- •Ялгызлык исемнђр
- •Исемнђрнећ ясалыш ягыннан тљрлђре
- •Исемнећ сан белђн тљрлђнеше
- •Исемнђрнећ тартым белђн тљрлђнеше
- •Тартымлы исемнђрнећ килеш белђн тљрлђнеше
- •Áаш êилештђге исемнећ мђгънђлђре
- •Иялек килешендђге исем
- •Юнђлеш килешендђге исемнећ мђгънђлђре
- •Тšшем килешендђге исем
- •Чыгыш килешендђге исемнећ мђгънђлђре
- •Урын-вакыт килешендђге исемнећ мђгънђлђре
- •Исемнђргђ морфологик анализ ясау њрнђге
- •Исемнђргђ морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге
- •Синоним исемнђр
- •Антоним исемнђр
- •Антоним ярдђмче исемнђр
- •Сыйфатларныћ ясалыш буенча тљрлђре
- •Сыйфат дђрђќђлђре
- •Синоним џђм антоним сыйфатлар
- •Сыйфатларга морфологик анализ ясау њрнђге
- •Сыйфатныћ исемлђшње
- •Исемлђшкђн сыйфатларга морфологик анализ ясау њрнђге
- •Сыйфатларга морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге
- •Исемлђшкђн сыйфатларга морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге
- •Саннар язуда цифр џђм сњз белђн белдерелђ
- •Саннарныћ тљзелеше
- •Сан тљркемчђлђре
- •Микъдар саны
- •Òђртип саны
- •Áњлем саны
- •×Ама саны
- •Ќыю саны
- •Саннарга морфологик анализ ясау њрнђге
- •Саннарга морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге
- •Саннарныћ исемлђшње
- •Исемлђшкђн саннарга морфологик анализ ясау њрнђге
- •Исемлђшкђн саннарга морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге
- •Рђвешнећ ясалышы
- •Рђвеш тљркемчђлђре
- •Рђвеш тљркемчђлђре
- •Рђвешлђргђ морфологик анализ ясау њрнђге
- •Рђвешлђргђ морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге
- •Синоним рђвешлђр
- •Антоним рђвешлђр
- •Алмашлык тљркемчђлђре
- •Зат алмашлыклары
- •Тартым алмашлыклары
- •Књрсђтњ алмашлыклары
- •Сорау алмашлыклары
- •Билгелђњ алмашлыклары
- •Билгесезлек алмашлыклары
- •Юклык алмашлыклары
- •Зат яки предметларны гомумилђштереп (ќыеп) бирњче билгелђњ алмашлыклары
- •Зат яки предметларны аерым-аерым белдерњче билгелђњ алмашлыклары
- •Билгесезлек алмашлыклары урынында йљрњче тезмђлђр џђм саннар
- •Алмашлыкларга морфологик анализ ясау њрнђге
- •Алмашлыкларга морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге
- •Синоним алмашлыклар
- •Антоним алмашлыклар
- •Фигыль тљркемчђлђре
- •Фигыль тљркемчђлђре
- •Фигыльнећ барлык, юклык формалары Алар эøíå, õëíå œòëœå ÿêè œòëìвен белдерђ
- •Фигыль юнђлешлђре
- •Затланышлы фигыльлђр
- •Затланышлы фигыльлђр
- •Хикђя фигыль
Тартым алмашлыклары
Тартым алмашлыклары предметныћ кайсы затныкы икђнен белдерђ.
Алар -ныкы, -неке, -еке кушымчалары ярдђмендђ ясала (минеке, синеке, аныкы, безнеке, сезнеке, аларныкы), килеш џђм сан белђн тљрлђнђлђр, ќљмлђдђ ия, хђбђр џђм тђмамлык булып килђлђр.
|
Килешлр |
Тартым алмашлыкларыныћ килеш белђн тљрлђнеше | ||
|
|
I |
II |
III |
|
баш килеш |
минеке безнеке |
синеке сезнеке |
аныкы аларныкы |
|
иялек килеше |
минекеíå безнекенећ |
синекенећ сезнекеíå |
аныкыныћ аларныкыныћ |
|
юнђлеш килеше |
минекеí безнекенђ |
синекенђ сезнекенђ |
аныкына аларныкына |
|
тљшем килеше |
минекеí безнекен |
синекен сезнекен |
аныкын аларныкын |
|
чыгыш килеше |
минекеííí безнекеннђн |
синекеннђн сезнекеннђн |
аныкыннан аларныкыннан |
|
урын-вакыт килеше |
минекеíä безнекендђ |
синекендђ сезнекендђ |
аныкында аларныкында |
1. Минем йолдызым да сœнде, синеке ä. (Ê.Òинчурин)
2. Бу таулар да синеке,
Елгалар да, таллар да. (Р.Фђйзуллин)
3. Матур башмакны кœргч, кызлар барысы да «минеке» дип кычкыралар икн, ди. (кият)
4. йд, кызым, безг,
Безнекелђр байлар. (кият)
5. Ñèí минеке, ìèí синеке. (ыр)
Књрсђтњ алмашлыклары
Књрсђтњ алмашлыклары затка яки предметка, аларныћ билгелђренђ ишарђ итђлђр.
Књрсђтњ алмашлыклары исемне алмаштырып килсђ — сан, тартым, килеш белђн тљрлђнђ, ќљмлђдђ ия, тђмамлык, хђбђр булып килђ. Предметныћ билгесенђ яки рђвешенђ књрсђтњче тартым алмашлыклары тљрлђнми, ќљмлђдђ аергыч яки хђл булып килђ.
|
Кœрстœ алмашлыклары |
Мисаллар | |
|
Затка яки предметка кœрстœче алмашлыклар |
í, áó, óë, òåãå, ìåí øóë, øóøû |
йлнеп килеп ќиò áó теге егет янына. (кият) Менђ ул сœнгн йолдызлар каян килеп чыкты. Йомышым мен шул. (Ê.Òинчурин) |
|
Предметны билгесен кœрстœче алмашлыклар |
шундый, тегенди, андый мондый |
Áåç андый малай тœгел, Áåç мондый малай тœгел. (Т.Мићнуллин) |
|
Предметны эшен, хлен (рвешен) кœрстœче алмашлыклар |
шулай, шушылай, алай болай, тегелй |
Алай òœãåë, болай ул: арпа тœгел, бодай ул. (Мђкаль) Íèã шулай сибелгн ул, Íèã шулай талкынган? (.Гадел) |
Искђрмђ: ул алмашлыгы, исемне алмаштырып êèëñ — зат алмашлыгы, ђ предметныћ билгесен алмаштырып килсђ — књрсђтњ алмашлыгы була.
Сорау алмашлыклары
|
Сорау алмашлыклары |
Òšðëíåøå |
šìëäге функциясе |
Мисаллар |
|
кем нђрсђ ни (исем алмашлыклары) |
ñàí, тартым, килеш белђн тљрлђнђ |
èÿ õáð аергыч тмамлык õë |
Ìèíå кем тоткандыр, моны хзергч бел алмадым. (Ã.Èбраџимов) Их малай, борчагы нђрсђ áèò. (Ã.Èбраџимов) Ìîíû š÷åí нилђр ãåí êœðìäåì. (Ã.Èбраџимов) Кем кушкан сиа, киркле эш эшлп йšрмисе. (Ò.Ìићнуллин) |
|
нинди кайсы (сыйфат алмашлыклары) |
òšðëíìè |
аергыч õáð õë |
Кызыгы мен нинди áóëà àíû. (Ò.Ìићнуллин) Боларны кайсы чын гаскр башы икнен белми, аптырап калдылар. (К.Насыйри) |
|
ничђ ничђнче (сан алмашлыклары) |
òšðëíìè |
аергыч õë |
Ничђ ме еллык триб иске юлларны хатасын ачмады. (Ã.ÈáðàŸèìîâ) Ничђнче ел œтеп китте инде. |
|
ничек кая кайда кайчан (рђвеш алмашлыклары) |
òšðëíìè |
õë |
ßøåí ñóãó ничек ср итс, патшаны бу фрманы аардан яманрак булды. (Г.Ибраџимов) Минем šчен кайда кул куйса да барыбер. (Т.Мићнуллин) Êàðà ñèí àà, кайда качып яткан. (Т.Минуллин) Кайчан да без шуа ирешербез. (Г.Ибраџимов) |