3.6. Ішек қан тамырларының тромбоэмболиясы

1964 ж. дейін жер жүзінде 2500 ішек тамырларының тромбозынан емделген аурулар туралы дерек хабарланған. Оның 873 біздің отандық хирургтер емдеген еді. Д.Ф.Скрипниченко (осы материалды жинаған) бұл жағдай барлық ішектің түйілу ауруларының 3% жетеді деп жазды. Ал Ю.М.Дедерер бойынша 0,6% ғана жетеді. Бұрын бұл ауруды ішектің түйілу - ауруының бір түрі деп санаған.

Қазір бұл жеке-өзіне тән көрінісі бар ауру деп есептеледі. Егде және қартайған адамдар көбеюіне және жүрек ауруларының жиіленуіне байланысты ақырғы уақытта ішек тамырларының эмболиясы мен тромбозы жиіленіп отыр. В.С.Савелъевтің дерегіне қарай барлық патологоанатомиялы тексерістің 1-2% эмболияның осы түріне байланысты.

Ішектің эмболиясы мен тромбозы өзінен-өзі емес, олар қартайған, жүрек пен қан тамыры аурулары және ісікті аурулармен ауыратын адамдарда және іш мүшелердің іріңді ауруларының асқынуы ретінде де кездеседі.

Қан тамыры ұйыған қан түйіншегімен – тромбымен бітелуінен соң ішектің тырысуы, одан әрі ішектің парезімен сал ауру, содан соң - ішектің некрозі орын алады. Алдымен ішектің кілегейлі қабаты, одан соң барлық қабаттары некрозғе шалдығады. Ішектен ондағы микрофлора шығып, ішке жайылады. Бұл жалпы перитонитке соғады. Ішек шіруі оның жыртылуына соғып, перитонит тез уақытта өте ауыр түріне көшеді. Тромбозбен эмболияның көбі ішектің жоғарға шажырқай қызыл қан тамыры жүйесінде байқалады. Бұл артерияның көлеміне оның аортамен байланысу түрімен осы жерде атеросклерозді түйіншектердің орналасуына байланысты.

Ауру өте қатты іш ауыруынан басталады. Бұндай адамдар жатарға жер таппай, қатты айғайлап, ыңқылдап шыдамсыздық көрсетеді. Сондықтан кейде ауруды қарынның жыртылуы, үйқы безінің қабынуы деп қате анықтайды.

Іштің ауыруы кіндіктің айналасында басталып, кейін іштің бар аумағына жайылады. Азғана уақыт қан қысымы жоғарылап тез арада төмендеп кетеді (Н.И.Блиновтің симптомы). Құсық, лоқсу, іш өтуі қосылады, ішектен қан ағады. Бұлар ішектің шіруінің нәтижесі.

Тамыр соғуы алдымен сирек аздан соң жиілейді. Бұл ағзаның улануымен, перитониттің күшеюіне байланысты, ішті басқанда ол жұмсақ, бірақ қатты ауырсынады. Іште бос сұйық байқалады. Кіндіктің айналасында ауырсынған ісік ты ???? - (Мондордың симптомы), іштің перкуссиясында жоғары, жеңішке дыбыс төмен, жуан дыбыс катар, аралас анықталады (Н.Н.Самариннің симптомы).

Алғашқы 1-2 сағатта аурудың мінезі өзгеріп, эйфория аз уақытта жоғалып мидың, жүректің жұмысы нашарлап, ауру 1-2 тәулікке жетпей өледі. Қанда лейкоцитоз және гиперкоагуляция байқалады. Рентгенмен тексергенде ішектің созылуы және қозғалысыздығы анықталады.

Ішек қан тамыры эмболиясы мен тромбозының диагнозы қиын, дегенмен, егер қартайған, жүректің, қан тамырларының не онкология ауруларымен ауыратын адамдардың жалпы жағдайы тез арада нашарласа, оның іші қатты ауырса, қанды кұсық не іш өтсе, қан қысымы төмендеп, жүрек жұмысы нашарласа осы диагнозды қоюға болады.

Бұл аурумен көп ұқсас көріністер қарынның ойық жарасы тесілгенінде, жүрек инфарктасында, панкреатитте кездеседі.

Аурудың алғашқы сағатында эмболэктомия қан тамырын кесіп, ондағы эмболды қысып шығарады, не Фогарти зондымен суырады. Содан соң тамырдың жарасын тігеді. Өкінішке орай 3-5 сағаттан кейін ішектің некрозы басталып, тек резекция ғана көмектесуі мүмкін. Ішектің некрозы көзге көрінген жерден жоғары 25-30 см, ал төменгі жағында 10-15 см тарайды. Сондықтан көзге көрінген некроздың шетінен жоғарыда 30 см төменде 15 см "сау" шекті кесіп алып тастау керек. Резекциядан соң ішектің анастомозы орындалады. Осыған қарамастан ішек тромбозы жиі қайталанып, ішектің қалған жартысына тарап, аурудың 60% астамын өлімге ұшыратады.