9. Працэдура выяўлення сінтаксічных і несінтаксічных значэнняў як падстава для размежавання словазменных і словаўтваральных афіксаў.

З друг.пункту гледжання зн-не моўных знакаў падзел на сінт.і несітнакс.(іншыя назвы несінт.зн-ння: лексічнае, рэферэнцыйнае, намінатыўнае). Сінтаксічнае значэнне выраж.зал-ць адных слоў ад іншых слоў у маўленні, іх каж.адлюстр.лад самой мовы. Несінтаксічнае зн-нне адлюстр.па-замоўн. рэчаіснасць. Разгляд.прыклад: прааналізаваць спалучэнне слоў чорненькага сабачку ў сказе Пецю купілі чорненькага сабачку. Зн-не В.склназ.сабачку з’яўл.сінтаксіч.: яно вызнач.словам купілі. Сінтаксічн.з’яўл.так.зн-нні В.скл.адз.л.м.р. прым.чорненькага, т.ш усе гэтыя знач.залежаць ад наз.сабачку. калі б Пецю купілі б яшчарку, то пра яе тр.сказаць у ж.р.В.скл. Прыкладам несінт.зн-ння з’яўл.: *зн-нне ліку наз сабачка. Гэта значыць незал.ад зн.дзеясл.купілі – м.скл.купілі сабачак і адлюстр.рэал.факт па-за моўн.рэчаісн.: купілі аднаго сабаку, а не некалькі. Ф.ліку не выражае сінтаксіч.зн-нне.:*зн-нне суб’ектыўнай ацэнкі выраж.суфікс к не з’яўл.сінтакс., бо м.сказ купілі сабачугу, сабачачку ў залежнасці ад таго, як гавор.асоба ўспрым.гэту жывелу. Падзелы на сінт.і несінт.зн.з аднаго боку і грамат.і неграмат., з другога боку несупад. Усе сінт.знач.з’яўляюцца граматычнымі, але сярод грам.знач.есць знач.як сінтаксічныя(напрыклад значэнне склону наз.) і не сінтаксічн.(значэнне ліку наз.). Граматычнае значэнне: сінтаксічнае (купілі сабачку – знач.В.скл.), несент. (купілі сабачку – зн-нне адз.ліку). Сінтаксічнае значэнне =грамат.значэнне. Такім чынам калі афікс з’яўл.сродкам выражэння грамат. як сінтаксічнага, так і несінтакс.зн-ня, то гэта словазменны афікс; калі афікс выраж.несентакс.і неграмат.зн-нне, то гэта словаўтваральны афікс. Суфікс форм суб’ект. ацэнкі (сабачка – суф.-чк, сабачуга - уга) выражае несінтакс.і неграмат.значэнне. з гэтага вынікае, што дадзены афікс з’яўл. словаўтаральным.

10. Разнавіднасці словазменных і словаўтваральных марфем (агульная характарыстыка): флексія, прэфікс, постфікс, конфікс.

Часцей за ўсе словазмен.постфіксальнымі марфемамі аказваюцца флексіі. Канчаткі з’яўл.носьбітамі грамат.знач.словаформ. аднак у некат.аз.канчаткі могуць выступаць як сінкрэтычная марфема – словазм.і словаўтв.адначасова (валянцін, валянціна – канчатак-а, важаты –ы, важатая-ая). Ва ўсіх прыкладах канчатак нулявы і мат.выраж.не толькі выраж.грамат.значэння, скл.,л.,рода, але і ўтварае бінарныя карэлятыўныя назвы з адной і той жа асновы для абазнач.прыметнікаў м.і ж.полу. інакш кажучы ў г.выпадку канчатак выконвае словаўвар.функцыю. У такіх выпадках гавораць пра флексійнае словаўварэнне і слова-формаўтваральнае, або сінкрэтычнае. Словаўтар.м-мы у бел.мове могуць размяшч.: *перад коранем – прыстаўкі,*пасля кораня – суфіксы.

Т.ч.у белар.лінгвістыкі словы прэікс і постфікс маюць 2 зн-нні:*Прэфікс – любая афіксальная марфема, якая размяшч.перад коранем, злева ад кораня; *разнавіднасць словаўтвар.марфем. Постфікс - *любая афікс.марфема, якая размяшч.пасля кораня, справа ад кораня; *разнавіднасць словаўтвар.марфем, якая супрацьпаст.суфіксам паводле месца адносна флексіі ў стр-ры словаформы., *суфікс, які знах.пасля флексіі.

Некаторыя вучоныя выдзял.яшчэ адзін від афікс.марфем – конфіксы, якія склад.з 2-х частак – прэфіксальнай і постфіксальнай і дзейнічаюць у словаўтв.акце комплексна, як нешта адзінае цэлае (лес – аснова-лес= пералесак – прыст.пера, сак-суфікс).