Bitner_V_A_-_Kratky_kurs_shkolnoy_matematiki
.pdfКраткий курс школьной математики |
|
|
|
161 |
|
(9) Оси тангенсов и котангенсов. |
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
P |
B |
(1; y ) |
|
|
|
|
||
1. |
Ось тангенсов. |
|
a |
|
|
|
|
+ |
|
||
|
|
|
|
P |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|
1 |
x |
|
|
рис. 1 |
|
|
o 1 Прямая x = 1 называется осью тангенсов.
Это прямая P B на рис.1. Выберем точку P |
(1; 0) |
на единичной число- |
|
0 |
0 |
|
|
вой окружности и повернем ее на α |
радиан |
– см. рис.1. То есть |
P= Rα (P ) .
α0 α
Проведем прямую OP , которая пересечет ось тангенсов в точке
α
B (1; y ) . Рассмотрим OP B , в нем tg BOP = |
P B |
|
|
0 |
, то есть |
||
|
|||
0 |
0 |
|
|
OP
0
tgα = y = y . Тогда можно дать новое определение tgα . 1
o 2 Тангенсом числа α называется ордината соответствующей точки на оси тангенсов.
То есть tgα = y - см. рис.1.
2. Ось котангенсов.
o 3 Прямая y = 1 называется осью котангенсов.
Это прямая AT на рис.2. |
y |
|
|
1 |
|
|
|
T |
A (x;1) |
||
|
P |
||
|
a |
|
|
|
0 |
P |
x |
|
|
0 |
|
|
рис. 2 |
|
|
Краткий курс школьной математики |
163 |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
p 1 |
sin 75 |
= sin (30 + 45 ) = sin 30 cos 45 + cos 30 sin 45 = |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1 + |
|
|
) |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
3 |
|||||||
|
= |
1 |
|
|
|
|
2 |
+ |
|
3 |
|
2 |
= |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
2 |
2 |
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
||||||||
p 2 |
cos15 = cos (60 − 45 ) = cos 60 cos 45 + sin 60 sin 45 = |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
= |
|
|
3 |
|
|
2 |
+ |
1 |
|
2 |
= |
2 |
|
(1 + |
|
) |
||||||||
|
|
|
|
|
3 |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
||||||||||||||||
|
2 |
|
|
2 |
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z Можно было заметить, что cos15 = sin 75 .
p 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= tg (60 + 45 ) |
= tg60 |
|
+ tg45 |
= |
|
|
3 + 1 |
|
= |
3 +1 = |
||||||||||||||||||||||
tg105 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 − tg60 tg45 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 − |
|
|
3 1 |
|
1 − 3 |
|||||||||||||||
|
( |
|
|
|
|
+ 1)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
4 + 2 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
= |
|
|
|
|
= |
= − (2 + 3 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
(1 − |
|
|
)(1 + |
|
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
3 |
3 |
|
|
1 − 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z tg105 = −ctg15 .
(11)Формулы двойного аргумента. Формулы понижения степени.
1.sin 2α = 2 sin α cosα ;
2.cos 2α = cos2 α − sin 2 α ;
|
tg2α = |
|
2tgα |
|
|
|
|
|
|
|
||
3. |
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
1 − tg2α |
|
|
|
|
|
|
|
|||
4. |
ctg2α = |
ctg2α −1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
2ctgα |
|
|
|
|
|
|
|
||
p |
Дано: sin α = |
1 |
; cos β = − |
1 |
; |
π |
< α < π ;π < β < |
3π |
. |
|||
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
3 |
5 |
2 |
2 |
|
Найти: cos (2α − β ) .
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
1. |
cos (2α − β ) = cos 2α cos β + sin 2α sin β ; |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
= − 1 − |
1 |
|
|
|
8 |
|
= − |
2 |
2 |
; |
|||
2. |
Найдем cosα = − 1 − sin 2 α |
|
= − |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||
|
9 |
|
|
|
9 |
|
|
|
3 |
|
|
Краткий курс школьной математики |
|
|
|
|
|
|
165 |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5. |
tg |
α |
= |
|
|
sin α |
; |
6. |
tg |
α |
= |
1 − cosα |
; |
|||||||||
|
|
1 + cosα |
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
sin α |
||||||||||
7. |
ctg |
α |
= |
1 + cosα |
; |
8. |
ctg |
α |
= |
sin α |
. |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
sin α |
|
|
|
|
2 |
|
|
1 − cosα |
|||||||||
p 1 |
|
Дано: cosα = 0, 2; sin α > 0 . |
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
Найти: tg |
α |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение: 1. Найдем
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
2 |
6 |
; |
|||||||||||||
sin α = 1 − cos2 α = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 − 0, 004 = |
0, 96 = 4 |
0, 06 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
5 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
α |
|
|
|
|
sin α |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
6 |
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
= |
|
|
|
= |
|
|
|
5 |
|
|
|
= |
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
2. tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
1 + cosα |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
2 |
|
|
1 + 0, 2 |
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Ответ: |
|
6 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
p 2 Найти sin15 |
не пользуясь таблицей. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 − |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 − cos 30 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
= |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
= |
|
|
|
|
= |
|
( |
|
3 −1). |
||||||||||||||||||||||||
Имеем sin15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
4 |
|
(13)Преобразование сумм и разностей тригонометриче- ских функций в произведение.
1. |
sin α + sin β = 2 sin |
α + β |
cos |
α − β |
; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
2. |
sin α − sin β = 2 sin |
α − β |
cos |
α + β |
; |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
3. |
cosα + cos β = 2 cos |
α + β |
cos |
α − β |
; |
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
4. |
cosα − cos β = −2 sin |
α + β |
sin |
α − β |
= 2 sin |
α + β |
sin |
β − α |
; |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
2 |
2 |
|
|||||||||||||
5. |
tgα + tgβ = |
sin (α + β ) |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
cosα cos β |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Краткий курс школьной математики |
167 |
|
|
(14)Преобразование произведений тригонометрических функций.
1. |
sin α cos β = |
sin (α + β ) + sin (α − β ) |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
2. |
cosα cos β = |
cos (α + β ) + cos (α − β ) |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
3. |
sin α sin β = |
cos (α − β ) − cos (α + β ) |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
p 1 |
Докажите тождество: sin3 x cos2 x = |
1 |
sin x − |
1 |
sin 5x + |
1 |
sin 3x . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
16 |
|
|
|
16 |
|
|||||||||||
|
Доказательство: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
1 способ. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
sin3 x cos2 x = sin x sin 2 x cos2 x = sin x |
1 |
sin 2 2x = sin x |
1 |
× |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
||||||||||||
|
× |
|
1 − cos 4 x |
= |
|
1 |
sin x − |
1 |
sin x cos 4x = |
1 |
|
sin x − |
1 |
× |
|
|
|
|
|
|
d |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
8 |
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
× |
|
sin 5x − sin 3x |
= |
1 |
|
sin x − |
1 |
sin 5x + |
1 |
sin 3x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
2 способ. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
Преобразуем правую часть тождества, имеем |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 |
sin x − |
1 |
|
sin 5x + |
1 |
|
sin 3x = |
1 |
sin x − |
1 |
(sin 5x − sin 3x ) = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8 |
|
|
|
|
16 |
|
|
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
= |
1 |
sin x − |
1 |
2 sin x cos 4x = |
1 |
sin x (1 − cos 4x ) = |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8 |
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
= |
1 |
sin x 2 sin 2 2x = |
1 |
sin x sin 2 2x = |
1 |
sin x 4 sin 2 x cos2 |
|
|
x = |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
= sin3 x cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
Получили sin3 |
x cos2 |
|
x = sin3 |
x cos2 |
x d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
p 2 |
Верно ли равенство sin 20 sin 40 sin 60 sin 80 = |
3 |
? |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
Доказательство: