рұқсат беріліді.
№_12 Хаттама «23» 06 2008 ж.
© Мәдікенұлы Өмір, 2008
I – ТАРАУ. ІШ ҚАБЫРҒАСЫНЫҢ ЖАРЫҚТАРЫ
Жарық аурулары туралы жалпы түсінік. Жарықтар құрамы және оның пайда болу себептері. Жарықтың клиникалық көріністері мен диагноз қою. Жарықты басқа аурулармен ажыратпалы диагноз жүргізу. Жарықтың алдын алу және емдеу. Іш жарықтарының асқынулары
Іш қабырғасының жарықтары деп -іш бетінің негізгі немесе жасанды тесіктері арқылы ішкі мүшелердің тері астына шығуын атайды.
Эвентрация (еventratio) деп іш бетінің жарақаттануы салдарынан ішкі мүшелердің жараның бетіне шығуын атайды. Эвентрацияда сыртқа шыққан мүшелер париетальды ішпердесімен жабылмаған.
Пролапс (prolapsus) деп висцеральды ішпердесімен жабылмаған мүшенің айналып түсіп кетуін (мәселен тік ішектің, жатырдың) атайды.
Іш қабырғасының жарықтары өте жиі кездесетін адам өміріне зор қaтep туғызатын ауру.
Жарықтың ішкі (hernia interna) және сыртқы (hernia externa) түрлері бар.
Ішкі жарықтар анатомиялық қалталар, ойықтарда (recessus ileocoecalis, r.intersigmoideus - ащы ішекпен соқыр ішек арасындағы қалта, сигма ішегінің қалтасы) кездеседі. Iшкі жарықтар өте сирек жағдайда кездеседі.
Жарықтардың негізгі және жиі байқалатын түрлері сыртқы жарықтар болатындығынан бұл туралы білу барлық дәрігерлердің міндеті болып саналады.
Жарық «грыжа, грызть» - мұжып, сыздап ауыру, немесе мұжылған, кемірілген тесік деген ұғымнан шыққан түсінік. Ерте кездегі мамандар жарықты - ruptura - жыртық, үзік деп те атаған. Кейде жарықты «кила», грекше - kele, латынша - hernia – өсінді, бұтақша, бұтақ, түйіншек деп те атаған.
Жарық ауруы көне заманнан белгілі. Гиппократ (б.д. дейінгі V ғасырда) жарықтың, киланың, ал Цельс (б.д.) гернияның жеке түрлері туралы кітап жазған. Дегенмен шап және сан жарықтарының анатомиялық ерекшеліктері тек 18-19 ғасырда анықталған. Бұл өлген адамдардың денесін аутопсиялық тексеріске ұрұқсат берілмеуіне және жарықты хирургиялық емдеудің өте сирек орындалуымен байланысты.
Іш қабырғасының жарықтарының жіктелу принциптері
1. анатомиялық,
2. этиологиялық - себебіне сәйкес,
3. клиникалық.