Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Татар теле. Морфология.doc
Скачиваний:
20
Добавлен:
10.02.2015
Размер:
514.05 Кб
Скачать

Исемлђшкђн сыйфатларга морфологик-синтаксик анализ ясау њрнђге

1. Тырыштан òèð êèïìñ. (̐êàëь)

2. Тљс аермый икђн егет, дальтоник икђн! Кызылы белђн яшеле бер икђн тегенећ. (А.Гыйлђќев)

3. — Атлылар очраганда, таптап китмђгез! — дип кычкырды кемдер. (А.Гыйлђќев)

4. — Нђзарђ динендђгелђр — ђле дђ шул томанлыкларында. (Ќ.Рђхимов)

Тырыштан исемлшкн сыйфат, берлек санда, тартым белн тšрлнмгн, чыгыш килешенд, šмлд тмамлык.

Кызылы— исемлђшкђн сыйфат, берлек санда, III зат тартым белђн тљрлђнгђн, баш килештђ, ќљмлђдђ ия составында.

Атлылар — исемлђшкђн сыйфат, књплек санда, тартым белђн тљрлђнмђгђн, баш килештђ, иярчен ќљмлђнећ иясе.

Нђзарђ динендђгелђр — исемлђшкђн тезмђ сыйфат, књплек санда, тартым белђн тљрлђнмђгђн, баш килештђ, ќљмлђдђ ия.

Сан

  • Предметныћ якынча яки тљгђл исђбен белдереп, ничђ? ничђнче? ничђшђр? ничђњ? ничђлђп? кебек сорауларга ќавап бирњче мљстђкыйль сњз тљркеме сан дип атала.

  • Сан белђн ачыкланган исем саналмыш дип йљртелђ.

1. Фазыйлны биш êší ýçëäåì. (Ã.Èбраџимов)

2. Óë, куллары белн ишарлп, башын селки Ÿм ындыр табагына икенче кšшел сала башлый. (Г.Бђширов)

3. Аныž белн бер œк вакытта бруствер šстен йљз­лђр­чђ кешелр сикереп менделр, алга ташландылар. (Г.€псђлђмов)

4. Хйрулла абый љч бала трбиялп œстерде. (А.Шамов)

5. Áåð ел узгач, кœчте мдрсг

Џм бик йбт барды дресеннн. (С.Хђким)

6. Белегез!

Сыйнфый кšрш тарихында беренче êàò

иžœчелр булып чыктык без,

Œзебез šчен дњрт кат чœкеч суксак,

Сезнеž šчен биш кат суктык без! (.Такташ)

7. Тырышлыгы бушка китмде егетнеž, икенче кулга да бераз ан керде. (Ф.Яруллин)

8. Гариф љч-дњрт иптше белн алдан китте. (Ш.Камал)

9. Џђр самолет ќидешђр-сигезђр прожектор белђн сукырайтыла, аћа дистђлђрчђ туптан тљбђп аталар. (Ш.Рђкыйпов)

10. Эшне алып баручылар икђњ. (Г.Ђпсђлђмов)

Саннар язуда цифр џђм сњз белђн белдерелђ

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 — ãàðђп цифрлары

I (1), V (5), X (10), L (50), С (100), D (500), M (1000) — рим цифрлары

  • Гарп цифрларыннан соž кушымча аерым языла: 5 нче êåøå, 6 нчы класс, 8 нче áàëà, 1994 нче ел. Гарп цифрлары белн кœрстелгн тезм саннарныž зурраклары катнаш — цифр Ÿм сœз ярдменд д язылырга мšмкин: 7 мећ , 140 ìåћ , 1 миллион.

  • Вакыт чиген белдергн саннар сызык аша языла: Г. Тукай 1886 — 1913 нче елларда, Муса лил 1906 — 1944 нче елларда яшгн.

  • Рим цифрларыннан соž кушымча язылмый, сызыкча куелмый: V гасыр , VIII òîì , XX гасыр.

  • Параграф Ÿм бœлеклрнеž тртибе тœбндгеч языла Ÿм укыла:

Яçûëà

Уêûëà

§ 5

§ á

III áœëåê

7 í÷å áœëåê

бишенче параграф

алтынчы параграф

šченче бœлек

иденче бœлек

  • Матур дбият срлренд даталардан башка саннар, кагыйд буларак, сœз белн языла:

Ýëåê, 1927 нче елга хтле, Казан университетыныž йљз еллык тарихында без бары биш-алты гына татар студенты кœрбез. (Г.Кутуй)

1941 í÷å åëíûž èþëü àå èäå. Áåç љч åãåò — љч сугышчы — дошман тылында разведкада калдык. (А.Шамов)