44. Палітыка Беларусізацыі

Палітыка беларусізацыі ўяўляла сабой дзейнасць Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі (КП (б) Б) і ўрада БССР па развіцці культуры Беларусі, беларускай мовы і школы ў 1924-1929 гг.

Дзяржаўнымі мовамі былі абвешчаныя беларуская, руская, габрэйскі і польскі.Праходзіў пераклад навучання ў школах пераважна на беларускую мову.Справаводства у частках Чырвонай Арміі, размяшчаецца ў Беларусі, таксама перакладалася на беларускую мову, і яны камплектаваліся беларусамі. Мовай справаводства, якім карысталіся служачыя дзяржаўных органаў улады, стаў пераважна беларуская. Наладжваецца выпуск газет, часопісаў, падручнікаў і кніг на беларускай мове. Была адкрыта Беларуская дзяржаўная бібліятэка (цяпер Нацыянальная бібліятэка Рэспублікі Беларусь). Пачалося вылучэнне на адказную працу ў партыйныя і савецкія органы ўлады прадстаўнікоў карэннай нацыі, т. е. беларусаў.

У 1921 г. першым рэктарам адкрыўся Беларускага дзяржаўнага універсітэта стаў гісторык Уладзімір Пічэта. Для падрыхтоўкі рабоча-сялянскай моладзі да паступлення ў вышэйшыя навучальныя ўстановы былі створаны рабочыя факультэты (рабфак). Дзякуючы палітыцы беларусізацыі была ліквідавана непісьменнасць сярод дарослага насельніцтва.

Арганізоўвалася навукова-даследчая дзейнасць па ўсебаковаму вывучэнню Беларусі. У 1922 г. быў адкрыты Інстытут беларускай культуры (Інбелкульт), ператвораны ў 1929 г. у Беларускую акадэмію навук. Яе ўзначаліў гісторык Усевалад Ігнатоўскі.

кіраваннем выбітнага беларускага рэжысёра Е. Міровіча адбывалася станаўленне Першага беларускага дзяржаўнага тэатра, (цяпер Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы). Шырокую вядомасць тэатру прынеслі спектаклі «Паўлінка» і «Тутэйшыя» («Тутэйшыя») па п'есах Я. Купалы.

У Віцебску дзейнічаў Другі беларускі дзяржаўны тэатр (цяпер Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Якуба Коласа). Узнік незвычайны тэатр - Беларускі дзяржаўны перасоўны тэатр пад кіраўніцтвам Уладзіслава Галубка.

Значныя поспехі былі дасягнуты ў развіцці беларускай літаратуры. У 1920-я гг.апублікаваныя паэмы "Новая зямля" і "Сымон-музыка", у якіх Якуб Колас адлюстраваў жыццё, працу і духоўны свет простых людзей дарэвалюцыйнай Беларусі. Выйшла другая частка яго трылогіі «На ростанях» - аповесць «У глыбі Палесся». Урад БССР прысвоіла Якубу Коласу і Янку Купалу ганаровыя званні народных паэтаў Беларусі.

У гады беларусізацыі адбывалася станаўленне беларускага савецкага кіно. У 1926 г. па матывах аповесці М. Чарота «Свінапас» створаны першы беларускі мастацкі героіка-патрыятычны фільм пра Грамадзянскай вайне «Лясная быль».Яго рэжысёр Юрый Тарыч унёс вялікі ўклад у развіццё кінематографа. У 1928 г. у Ленінградзе адкрылася кінастудыя мастацкіх фільмаў «Савецкая Беларусь» (з 1939 г. у Мінску, з 1946 г. называецца «Беларусьфільм»).

У беларускім выяўленчым мастацтве ў 1920-я гг. мастак Міхаіл Піліпавіч стварыў карціны «Бітва на Нямізе», «Ноч на Івана Купалу», «Паўстанне К. Каліноўскага» і інш

Аднак палітыка беларусізацыі сустракала і неразуменне. Без належнай увагі і нават варожа ў канцы 20-х - пачатку 30-х гг. да яе ставіліся першыя сакратары ЦККП (Б) Б В. Кнорын і К. Гей. Не ўхвалялі палітыку беларусізацыі некаторыявядомыя філосафы, прадстаўнікі навуковай, тэхнічнай і мастацкай інтэлігенцыі. У значнай меры яна была падарваная барацьбой з так званымі нацде-мами. Ва ўмовах рэпрэсій 30-х гг. беларусізацыя была спыненая.