- •Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі
- •I. Анатомиялық жіктелуі
- •2. Этиологиялық жіктелуі
- •3. Клиникалық жіктелуі
- •Шап арнасының анатомиясы
- •Шап жарығының түрлері
- •1.2. Сан жарықтары - Hernia femoralis Сан жарығының анатомиялық ерекшеліктері. Жарықтың симптомдары мен диагнозы. Сан жарығын емдеу тәсілдері
- •1.3. Кіндік жарықтары - Hernia umbilicalis Жарықтың түрлері. Кіндік бауының жарығы. Балалардың, ересектердің кіндік жарығы
- •1.5. Диафрагманың жарықтары (Hernia diaphragmatica)
- •1.6. Іш жарықтарының асқынулары (сыртқы жарықтар)
- •II- тарау. Асқазан және ұлтабар ішегінің аурулары
- •2.1. Асқазан және ұлтабар ішегінің ойық жаралы аурулары
- •2.2. Ойық жаралы аурудың асқынулары
- •Асқазан ойық жарасынан қан ағуын басқа себептерден айыру
- •2.3. Асқазанның ойық жаралы ауруын
- •Ойық жара ауруын хирургиялық тәсілмен емдеудің қажеттілігі мен тарихы. Хирургиялық емнің түрлері , жетістіктері мен кемістіктері
- •2.5. Ішек қарынның даму ауытқулары - (аномалиялары).
- •III-тарау. Ішек аурулары
- •3.1. Жедел аппендицит (appendicitis аcuta)
- •3.2. Созылмалы аппендицит Созылмалы аппендициттің симптомдары және диагнозы Науқасты емдеу
- •3.3. Ішектің жедел түйілу аурулары (ileus) Ішек түйілуінің симптомдары. Диагнозы және дифференциальды диагнозы. Ішек түйілуін емдеу және аурудың нәтижелері.
- •3.4. Тоқ ішектің аурулары
- •3.5. Ащы ішектің аурулары
- •3.6. Ішек қан тамырларының тромбоэмболиясы
- •IV-тарау. Бауыр, өт, ұйқы бе3і аурулары
- •4.2. Бауыр эхинококкозы (Echinococcus hepaticus) Эхинококктің өсуі және адамға жұғуы. Эхинококкоз ауруының диагнозы мен дифференциалды диагнозы. Емдеу тәсілдері мен ақыры
- •4.3. Үйқы безінің аурулары
- •Созылмалы панкреатит
- •4.5. Ұйқы безінің кистасы және жыланкөзі
- •4.6. Ұйқы безінің ісіктері
- •4.7. Ұйқы безінің ауруларын айыру
- •V – тарау. Жайылмалы іріңді перитонит (Peritonitis purulenta diffusa)
- •5.1. Аурудың себептері мен жіктелуі, клиникасы мен диагнозы, емдеуі және ақыры
- •5.2. Қоршалған перитониттер (абсцесстер)
- •VI – тарау. Өңештің аурулары мен жарақаттары
- •Өңештің анатомиясы мен физиологиясы
- •6.2. Өңеш ауруларының жіктелуі және жеке түрлері
- •1) Өңештің туа пайда болатын аурулары
- •2) Өңештің қабыну аурулары
- •5. Өңештен кан ағуы
- •6.3. Өңештің жарақаттануы
- •Өңеш ауруларын басқа аурулардан айыру
- •VII - тарау. Қалқанша бездің аурулары
- •7.1. Эндемиялы жемсау және тиреотоксикоз. Эндемиялы жемсаудың этиологиясы мен патогенезі. Диагнозы мен емі. Тиреотоксикоз. Симптомдары. Диагнозы мен емделуі
- •7.2. Диффузды улы жемсау
- •7.3 Қалқанша безді тексеру тәсілдері
- •VIII - тарау. Сүт бездерінің00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 аурулары
- •VIII – тарау. Сүт бездерінің аурулары.
- •8.1. Cүт бездерін тексеру тәсілдері
- •8.2. Сүт безінің қабынуы –мастит (mastitis)
- •Іх-тарау. Өкпенің және кеуде көк етінің қабыну аурулары
- •9.1.Кеуде және көк етінің анатомиясы мен физиологиясы
- •9.2. Кеудені зерттеудің негізгі тәсілдері
- •9.3. Кеуденің жабық жарақаттарының асқынулары
- •9.4. Спонтанды пневмоторакс ("себепсіз")
- •9.5. Өкпе абсцессі
- •9.6. Бронхэктазия ауруы
- •9.7. Өкпе кисталары
- •9.8. Өкпенің эхинококк ауруы
- •9.9. Өкпе кан тамырларының тромбоэмболиясы
- •Х-тарау. Қан тамырларының аурулары
- •10.1. Облитерациялы эндоартериит, аурудың этиопатогенезі, симптомдары мен диагнозы, емдеу тәсілдері
- •Тромбооблитерациялы ауруларды емдеудің жалпы принциптері
- •10.3. Тромбофлебит және флеботромбоз
- •10.4. Тромбофлебиттен соңғы синдром
- •10.5. Кан тамыры ішінде қанның ұю механизмі мен себептері
- •Хі-тарау. Тік ішектің аурулары
- •11.1. Парапроктиттер және тік ішектің жыланкөздері
- •11.2. Құйымшақтың эпителиалды жолдарының іріңді аурулары
- •11.3. Геморрой - Vazices haemorrhoidales
- •11.5. Тік ішектің түсуі— prolapsus recti
- •Карағанды мемлекеттік медицина академиясы Жалпы хирургия кафедрасы
- •Кураторлық науқаснама
- •I. Жалпы мағлұматтар
- •II. Аурудың басталу анамнезі
- •III. Науқастың ғүмырының анамнезі
- •IV. Обьективті тексерістермен аныкталатын көріністер
- •V. Аурудың диагнозы және оны дәлелдеу
- •VIII. Анықталған ауруды емдеу шаралары жеке қағазға жазылады
- •Хирургиялық аурулардың диагнозын анықтау және оларды емдеу туралы тесттік сұрақтар
- •Өкпенің және кеуде көк етінің қабыну аурулары.
- •Тестік сұрақтардың жауаптары.
- •Әдебиеттер
- •Мазмұны
- •6.4. Өңеш ауруларын басқа аурулардан айыру................................181
- •10.1.Облитерациялы эндоартериит,аурудың этиопатогенезі, симптомдары мен диагнозы, емдеу тәсілдері…………………………231
3.5. Ащы ішектің аурулары
Ұлтабар ішегінің ақаулары
а) Атрезиясы 20 мың нәрестенің біреуінде кездеседі, көбінесе ер балада.
б) Туа байқалатын үлкен ұлтабар - 20-30 жасқа толған кезеңде анықталуы мүмкін. Әлсіздікпен, жүдеумен, ауызда жағымсыз дәм, іштің ауырлануы, тәбет нашар, тағаммен кұсумен сипаттанады. Құсықта өт және ұйқы безі шырыны көп.
в) duodenum mobile - негізінде болмайтын шажырқай пайда болып, ол ұлтабар ішегін бүгіп, тарылтады.
Ұлтабар ішегінің дивертикулы және оның асқынулары
Дивертикулит - дивертикулдың қабынуы,
дивертикулдың ойық жарасы,
дивертикулдың түйілуі,
дивертикулдың жыртылуы,
дивертикулдың қатерсіз және қатерлі ісіктері.
Үлтабар дивертикулында ауызда жарамсыз дәм, тәбет нашар, дене қызуы жоғары, жалпы дененің, шеміршек аймағының немесе кіндік айналасының ауырсынуы. Аурудың көріністері баяу басталады да одан әрі күшейе түседі. Ауырсыну қатты тағам қабылдағаннан соң күшейе түседі. Ауырсыну арқаға шабады, кейде "аш", аш қарында байқалады. Кейде құсу. Құсықтың иісі жағымсыз. Дивертикул Фатер емізікшесін қысса - дене сарғаюына ұшыратады, ұйқы безі шырыны ағуына кедергі жасап - дәретті бұзуы, іш кебуіне, қарын қышқылының азаюына ұшыратуы мүмкін.
Дуоденит - ұлтабар ішегінің қабынуы - дистрофиялық зақымдануы.
Бульбит - ұлтабардың буылтығының қабынуы.
Оддит - Одди сфинктерінің қабынуы.
Ауру дуоденостаз әсерінен, оған ұзақ уақыт қарын қышқылының көрсететін зиянынан басталады.
Дуоденит және перидуоденит тәбет нашарлануымен, ауыз құрғауы және жағымсыз дәм сезілуімен, кілегей қөп шығуымен, іштің кіндік айналасының созылу, толу сезімі, лоқсу, бас ауыруы, жалпы әлсіздену, гипотония, кейде іштің шаншып ауырсынуы, улану, жұмыс қабілеті төмендеу, жүдеу, дене бозаруы, ақырында нәурызды, витаминді, электролитті алмасулардың бұзылуымен сипаттанады. Тіпті дене сарғаюы, пигментациясы, шаштың, тырнақтың трофикалық өзгерістері, анемия, қан белогінің азаюы анықталады.
Актиномикоз - созылмалы жұқпалы ауру. Келесі клиникалық түрлері бар - бастың, тілдің, мойынның, кеуденің, іш қуысының, зәр мүшелерінің, сүйектің, терінің, буынның, орталық нерв жүйесінің, тіпті барлық мүшелердің бірдей актиномикозы болуы мүмкін .
Ұлтабар ішегінің актиномикозында іштің болмашы ауырсынуы, іш өтуі, кұсу, лоқсу байқалады.
Ұлтабардың туберкулезінде - қарынның пилородуоденальды бөлігі қалың, жұмсақ, ісінген, ақшыл-перламутрлы жабысқақтармен жабылған.
Жара инфильтратының беті тегіс емес, түйіртпекті, екі иірімдері лимфа бездері көп және олар ісініп үлкейген.
Крон ауруы - патологиялық үрдіс ұлтабар ішегінде орналасқанында өт коликасы және кейінде ішек түйілуі, кейде нәжіспен қорытылмаған тағам қалдығы шығуы байқалады. Бұл ұлтабар ішегімен тоқ ішек арасында жыланкөз пайда болғанын дәлелдейді. Қанның сілтілі фосфотазасы көтеріледі.
Рентгенмен тексергенде қарынның қабырғаларының кіші иірімі және антральды бөлімі тұсының қатайғандығы, ұлтабардың және ащы ішектің бастама бөлімінің тіктенгендігі байқалады.
Ұлтабардың ісіктері - сирек кездеседі. Арнайы әдебиеттерде небары 350 қатерсіз ісігі хабарланған.
Қатерлі ісіктері барлық тағам қорыту мүшелерінің ісіктерінің 0,4-0,5% кұрайды.
Қатерсіз ісіктер - аденома, липома, фиброаденома, шванномалар. Ұлтабар фиброаденомалары полипке ұқсас, аяғы бар.
Ащы және тоқ ішектердің туа басталатын аурулары
Меккель дивертикулы - көбінесе жамбас ішегінің алдыңғы бетінде, Баугиний жапқышынан 40-50 см қашықтықта орналасады. Ұзындығы 15 см жетуі мүмкін. Дивертикул инфекцияланып қабынғаннан кейін анық көріністер береді. Бұлар - ішек түйілуі, дивертикулдың жыртылуы, қатерсіз және қатерлі ісіктері. Осымен байланысты іштің әр түрлі жедел науқастарына операция жасағанда оның негізгі себебі Меккель дивертикулы болуы мүқмкіндігін ұмытпаған жөн.
Меккель дивертикулының ойық жарасы - клиникасы бойынша резекциядан соңғы анастомоздың ойық жарасына өте ұқсас - іш ауырғыш, диспепсиялық бұзылыстар, мелена, кейде нәжіспен қоса қорымаған тағам қалдықтары.
Долихоколон - тоқ ішектің ұзаруы адамдардың 3-8%-да, жиірек ер адамдарда кездеседі.
Ішек туберкулезінде - ішектің функциональды бұзылыстары байқалады: іш өтуі, іш кебуі, дәрет шығуының сиректенуі, іш күрілдеуі, созылуы, желдің көп жиналуы.
Ішектің қатерсіз ісіктері - липома, лейомиома, гемангиома, полип, полипозды және қылшықты аденомалар.
Ішектің қатерлі ісіктері - ащы ішектің ісіктері барлық қатерлі ісіктердің 1-2% жетеді.
Ащы ішектің саркомасы - аc қорыту мүшелерінің қатерлі ісіктерінің 0,5-0,6% құрайды.
Ащы ішектің лимфагрануломатозы – лимфогрануломатоздың 1-4% кұрайды.
Ащы ішектің метастазды карциномасы - Кэссиди-Шолъте синдромы - ең бірінші көрінісі қайталанғыш іш өтуі болады. Оның себебі 5-окситриптаминнің (серотонин, энтероамин) көп пайда болуы.
Ойық жаралы колит - аурудың негізгі белгісі тоқ ішектің кілегейлі қабатының зақымдануы. Жаралар ішектің кілегейлі қабатына, сирегірек бұлшық етті қабатына дейін дамиды, кейде жара ішекті тесіп перитонитке ұшаратады. Аурудың клиникасы өте көп және құбылмалы: қансыз немесе қан аралас диарея, іш ауыруы, жүдеу, әлсіздену, дене қызуы, іш кебуі, анорексия, анустан сілекейлі, ірінді, қан қосылған нәжіс шығуы, лоқсу, құсу, тік ішектің ауыруы, іш кебуі, аменорея, нәжіс тоқтауының іш өтуімен алмасуы, тенезмдер.
Региональды илеит (Крон ауруы)- көбінесе жамбас ішегінде орналасатын қабыну үрдісі. Дегенмен, ішек-қарынның басқа бөлшектерін де зақымдалады.
Аурудың жедел, орташа және созылмалы кезеңдерін бөледі. Әрқашан ішек қабырғасының некрозданып, ойық жара және тыртықтануы салдарынан ақыры ішектің тарылуына соғады.
Аурудың себептері анық емес. Көптеген баламалар белгілі (туберқулез, вирусты инфекция, лимфа жүйесінің зақымдануы).
Аурудың клиниқасында 3 кезең бар - басталу, дамыған және асқыну кезеңдері.
Ең негізгі көрінісі - іш өтуі. Тәулігіне 2-5-6 қайтара, нәжіс көпірген, сулы, азғана кілегей және қан қосылған.
Іш ауырсынуы оң жамбас аймағында орналасқан және дәрет алу алдында күшейеді. Метеоризм, дене қызуы, тітіркенуі, аурудың асқынғанында бірнеше жұма бойында. Кейде жамбас тұсында "ісік" анықталады, ісік аумағында іштің қатаюы мүмкін. Сирек аяқ-қол буындарының ауырсынуы. Анемия, азғана нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ өте жоғары. Ішектің мол зақымдалғанында - гипопротеинемия.
Аурудың асқынған кезеңінде - ішек түйілуі, жыртылуы, жыланкөзі. Рентгенмен тексергенде – ауруға шалдыққан ішектің домбыра ішегіндей қатайып керілгендігі ("ішек" симптомы) анықталады.
Спру - ұзаққа созылатын "майлы" іш өтуімен, ауыр жүдеумен, анемиямен, алмасу үрдісінің бұзылуымен, поли және гипоавитаминозбен, остеопорозбен, дене еттері тырысуымен сипатталатын созылмалы ауру.
Созылмалы энтерит және энтероколит
Созылмалы энтероколиттің клиникасы ішектің ең ауыр зақымдалған бөліміне байланысты. Ауру ұзаққа созылады, қайталанып ауырланады, аурудың жағдайы үзіліссіз нашарлана түседі, жүдейді, дәрет бұзылады (іш өтуі және дәрет шықпауы алмасып тұрады). Іш өткенде нәжіс ботқаға ұқсас және мөлшері көп. Диареяның себептері - су және электролиттер алмасуының бұзылуы, ішек қозғалысының күшеюі, ішек қабырғаларының зақымдануы, сумен электролиттерді сіңірудің бұзылуы т.б.
Ең жиі кездесетін симптомдардың бірі - іштің кебуі, ауыруы және күрілдеуі, іштің әр бөлшегінде сезілетін төгілу, құйылу сезімі. Іштің ауыруы тұрақты және ол іштің жоғарғы және орталық бөлімдерінде орналасады. Іш ауыруы әр дайым толғақша күшейіп тұрады. Іштің ауырсынуы диетаны бұзумен, ауыр жұмыспен байланысты.
Ішті басқанда оның әр бөлімінің ауырғыштығы анықталады. Жалпы әлсіздік, күтпеген уақытта дене қызуы немесе тітіркенуі, бас айналуы, жүдеу.
Тері кұрғақ, шаш түскен, тырнақ сынған. Аталған жалпы бұзылыстардың себебі - ас қорыту және сіңіру үрдісінің бұзылуынан заттардың алмасуының нашарлауы болады.
Сондықтан гипопротеинемия, алъбуминдер азайып, глобулиндер көбеюі, көмірсулы, майлы, витаминді, су және электролиттер алмасуының бұзылуы байқалады.
Аурудың клиникасы:
1. Полиартрит. Көбінесе қол басының буындары зақымдалады.
2. Шеткері лимфа бездері үлкейеді.
3. Нәжісте май көп.
4. Нәжісте қан немесе мелена.
5. Іште "ісік" анықталуы. Бұл "ісік" қабынған лимфа бездері және шажырқайдан құралады.
Уипп ауруы интестиналды липодистрофия, мезентериальды хилоаденэктазия, шажырқайдың липогранулематозы. Ащы ішектің лимфа бездерінің және шажырқайының зақымдануымен сипатталатын жүйелік, өте сирек кездесетін ауру. 1974 ж. дейінгі арнайы әдебиетте 250 ауру туралы жазылған.
Лимфа тамырларында, лимфа бездерінде, кейде ащы ішек қабырғасында майлы заттардан құралған гранулемалар анықталады. Аурудың ақырғы қезеңдерінде - жүдеп-жадау, хилезды асцит, гипопротеинемия, лимфа бездерінің ісінуі, гипотония, гиперхромды анемия анықталады.
Диагнозды анықтауда стеаторея, лимфаденопатия, полиартрит, тері пигментациялануы, гипотония жэне энтеробиопсияның маңызы зор.