Синоним рђвешлђр

1. Бервакытны шулай сабан љсте, Ђ берчакны минем атым њлде,

Кырда бергђ сабан сљрђбез. Карчык елый, карчык њкерђ.

(Џ.Такташ)

2. Безнећ ђле килер язлар алда,

Вђгъдђ бирсђк – ялган сњз тњгел.

Без ђлегђ сукбай малай гына,

Без хђзергђ ђле без тњгел. (М.Ђгълђмов)

Антоним рђвешлђр

1. Кичен књзен йомып, 2. Тынычлык юк бу књћелгђ,

Иртђн керфеклђрен тынычлык юк.

Ача торган серле чђчђгем. (И.Юзеев) Анда тетри, монда књкри ќир дђ књк. (С.Сљлђйманова)

3. Сулкылдар инде йљрђгем 4. Чын мђхђббђт – иртђ йђ соћмы –

Азга тњгел, озакка. (И.Юзеев) Сафландыра ќанны – суынмый. (И.Юзеев)

5. Шундый ерак – еллар артында сез, 6. Бала чакта вакыт озак њтђ. –

тавышыгыз инде якында. (Роберт Ђхмђтќанов) Хђзер вакыт никтер бик тиз њтђ. (Н.Измайлова)

7. “Элек чакта мин бер кеше идем, 8. Џич ударник итеп булмый шуны,

Хђзер, малай, миндђ ике “мин”. (Џ.Такташ) Йђ тегелђй ди шунда, йђ болай. (Ш.Маннур)

9. Чигенђм, карыйм. Соклангыч.

Якыннан – буяу гына.

Ерактан кђшмир яулыклы

Бер карчык карап тора. (М.Ђгълђмов)

10. Ђбњгалисина мђктђпкђ килђ, урынына килеп утра, аннары бер югары, бер тњбђн карап тора. (К.Насыйри)

11. Чынлап ђйттеме ул, юри генђ ђйттеме? (Ђ.Еники)

Алмашлык тљркемчђлђре

• Исем, сыйфат, рђвеш, сан кебек сњз тљркемнђрен алмаштырып килђ ала торган сњз тљркемнђрен алмаштырып килђ ала торган сњз тљркеме аламашлык дип атала. Алмашлык ќљмлђдђ ия, хђбђр, аергыч, тђмамлык, хђл булып килђ. Мђгънђ џђм вазифаларына карап, алмашлыклар 7 тљркемчђгђ бњленђ:

Зат алмашлыклары	ìèí, ñèí, óë, áåç, ñåç, àëàð
Тартым алмашлыклары	минеке, синеке, аныкы, безнеке, сезнеке, аларныкы моныкы, тегенеке
Књрсђтњ алмашлыклары	бу, теге, ул, шул, н, андый, шушы, шулай, тегелй, болай
Сорау алмашлыклары	кем, нрс, нинди, кайсы, нич, ничек, кая, кайда, кайчан
Билгелђњ алмашлыклары	бары, барча, барлык, бšтен, Ÿмм, Ÿр, Ÿрбер, œз(å) Ÿðêåì, Ÿðíðñ
Билгесезлек алмашлыклары	лл кем, лл нрс, лл нинди, лл ничек, лл кая лл кайчан, кемдер, нрсдер, нидер, ничектер, каядыр кайсыдыр, ниндидер
Юклык алмашлыклары	Ÿичкем, Ÿичнрс, беркем, бернрс, Ÿичнинди, бернинди, Ÿичничек, берничек, Ÿичкая, беркая, Ÿичкайчан, беркайчан

Зат алмашлыклары

• Зат алмашлыклары сљйлђшњдђ катнашучы затларны — сљйлђњчелђрне (мин, без), тыћлаучыларны (син, сез), алар турында сњз барган зат, предметларны (ул, алар) белдерђлђр.

• Зат алмашлыклары ќљмлђдђ ия, хђбђр, аергыч, тђмамлык, хђл булырга мљмкин.

• Берлек сандагы зат алмашлыкларыныћ килеш белђн тљрлђнеше књплек сандагы зат алмашлыклары џђм исемнђр тљрлђнешеннђн аерыла.

Килешлр	Сораулары	Зат алмашлыкларыныћ килеш белђн тљрлђнеше
		I	II	III
баш êилеш	кем	ìèí без	ñèí сез	óë алар
иялек килеше	кемнећ	минем безнећ	ñèíåž сезнећ	àíûћ аларныћ
юнђлеш килеше	кемгђ	ìèžà безгђ	ñèžà сезгђ	àžà (àžàðãà) аларга
тљшем килеше	кемне	ìèíå безне	ñèíå сезне	àíû аларны
чыгыш килеше	кемнђн	ìèííí бездђн	ñèííí сездђн	аннан (аžардан) алардан
урын-вакыт килеше	кемдђ	ìèíä бездђ	ñèíä сездђ	анда (аћарда) аларда

1. Ул кыш кšне урман саклый иде. (Г.Ибраџимов) 2. Син €лме? Ник килдеž? Мин сине чакырмадым. (Т.Мићнулин) 3. — Без чй-шикрне юкка саквояжга салганбыз, аларны ìåí øóøû òšåí㐠áéëð㐠êèðê. (Ô.€мирхан) 4. Ишектн чыгучы кеше ул èäå. (Ø.Êамал) 5. — Белешерг телмим д: алар безгђ, без аларга буласы тœгел бит инде. (Ô.€мирхан) 6. Алар сšйлшеп торган арада, ул килде. (Ш.Камал) 7. Сез уйнагыз, кšлегез, мића карамагыз. Мин сезгђ уžайсызламам. (К.Тинчурин) 8. Ул аларныћ чакыруын илтифатсыз калдырырга уžайсызланды. (Ш.Камал)

9. Тыžлагызчы, кошлар, ырларымны,

Тыžласагыз, сезгђ ырлармын!

Сез сайрарсыз, соžра мин тыžлармын,

Òûžëàï, œêñåï-œêñåï åãълармын. (Ш.Бабич)