Bitner_V_A_-_Kratky_kurs_shkolnoy_matematiki
.pdfКраткий курс школьной математики |
41 |
|
|
(2)Свойства числовых неравенств.
1o |
(симметричности) e a > b, то b < a ; |
2o |
(транзитивности) e a > b и b > a, то a > c ; |
3o |
e a > b, то a ± c > b ± c ; |
sКакой-либо член неравенства можно перенести из одной его части в другую с противоположным знаком, оставив при этом без изменения знак неравенства.
4o |
e a > b и c > 0, то ac > bc и |
a |
> |
|
b |
; |
|||
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
c c |
||||||
5o |
e a > b и c < 0, то ac < bc и |
a |
< |
b |
. |
||||
|
|
|
cc
(3)Действия с неравенствами.
t 1 Два неравенства одинакового смысла можно почленно складывать, оставляя тот же знак.
То есть, e a > b и c > d , то a + b > c + d , или, если e a < b и c < d , то a + b < c + d .
t 2 Два неравенства противоположного смысла можно почленно вычитать, оставляя знак уменьшаемого неравенства.
То есть, e a > b и c < d , то a − c > b − d , или, e a < b и c > d , то a − c < b − d .
t 3 Два неравенства одинакового смысла с положительными частями можно почленно умножать, оставляя тот же знак.
То есть, e a > b > 0 и c > d > 0, то ac > bd .
s1 |
|
ea > b > 0 и n N , то an > bn . |
s2 |
|
e an > bn где n N , a > 0, b > 0, то a > b . |
|
||
|
|
|
42 В.А.Битнер
Замечания |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
z1 |
|
t 1 можно обобщить на случай |
n неравенств, то есть, если |
|||||||||||
|
||||||||||||||
|
|
a > b , a |
> b ,..., a |
> b , то a + a + ... + a |
> b + b + ... + b . |
|||||||||
|
|
1 |
1 |
2 |
|
2 |
n |
n |
1 |
2 |
n |
1 |
2 |
n |
z2 |
|
t 33можно обобщить на случай |
n неравенств, то есть, если |
|||||||||||
|
||||||||||||||
|
|
a > b > 0, a |
> b |
> 0,..., a |
> b |
> 0, |
то a a ...a |
> b b ...b . |
||||||
|
|
1 |
1 |
|
2 |
2 |
|
n |
n |
|
1 2 |
n |
1 2 |
n |
(4)Числовые промежутки.
1.Числовая прямая, пишут: (−∞; +∞ ) или R .
2.Числовые полупрямые или числовые лучи, пишут:
(−∞; a ) или x < a, (a; +∞) или x > a - строгие неравенства;
(-∞; a] или x ≤ a,[a; +∞ ) или x ≥ a - нестрогие неравенства.
3.Числовой отрезок или сегмент, пишут: [a; b] или a ≤ x ≤ b - двойное нестрогое неравенство.
4.Числовой интервал, пишут: (a; b) или a < x < b - двойное строгое неравенство.
5. Числовые полуинтервалы или полусегменты, пишут: [a; b ) или a ≤ x < b , (a; b] или a < x ≤ b - двойные неравенства.
(5)Доказательство неравенств.
Для доказательства неравенств обычно используют один из следующих двух путей:
1.Равносильными преобразованиями получают из исходного неравенства очевидное неравенство, то есть неравенство одного из следующих видов:
a2 ≥ 0, (a − b)2 ≥ 0, −a2 −1 < 0, (a + b + c )2 + 2 > 0 и им подобных. Тем
самым исходное неравенство доказано.
2.Из одного, двух и более очевидных неравенств равносильными преобразованиями, используя свойства и теоремы о действиях с неравенствами, свойства модуля, теорему о среднем арифметическом и среднем геометрическом, получают исходное неравенство. Тем самым оно доказано.
Краткий курс школьной математики |
43 |
|
|
tСреднее арифметическое n неотрицательных чисел
о среднем |
не меньше среднего геометрического этих чисел, |
||||||||||||
арифметическом |
где n N . То есть |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
и |
|
a1 + a2 + ... + an |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
≥ n a a |
|
... a . |
|
|
|
|
|
|||||
среднем геомет- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
1 |
2 |
n |
|
|
|
|
|
||||||
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
рическом |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a1 + a2 |
|
|
|
|
||||||||
Докажем теорему для n = 2 , то есть докажем, что |
≥ a a |
2 |
или |
||||||||||
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
1 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a + b ≥ ab , где a ≥ 0, b ≥ 0 . Умножим обе части неравенства на поло- 2
жительное число и перенесем 2ab влево с противоположным знаком,
получим a + b − 2ab ≥ 0 (a − b )2 ≥ 0 - очевидное неравенство. d
zМетодом математической индукции теорему можно доказать и для n чисел.
Упражнения на доказательство неравенств.
Доказать неравенства:
p1
p2
a |
2 |
− a + 1 > 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Доказательство: |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
2 |
|
1 |
|
1 |
|
3 |
|
1 |
2 |
3 |
|
|
|
a |
− 2 a |
|
+ |
|
+ |
|
> 0 a − |
|
|
+ |
|
> 0 |
- очевидное неравен- |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
2 |
|
4 |
|
4 |
|
2 |
|
|
4 |
|
|
ство.
Доказать, что правильная дробь увеличивается, если к числителю и знаменателю этой дроби прибавить по единице. Доказательство.
Пусть дана правильная дробь m , где m, n N , m < n . n
Докажем, что m +1 − m > 0 .
|
n +1 |
n |
|
|
|
|
Имеем: |
mn + n − mn |
− m |
> 0 |
|
n − m |
> 0 , но |
|
|
|
||||
n (n + 1) |
|
n (n +1) |
n (n +1) > 0 и n − m > 0 n > m , что соответствует условию. d
44 |
В.А.Битнер |
|
|
p 3
p 4
p5
p6
a4 + b4 − a3b − ab3 ≥ 0
Доказательство:
a3 (a − b ) − b3 (a − b ) ≥ 0 (a − b ) (a3 − b3 ) ≥ 0
(a − b)2 (a2 + ab + b2 ) ≥ 0, но (a − b )2 ≥ 0 - очевидное неравен-
ство, и легко доказать, что a |
2 + ab + b2 ≥ 0 . Перепишем это не- |
||||||||||
равенство в виде |
|
|
|
|
|
|
|||||
a2 + 2a |
b |
|
b2 |
|
3b2 |
|
|
b |
2 |
3b2 |
|
|
+ |
|
+ |
|
≥ 0 a |
+ |
|
+ |
|
≥ 0 - очевидное нера- |
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
2 |
|
4 |
|
4 |
|
|
2 |
|
4 |
|
венство. d
(a + 1)(b + 1)(c +1) ≥ 8abc , где a ≥ 0, b ≥ 0, c ≥ 0 .
Доказательство:
Рассмотрим очевидные неравенства:
(a −1)2 ≥ 0, (b −1)2 ≥ 0, (c −1)2 ≥ 0 или, что то же самое,
a +1 ≥ 2a , b + 1 ≥ ab , c +1 ≥ 2c .
Перемножим положительные левые и правые части этих нера-
венств, получим: (a + 1) (b +1) (c +1) ≥ 8abc . d
a2 + b2 + c2 + 3 ≥ 2 (a + b + c ) .
Доказательство:
Рассмотрим очевидные неравенства:
a2 + 1 ≥ 2a, b2 + 1 ≥ 2b, c2 +1 ≥ 2c , сложим левые и правые части этих неравенств, получим: a2 + b2 + c2 + 3 ≥ 2 (a + b + c ) .d
|
1 |
|
1 |
|
|
|
(a + b ) |
|
+ |
|
|
≥ 4, |
где a > 0, b > 0 . |
|
|
|||||
a |
|
b |
|
|
|
Доказательство:
По теореме о среднем арифметическом и среднем геометриче-
1 |
+ |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
a + b |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
a |
b |
|
|
или a + b ≥ 2 |
|
, |
+ |
≥ |
|
|
. |
||||||||||
ском |
≥ ab , |
|
≥ |
|
ab |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
a b |
|
|
|
|
a |
|
b |
|
|
ab |
Перемножим левые и правые части последних двух неравенств,
получим: (a + b ) |
1 |
+ |
1 |
|
≥ 4 . d |
|
|
||||
a |
|
b |
|
|
Краткий курс школьной математики |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
45 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p 7 |
(a2 + b2 + c2 + d |
2 ) |
1 |
|
+ |
1 |
|
|
+ |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
1 |
|
≥ 16 , где |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a2 |
|
|
|
b2 |
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
d 2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a ≠ 0, b ≠ 0, c ≠ 0, d ≠ 0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Доказательство: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
По теореме о среднем арифметическом и среднем геометриче- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a2 + b2 + c2 + d 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
≥ |
|
4 a2b2c2 d |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ском |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
1 |
+ |
|
|
1 |
|
|
+ |
1 |
|
+ |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
a |
|
b |
|
|
|
c |
d |
|
≥ 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. Умножим обе части каж- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
дого неравенства на 4 и перепишем левые и правые части по- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
лучившихся неравенств, получим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(a2 + b2 + c2 + d |
2 ) |
1 |
+ |
1 |
|
|
+ |
1 |
|
+ |
1 |
|
≥ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a2 |
|
|
|
b2 |
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
d 2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
≥ 16 a2b2c2 d |
2 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 16 .d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
2 |
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b c d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
p 8 |
|
|
x −1 |
|
+ |
|
x − 2 |
|
|
≥ 1 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
Доказательство: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
2 − x |
|
≥ 1 и |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Заменим исходное неравенство равносильным |
x −1 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
докажем его. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
2 − x |
|
≥ |
|
x −1 + 2 − x |
|
= 1 .d |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Из свойств модуля имеем: |
|
x −1 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
p 9 |
|
|
x + 2 |
|
+ |
|
x − 5 |
|
+ |
|
x − 3 |
|
≥ 7 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Доказательство. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
Сначала докажем, что |
|
|
|
|
x + 2 |
|
|
+ |
|
x − 5 |
|
≥ 7 |
|
x + 2 |
|
+ |
|
5 − x |
|
≥ 7 . Из |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x + 2 |
|
+ |
|
5 − x |
|
≥ |
|
x + 2 + 5 − x |
|
= 7 . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
свойств модуля |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Но x − 3 ≥ 0 x + 2 + x − 5 + x − 3 ≥ 7 .d
Упражнения для самостоятельного решения.
Доказать неравенства:
p 1 |
m4 + m3n + mn3 + n4 ≥ 0 ; |
p 2 |
a2 + b2 + c2 + 2 > ab + ac + bc . |
46 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В.А.Битнер |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Указание: предварительно умножить обе части неравенства на |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
2; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p 3 |
(a + b + c ) |
1 |
+ |
|
|
|
1 |
+ |
1 |
≥ 9, где a ≠ 0, c ≠ 0, d ≠ 0 ; |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b |
|
c |
|||||||||||||||||||
p 4 |
|
x + 1 |
|
+ |
|
|
x − 2 |
|
+ |
|
|
x + 3 |
|
+ |
|
x − 4 |
|
≥ 10 ; |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
p 5 |
|
x + 5 |
|
+ |
|
x − 5 |
|
+ |
|
x −1 |
|
≥ 5 . |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(6)Решение линейных неравенств, систем и совокупностей линейных неравенств с одной переменной.
o 1 Линейными называются неравенства вида
ax > b, ax < b, ax ≥ b, ax ≤ b, где a, b R, a ≠ 0 .
o 2 Решением неравенства с одной переменной называется множество таких значений переменной, которые обращают его в верное числовое неравенство.
1. |
e a > 0 , |
то |
решение |
неравенства |
ax > b имеет |
вид |
x > |
b |
(или |
||||||
a |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
x |
b |
; +∞ ). |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
2. |
e a < 0 , |
то |
решение |
неравенства |
ax > b имеет |
вид |
x < |
b |
|
(или |
|||||
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
||
|
x −∞; |
b |
). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
3. |
e a = 0 , |
то неравенство ax > b принимает вид 0 x > b , то есть оно |
|||||||||||||
|
не имеет решения при b ≥ 0 и верно при любых x R , если b < 0 . |
o 3 Два неравенства называются равносильными, если множества их решений совпадают.
Основная идея решения неравенства заключается в замене неравенства более простым, но равносильным данному. При этом используются уже рассмотренные основные свойства неравенств и теоремы о действиях с неравенствами и следствия из них.
Краткий курс школьной математики |
47 |
|
|
Несколько неравенств с одной переменной могут образовывать систему или совокупность.
Решением системы неравенств с одной переменной называются значения переменной, при которых каждое из неравенств обращается в верное числовое неравенство. То есть решением системы неравенств с одной переменной является пересечение множеств решений каждого неравенства системы.
Решением совокупности неравенств с одной переменной называются значения переменной, при которых хотя бы одно из неравенств обращается в верное числовое неравенство. То есть решением совокупности неравенств с одной переменной является объединение множеств решений каждого неравенства совокупности.
Решение неравенств, содержащих переменную под знаком модуля, находится аналогично решению уравнений подобного рода (см. IX-(2)- p 7).
Решить неравенства, системы и совокупности неравенств.
p 1 |
x − |
x + 1 |
> |
|
x − 3 |
− |
x − 2 |
. |
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
2 |
|
|
4 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Умножим обе части неравенства на общий знаменатель 12, по- |
||||||||||||||||
|
лучим 12x − 6 x − 5 > 3x − 9 − 4x + 8 7 x > 5 x > |
5 |
. |
||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
Ответ: |
5 |
; +∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
p 2 |
17 |
(3x −1) − 50x +1 < 2 ( x + 4) |
51x −17 − 50x + 1 < 2 x + 8 |
||||||||||||||
|
|
−11x < 11x |
+10 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
12 |
|
|
|
|
−11x −11x |
< 10 −12 |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−x < 24 |
|
|
x > −24 |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
−22x |
< −2 |
|
|
x > |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
|
|
|
|
48 |
В.А.Битнер |
|
|
p3
p4
p5
p 6
x > 1
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Ответ: |
1 |
; +∞ |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
3x −1 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x ≤ 1 |
x ≤ |
1 |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
12x − 9x + 3 ≤ 4 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
2x − |
|
|
|
|
|
≤ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 . |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
||||||||||||||
|
|
− 2 > 1 |
+ 4x |
6 x > 3 |
|
|
|
|
|
|
|
x > |
|
|
|
1 |
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
10 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
x > |
2 |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ответ: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
17 (3x −1) − 50 +1 < 2 ( x + 4) |
x > −24 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
12 −11x < 11x +10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x > |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Ответ: (−24; +∞) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
3x −1 |
|
|
|
2 |
|
3x ≤ 1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
2 x − |
≤ |
|
x ≤ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
2 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
> |
|
|
x > |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
10 x |
− 2 > 1 + 4x |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Ответ: −∞; |
|
|
|
|
|
|
; +∞ . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
x − 3 |
|
< 1 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a, ea ≥ 0 |
|
|
|
|
||||
1 сп. По определению модуля |
a |
= |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x − 3 ≥ |
0 |
|
|
|
|
x ≥ 3 |
|
|
|
|
|
|
|
−a, e a < 0 |
|
|
|
||||||||||||||||||
a) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 ≤ x < 4 ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
x − 3 < 1 |
|
|
|
x < 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
x − 3 < |
0 |
|
|
|
|
x < |
3 |
|
|
x < 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
b) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 < x < 3 ; |
|
|
|
|||||||
|
|
− x + 3 < 1 |
−x |
< −2 |
x > 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Ответ: (2; 4)
2 сп. x − 3 < 1 −1 < x − 3 < 1 −1 + 3 < x < 1 + 3 2 < x < 4 . 3 сп. Из геометрического смысла модуля имеем:
Краткий курс школьной математики |
49 |
|
|
p 7
p 8
Точка с координатой 3 - нуль модуля x − 3 .
От точек с координатами 2 и 4 расстояние до точки с координатой 3 равно 1.
Ответ: (2; 4) .
5 − 2 x ≤ 3 .
Решение:
1 сп. x − 5 ≤ 3 (графический)
22
Ответ: [1; 4] .
2 сп. − 3 ≤ x − 5 ≤ 3 = − 3 + 5 1 ≤ x ≤ 4 . 2 2 2 2 2
3 сп.
a) x − 5 ≥ − 3 x ≥ 1 ;
22
b)x − 5 ≤ 3 x ≤ 4 ;
22
Ответ: [1; 4] .
x + 2 > 4
Решение:
1 сп. По определению модуля
|
x + 2 < 0 |
|
x < −2 |
|
|||
a) |
|
|
|
x < −6 ; |
|||
|
− x − 2 > 4 |
x < −6 |
|
||||
|
x + 2 ≥ 0 |
x ≥ −2 |
|
|
|||
b) |
|
|
|
x > 2 . |
|||
|
x + 2 > 4 |
x > 2 |
|
|
|||
Ответ: (−∞; −6) (2; +∞) . |
|
||||||
|
|
|
|
|
x + 2 < −4 |
x < −6 |
|
2 сп. |
x + 2 |
> |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + 2 |
> 4 |
x > 2 |
Ответ: (−∞; −6) (2; +∞) .
50 |
В.А.Битнер |
|
|
p 9
p 10
3 сп.
Ответ: (−∞; −6) (2; +∞) .
7 − 3x ≥ 2
Решение: перепишем неравенство в виде: |
x − |
7 |
|
≥ |
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
||
1 сп. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
x < |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
< |
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
a) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x ≤ |
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
5 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
− x + |
|
|
|
|
|
≥ |
|
|
|
x |
≤ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
x ≥ |
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
≥ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
b) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 x ≥ 3 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
7 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
≥ 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
x − |
|
|
|
|
≥ |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
3 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Ответ: |
−∞; |
5 |
|
[3; +∞ ) . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x − |
|
|
|
≤ − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
2 сп. |
x − |
7 |
|
≥ |
2 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
3 |
x ≤ |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 . |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
3 |
3 |
|
x − |
7 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
≥ |
|
|
|
|
x ≥ 3 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
3 сп. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
Ответ: |
−∞; |
5 |
|
[3; +∞ ) . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 x −1 − x − 2 ≥ 4
Решение:
Нулями модулей являются x = 1 и x = 2 .
2