51. Палітыка Перабудов, асаблівасці яе правядзення на беларусі. Пачатак дэмакратызацыі грамадска-палітычнага жыцця ў рэспубліцы

Важным крокам на шляху ўзмацнення ролі народа ў грамадскім жыцці з'явілася прыняцце ў 1988г. Закона «Аб Народным абмеркаванні важных пытанняў дзяржаўнага жыцця Беларускай ССР». У 1989. адбыліся выбары народных дэпутатаў СССР, якія ўпершыню праходзілі як свабодныя і альтэрнатыўныя.Выбаршчыкі мелі магчымасць выбіраць з некалькіх кандыдатур адну. У сваю чаргу, кожны кандыдат абавязаны быў непасрэдна ўдзельнічаць у выбарчай кампаніі, распрацоўваць выбарчую платформу і прадстаўляць яе выбаршчыкам.

У 1990г. па новым выбарчым законе былі праведзены выбары народных дэпутатаў у Вярхоўны і мясцовыя Саветы народных дэпутатаў БССР. Аднак ва ўмовах аднапартыйнасці большасць месцаў атрымалі прыхільнікі Камуністычнай партыі Беларусі (КПБ). У сваю чаргу, прыхільнікі рэформаў стварылі ў Вярхоўным Савеце БССР парламенцкую апазіцыю, якая была прадстаўлена групай дэпутатаў, чые погляды не супадалі з меркаваннем большасці дэпутатаў.

Адным з рэальных дасягненняў палітыкі перабудовы ў другой палове 1980-х гг.стала галоснасць - магчымасць адкрыта гаварыць праўду пра сваю гісторыю і сучаснасці, адкрыта выказваць крытычныя адносіны да ўлады, рэалізоўваць на справе абвешчаныя Канстытуцыяй БССР 1978г. дэмакратычныя свабоды слова, друку, мітынгаў і шэсцяў.

Фарміраванне ў рэспубліцы шматпартыйнасці стала сведчаннем дэмакратызацыі грамадства, рэалізацыі правоў грамадзян на аб'яднанне і стварэнне саюзаў, палітычных партый, грамадскіх аб'яднанняў. Працэс зараджэння і фарміравання новых партый быў немагчымы без збавення ад поўнаўладдзя Камуністычнай партыі. Рост грамадскага і палітычнага свядомасці насельніцтва прывёў да ўзнікнення ў 1989. апазіцыйнага ў дачыненні да КПБ грамадска-палітычнага руху пад назвай Беларускі народны фронт «Адраджэнне» (БНФ), які ў 1990г. узяў курс на заваяванне палітычнай улады.

Працэс фарміравання палітычных партый праходзіў вельмі павольна, а большасць ўзніклі партый заставаліся аб'яднаннямі вузкага кола аднадумцаў, якія не мелі шырокай падтрымкі народа. Разам з тым шматпартыйнасць азначала канец манаполіі КПСС (КПБ) на ўладу.

У 1991г. ў Маскве вярхушка партыйнага і ваеннага кіраўніцтва распачала спробу дзяржаўнага перавароту (жнівеньскі путч) з мэтай вярнуць жыццё грамадства на старыя даперабудоўныя пазіцыі. У сувязі з гэтымі падзеямі Вярхоўны Савет БССР 26 Жніўня 1991. прыняў пастанову аб часовым прыпыненні дзейнасці КПБ, якое было адменена ў 1993г.

У эканоміцы БССР у другой палове 1980-х гг. назіралася зніжэнне тэмпаў росту вытворчасці. Гэта азначала, што строга цэнтралізаваная дзяржаўная эканоміка вычарпала магчымасці свайго далейшага развіцця. Стала відавочнай неабходнасць карэнных пераўтварэнні ў эканоміцы. Аднак шляхі выхаду з эканамічнага крызісу не былі распрацаваны. Таму іх давялося шукаць у спалучэнні адміністрацыйных метадаў кіравання эканомікай «зверху» з самакіраваннем «знізу» на месцах. Спачатку ўсе надзеі звязваліся з удасканаленнем планавага кіравання і павышэннем самастойнасці прадпрыемстваў.

Выхад з складанага эканамічнага становішча ўяўляўся ў перакладзе прадпрыемстваў на поўны гаспадарчы разлік і самафінансаванне. Пры хозрасчете даходы, якія атрымлівае прадпрыемства ад продажаў, пакрываюць яго выдаткі на вытворчасць гэтай прадукцыі. Пры самафінансаванні даходы прадпрыемства перавышаюць выдаткі, і. такім чынам, яно само зарабляе грошы і не мае патрэбы ў дзяржаўным фінансаванні. Аднак пераклад прамысловых прадпрыемстваў на поўны гаспадарчы разлік і самафінансаванне чаканых вынікаў не даў.

Галоўным дасягненнем эканамічнага развіцця БССР у другой палове 1980-х гг.стала пераарыентацыя з вытворчасці машын, станкоў, абсталявання на выпуск тавараў народнага спажывання. Упершыню гэтыя тавары па аб'ёме вытворчасці сталі выпускацца апераджальнымі тэмпамі. Значна пагоршыўся стан сельскай гаспадаркі. Для забеспячэння насельніцтва харчовымі таварамі была ўведзена сістэма талонаў. У гэтых умовах больш настойліва стаў паднімацца пытанне аб неабходнасці пераходу да разнастайных формаў гаспадарання на зямлі. У 1991г. быў прыняты Закон «Аб сялянскай (фермерскай) гаспадарцы». Аднак фермерскіх гаспадарак у Беларусі было створана вельмі мала.

Эканамічнае становішча Беларусі рэзка пагоршылася ў сувязі з аварыяй на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі, якая адбылася 26 красавіка 1986г.Эканамічны ўрон, нанесены Беларусі аварыяй, ацэньваўся ў той час, па падліках вучоных, у 32 гадавых рэспубліканскіх бюджэту. Радыеактыўнымі нуклідаў апынулася забруджанай пятая частка тэрыторыі рэспублікі, на якой пражывала больш за 2 млн. чалавек, т. е. кожны пяты жыхар рэспублікі. З гаспадарчага абароту было выведзена 20% зямель.