Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Татар теле. Морфология.doc
Скачиваний:
20
Добавлен:
10.02.2015
Размер:
514.05 Кб
Скачать

Сыйфатларныћ ясалыш буенча тљрлђре

  • Сыйфатлар тљзелешлђре буенча тамыр, ясалма, кушма, парлы, тезмђ була.

Сыйфатлар

Ничек ясала?

Ничек языла?

Мисаллар

Тамыр

ак, кызыл, матур, зур, юмарт, зирк

Ясалма

Сœзнеž тамырына ясагыч кушымча ялгау ярдменд (-лы, -ле, -сыз, -сез, -лык, -лек, -гы, -ге, -кы, -ке, -чан, -чђн, -ык, -ек, -ынкы, -енке, -лач, -лђч, -даш, -дђш,

-гыч, -геч)

кушылып

аклы, кœžелле, комсыз, тмсез, кышлык (утын), кышкы, уйчан, сœзчн, тšзек, ертык, басынкы, кœтренке, йонлач, кšлч

Кушма

Ике тамырны кушу юлы белн ясала

кушылып

œзсœзле, кœпмиллтле,

кœпбелдекле, œзирекле, беркатлы

Парлы

Ике сœзне тезœ юлы белн ясала

сызыкча аша

îчсыз-кырыйсыз (юл), испсез-хисапсыз (эш), аркылы-торкылы (такта), бала-чагалы (гаил), килделе-киттеле (сšйлшœ), аклы-кызыллы (кœлмк)

Тезмђ

Ñœçëðíå òåçœ þëû áåëí яки сњзтез-мђлђрдђн ясала

аåðûì

кœз ачкысыз (буран), кызу канлы (кеше), кœп иекле (сœз), аз сœзле (бала)

Табигатьт берни артык тœгел,

Табигатьт кирк бšтенесе:

Караћгы òší, озын кышкы юллар,

Зђџђр салкын, тњзалмаслык ýññå.

Кайчан карама, ямь-яшел

Тђрђз тљбемдђ гљллђр.

Рђхђт, ќылы љй эчендђ

Исми шул усал ќиллђр,

Ямь-яшел тора гљллђр.

(Ф.Яруллин)

Сыйфат дђрђќђлђре

  • Сыйфатларныћ гади, чагыштыру, артыклык, кимлек дђрђќђлђре бар.

  • Гади дђрђќђдђн калганнары махсус кушымчалар яки кисђкчђлђр ярдђмендђ белдерелђ.

Сыйфат

äðëðå

Ничек ясала?

Нрсне белдер?

Мисаллар

Гади дрдге сыйфат

Предметныž гадти билгесен белдер

матур, ак, бхетле, сары, кара, ачык, караžгы, зур, кызыл, яшел, че

Чагыштыру дрсендге сыйфат

-рак, -рђк кушымчалары ярдменд ясала

Бер предметтагы билгенеž икенче бер предметтагы шундый ук билгедн чагыштырмача артык икнлеген белдер

матуррак, олырак, бхетлерк, кœžеллерк

Артыклык дрсендге сыйфат

1) сыйфатныž кабатланып килгн беренче иеген [ï] яки [ì] авазлары šстђëåï (ап-, ямь-, кып-, кап-, сап- џ.б.)

2) ић, ќете, њтђ, Ÿ.á. êèñê÷ëð ÿðäìåíä

3) бер œк сыйфатны кабатлау юлы белн ясала

Бер предметтагы билгенеž барлык башка предметтагы шундый ук билгедн кœпк артык икнлеген белдер

ап-ак, ямь-яшел, кып-кызыл, сап-сары

иž матур, ете кара, œт ачык, дљì-êàðàžãû

матурныž матуры, яхшыныž яхшысы, акыллыныž акыллысы

Кимлек дрсендге сыйфат

-гылт, -гелт, -кылт, -келт, -ылќым, -елќем, -ча,

-чђ,

-кылтым, -келтем,

-кыл, -кел, -сыл, -сел, -су кушымчалары ярдменд ясала

Бер предметтагы билгенеž икенче бер предметтагы гадти билгедн кимлеген белдер

кызгылт, яшькелт, аксыл, кœксел, зžгрсу, салкынча, чкелтем, кœгелем