- •Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
- •1 Пәннің оқу бағдарламасы – Syllabus
- •1.1Оқытушылар туралы мәліметтер:
- •1.2 Пән туралы мәліметтер
- •1.5 Пән туралы қысқаша мағлұмат
- •1.6 Тапсырмалардың тізімі мен түрлері және орындау графигі
- •1.7 Әдебиеттер тізімі
- •1.7.1 Негізгі әдебиеттер
- •1.7.2 Қосымша әдебиеттер
- •1.8 Білімді бақылау және бағалау
- •1 Модуль
- •2 Модуль
- •1.9 Курстың саясаты мен процедурасы
- •2 Негізгі таратылатын материалдар мазмұны
- •2.1 Курстың тақырыптық жоспары
- •2.2 Дәріс сабақтарының қысқартылған жазбалары
- •2 Дәріс. Білдектерге орнату қателіктері мен орнықтары. Орнықтарды таңдау. Өңдеу дәлдігіне әсер ететін факторлар
- •3 Дәріс. Материалдарды қысыммен өңдеу технологиясы өндірісінің технологиялық әдістерінің сипаттамасы. Машина құрылымының технологиялылығы.
- •4 Дәріс. Машина тетіктерін өңдеудің технологиялық үрдістерін жобалау. Құрастырудың технологиялық үрдістерін жобалау.
- •4.1 Сурет – Бәсеңдеткішті жинақтау сұлбасынан үзінді
- •5 Дәріс. Шағын сериялы өндіріс шарттарында ұсталық-қалыптау машиналарының ірі тетіктерін жасау кезінде қолданылатын жабдықтар мен әбзелдер.
- •5.1 Сурет – Білдек үстеліне біркелкі жүктеулерді қамтамасыз ету тәсілдері
- •5.2 Сурет – Көпмақсатты білдектер
- •5.3 Сурет – Көпмақсатты білдектерде бір орнатуда тұрқылы тетіктерді жасау кезінде қолданылатын технологиялық өтулердің сұлбасы
- •6 Дәріс. Тоқпақ тұғырларының құрылымдық ерекшеліктері. Тоқпақ тұғырларын жасау технологиясы.
- •6.2 Сурет – Бу-ауалы қалыптау тоқпағы
- •6.3 Сурет – Соғу тоқпағының тұғыры
- •6.4 Сурет – Тоқпақ тіреуін белгілеу нобайы
- •6.5 Сурет – Бағыттаушылардың және технологиялық ауданның
- •6.6 Сурет – Тіректердің жоғарғы және төменгі жазықтықтарын жонғылау
- •6.7 Сурет – Тіректің параллель жазықтықтарын стендте өңдеу
- •7 Дәріс. Тоқпақ цилиндрін, сотаның және поршынын жасау технологиясы.
- •7.1 Сурет - Цилиндр – поршень сұлбасы
- •7.2 Сурет – Поршень, поршень сақиналарымен
- •8.2 Сурет – Жабық типтегі баспақ тұғыры
- •8.3 Сурет – Өңдеу кезінде тұғырды орналастыру сұлбасы
- •8.1 Кесте – Пісірілген және құйылған тұғырларды жасаудың салыстырмалы мәндері.
- •8.5 Сурет – Эксцентрикті білік
- •9 Дәріс. Тегершіктерді, шкивтерді, тісті доңғалақтарды жасау.
- •9.1 Сурет – Тегершік және шкив
- •9.2 Сурет- Тісті доңғалақ
- •9.3 Сурет – Тісті доңғалақты бұрыштарға (угольниках) орнату
- •9.4 Сурет – Күпшегі бар конусты тісті доңғалақ
- •10 Дәріс. Түзілімдерді, механизімдерді және толығымен машинаны құрастыруға қойылатын талаптар.
- •10.1 Сурет – Құрастырудың ұйымдастыру түрлері
- •10.2 Сурет – Құрастырудың ұйымдастыру түрлері
- •11 Дәріс. Гидравликалық баспақтарды жасау технологиясы. Цилиндрлер мен тығынжылдарды жасау.
- •11.1 Сурет – Баспақ бағаналары
- •11.2 Сурет – Бағаналарды белгілеу сұлбасы
- •11.3 Сурет – Жұмыстық цилиндр
- •11.4 Сурет – Тығынжылдар құрылымы
- •12 Дәріс. Қалыптық әбзелді жасау технологиясы. Қалыпты жасау кезіндегі өңдеудің жалпы және арнайы әдістері.
- •12.1 Сурет – Пішінді сотанды өңдеу сұлбасы
- •12.2 Сурет – Июге арналған қалыптың сотанын жоңғылау сұлбасы
- •13 Дәріс. Қаңылтыр қалыптауға арналған қалыпты жасау технологиясы. Қалып жиынтығы. Нормаланған тетіктер.
- •13.1 Сурет – Қалып жиынтығы, бағанашықтардың артжағында орналасуымен
- •13.2 Сурет – Қалыптың төменгі тақтасы
- •13.3 Сурет – Қалыптаңдырылған жұмыстық тетіктер
- •13. 4 Сурет – Сотанды токарлық өңдеу
- •14 Дәріс. Ыссы көлемді қалыптау қалыптарын жасау технологиясы. Тоқпақ қалыптарын жасау. Қосиінді ыссықалыптау баспақтарының қалыптары.
- •14.1 Сурет – Тоқпақ қалыптары
- •14.2 Сурет - Құралған тоқпақ қалыбы
- •14.3 Сурет – қықб қалыбы
- •15 Дәріс. Ұталық-қалыптау машиналарын және қалыптарды жөндеу. Жөндеудің мақсаты мен міндеті. Машиналар мен қалыптарды жөндеудің технологиялық үрдісінің жалпы сұлбасы.
- •15.1 Кесте – Ұсталық-баспалау жабдығы үшін жұмыстық циклдың құрылымы
- •2.3 Студенттің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмысы аясында сабақтың жоспары (соөж)
- •2.4 Студенттердің өзіндік жұмысы аясында сабақтың жоспары (сөж)
- •2.5 Өзіндік бақылауға тест сұрақтары
- •Курс бойынша емтихан сұрақтары
- •Глоссарий
- •5В073800 «Материалдарды қысыммен өңдеу технологиясы» мамандығына арналған «Жабдықтар мен әбзелдерді өндіру технологиясы» пәні бойынша
6.4 Сурет – Тоқпақ тіреуін белгілеу нобайы
Екінші операцияда 1-1 жазықтықты және бағыттауыштарды сүргілейді, 6.5 сурет. Тетікті үстелге бүйір жағымен үш тіреуге А,Б,В, орнатады, олардың Б мен В реттеледі. Тетікті дұрыстағаннан кейін бекітеді де беттерді өңдейді (тұтас қалын сызықтар). Тоқпақтың тіреулерін өңдеген кезде жауапты операциялардың бірі болып тіректін жоғарғы және төменгі жазықтықтарын өңдеу болып табылады, 6.6 сурет.
6.5 Сурет – Бағыттаушылардың және технологиялық ауданның
орнықтық жазықтықтарын жоңғылау
Орнықтандыру мен өңдеуді тағайындау тәсілдері мынаны қамтамасыз етуі қажет:
а) оңжақ және солжақ тіреулердің биіктік өлшемдерінің бірдейлігін;
б) төменгі және жоғарғы жазықтықтардың параллельеместігн, әрбір тіректе 0,2мм 1500мм ұзындыққа, ал кебір жкғдайларда 0,1мм 1000мм ұзындыққа;
в) төменгі және жоғарғы жазықтықтардың бағыттаушыларға параллельеместігін, әрбір тіректе 0,2мм 1000мм ұзындыққа, ал кебір жағдайларда 0,1мм 1000мм ұзындыққа.
6.6 Сурет – Тіректердің жоғарғы және төменгі жазықтықтарын жонғылау
Көрсетілген талаптар тіректін параллел жазықтықтарын стендте өңдеу кезінде сақталуы мүмкін, 6.7 сурет.
6.7 Сурет – Тіректің параллель жазықтықтарын стендте өңдеу
Өңдеудің соңғы кезеңі, тетікті бірнеше орналастырумен, белгілеу және салмалы кезеулеткіш бойынша радиалды – бұрғылау білдектерінде бекіту тесіктерін бұрғылау мен бұрандама салу болып табылады. Өңделген беттердің барлық жауапты өлшемдері мен сипаттамаларына бақылау жүргізіледі.
Бақылау сұрақтары:
ҰБЖ тұрқылы тетіктері үшін қандай материалдар қолданылады?
2. ҰБЖ тұғырлары үшін дайындама алудың қандай әдістері қолданылады?
3. Тоқрпқ тұғырларының қандай құрылымдық ерекшеліктері қолданылады?
4. Соғу және қалыптау тоқпақ тұғырларының ерекшелігі неде?
5. ҰБЖ тұрқылық тетіктерін стендте өңдеу кезіндегі жетістіктері қандай?
6. Соғу тоқпағының тұғырын өңдеген кезде реттелетін тіреулер не үшін керек?
Ұсынылған әдебиеттер: Нег. 2 [99-104]; қос. 4 [320-346].
7 Дәріс. Тоқпақ цилиндрін, сотаның және поршынын жасау технологиясы.
Соғу және қалыптау тоқпақтарының цилиндрлерінің айырмашылығы өте аз, 6.1 және 6.2 сурет.
Отандық құрылымы бар соғу және қалыптау тоқпақтарын бір типті 35Л болаттан құйылған жұмыстық цилиндрлерді қолданады, олардың түбінде біршама диаметрлі өтпелі тесігі бар, бұл ішкі бетті механикалық өңдеуді жеңілдетеді.
Цилиндрлер ішкі СЧ 20, СЧ 30 шойын төлкелермен қамтылған, қалыңдығы 0,05D120мм (D1 — цилиндрдың ішкі диаметрі). Төлкелер поршын сақиналарының жұмысын жақсартады, оларды жөндеу кезінде ауыстыруға болады.
Қатандықты арттыру үшін цилиндрлердің қабырға қалыңдықтары есептікке қарама қарсы арттырылған әдетте 0,1 D1 > 30 мм дейін; цилиндрлердің сыртқы беттері қабырғалармен қамтамасыз етілген.
Соташықты асбесті матадан жасалған көмкермемен тығыздау ұсынылады. Қалыптау және соғу тоқпақтарының бу-ауалы сақтандырғыштары ұқсас 7.1 сурет.
Циліндрдың ішкі жұмыстық беті қарқынды үйкеледі. Көбінесе цилиндрдің ортаңғы бөлігі тозады (А - 7.1 суретте).
Цилиндрды механикалық өңдеудің маршыруты келесі операциялардан тұрады:
Дайындаманы белгілеу;
Орнық бетерді өңдеу (төменгі бүйірі, егер түбі алынатын болса, немесе цилиндр түбі, түбімен бірге құйылған болса);
Цилиндр тесігі, түптегі соташыққа арналған тесік кеулейжоңылады (қаралтым жону, таза жону).
Төлкені цилиндрге баспалау (төлкені қондыру, цилиндрды пармен қыздыру немесе төлкені сұйық азотта суыту арқылы жүргізеді).
Баспаланған төлкелерді кеулейжону.
Орындалған операцияларды бақылау.
Бу-ауалы тоқпақтың соташығы беріліс механизімінің тетігі болып табылады. Бу немесе сығылған ауаның энергиясы сотан көмегімен тоқпақтың жұмыстық механизіміне соғу массасына, оған кілтек немесе сынаның көмегімен бекітілген тоқпақтама немесе қалыппен беріледі.