Топырақ сипаттамаларының нормативтік және есептік мәндері

2.10. Негіздің көтергіштік қабілетін анықтайтын топырақтардың механикалық қасиеттерінің негізгі параметрлері ретінде топырақтардың беріктік және деформациялық сипаттамалары (ішкі үйкеліс бұры­шы , меншікті ілінісу с, топырақтардың деформация модулі Е, тасты топырақтарды біростік сығуына беріктік шегі R_c және т.с.с.) болып табылады. Негіз топырағымен іргетастың өзара әсерлесуін және сынау жолымен орналастырған (тоңданған кезіндегі ісінудің меншікті күші, негіздің қатаңдық коэффи­циенттері және т.с.с.) басқа параметрлерді қолда­нуға болады.

Ескерту. Әрі қарай, арнайы айтылған жағдайларды есептемегенде, «топырақ сипаттамалары» термині мағына­сында тек ғана механикалық емес, топырақтардың физика­лық сипаттамалары да, сондай-ақ осы тармақта ескерілген параметрлер де кіреді.

2.11. Табиғи жатқан, сондай-ақ өзгеріске ұшыра­ған топырақтар сипаттамалары, қағида бойынша, ғимаратты пайдалану және құрылыс барысында топырақ ылғалдылығының өзгеру мүмкіндігін ескер­гендегі далалық немесе зертханалық жағдайларда оларды тікелей сынау негізінде анықталуы қажет.

2.12. Топырақ сипаттамаларының нормативті және есепті шамалары, МСТ 20522-96-да көрсетілген әдістеме бойынша алынған сынақ нәтижелерін стати­калық тексеріс негізінде анықталады.

2.13. Негіздің барлық есептерін төмендегі фор­мула бойынша анықталатын топырақ сипаттама­ларының есептік шамаларын Х қолдана отырып орындау қажет:

Х=Х_n/_g (1)

мұнда Х_n – берілген сипаттаманың нормативтік шамасы;

_g – топырақ бойынша сенімділік коэффициенті.

Топырақ бойынша сенімділік коэффициенті _g беріктік сипаттамалардың (меншікті ілінісу с, тасты емес топырақтардың ішкі үйкеліс бұрышы  және тасты топырақтардың біростік сығуына беріктік шегі

_____________

¹ Бұл жерде және әрі қарай ғимараттар мен имарат­тардың жауапкершілік дәрежесі ҚР Құрылыс істері жөнінде­гі Уәкілетті мемлекеттік органымен бекітілген «Құрылым­дарды жобалау кезінде ғимараттар мен имараттардың жауапкершілік дәрежелерін есепке алу» (ҚР ҚНжЕ 2.01-07-85*-тің 7-қосымшасына сәйкес қабылданған).

R_c, сондай-ақ топырақ тығыздығы ) есептік мәндерін есептеу кезінде, осы сипаттамалардың анықтау са­нының және сену ықтималдылық шамаларының өзгергіштігіне байланысты анықталады. Топырақтың басқа сипаттамалары үшін _g =1 деп қабылдауға болады.

Ескерту. Топырақтың меншікті салмағының есептік мәні  топырақ тығыздығының мәнін еркін түсу үдеуіне көбейту арқылы анықталады.

2.14. Топырақ сипаттамаларының есептік мән­дерінің сенімділік ықтималдылығы  негізді есептеу кезінде көтергіштік қабілеті бойынша  = 0,95, ал де­формациялар бойынша  = 0,85 болып алынады.

Көпір бағандарының негізін және үйінді астын­дағы құбырларды есептеу үшін сену ықтималдылығы  12.4-тармағының талаптарына сәйкес алынады. I дәрежелі ғимараттар мен имараттар үшін сәйкес келе­тін негіздемесі бар болған жағдайда, топырақ сипат­тамаларының есептік мәндерінің 0,99-дан ас­пайтын үлкен сену ықтималдылығын алуға болады.

Ескертулер:

1. Сену ықтималдылығының әр түрлі мәндеріне сәйкес келетін топырақ сипаттамаларының есептік мәндері инженерлік-геологиялық ізденістер жөнін­дегі есепнама­ларын­да көрсетілуі қажет.

2. Топырақ сипаттамаларының есептік мәндері с,  жә­не  көтергіштік қабілеті бойынша есептері үшін с_I, _I и _I, ал деформация бойынша с_II, _II және _II болып белгіленеді.

2.15. Топырақ сипаттамаларының нормативтік және есептік шамаларын есептеуге қажет болатын анықтау саны негіз топырағының біртексіздік дәреже­сіне, ғимараттар мен имараттар тобын және сипатта­латын талап етілетін есептеу дәлдігіне байланысты анықталуы және зерттеу бағдарламасында көрсеті­луі қажет.

Алаңшадағы әрбір инженерлік-геологиялық элементтеріне бөлінетін біратаулы және анықтаулар саны алтыдан артық болмауы қажет. Дала жағ­дайында штамппен топырақтарды сынау нәтижеле­ріне байланысты деформация модулін анықтау кезінде үш сынақтың (немесе екі, егер олар ор­ташасынан 25%-дан аспайтындай ауытқитын болса) нәтижелерімен шектелуге болады.

2.16. Негіздің алдын-алынатын есептері үшін, сондай-ақ II-ші және III-ші дәрежелі ғимараттар мен имараттар негіздерінің және электрберілістер мен байланыстардың әуелік желілер бағандарының дәре­желеріне тәуелсіз түрдегі нақты есептері үшін физикалық параметрлері бойынша беріктік пен де­формациялық сипаттамаларының нормативтік және есептік мәндерін анықтауға болады.

Ескертулер:

1. Iшкі үйкеліс бұрышының _n, меншікті ілінісуінің с_n және деформация модулінің Е нормативтік мәндерін ұсынылатын 1-қосымшаның 1-3-кестелері бойын­ша алуға болады. Бұл жағдайда сипаттамалардың есептік мәндері топырақ бойынша сенімділік коэффициентінің келесі мәндеріне байланысты алынады:

деформациялары бойынша негіз есептерінде _g = 1;

көтергіштік қабілеті бойынша негіз есептерінде:

меншікті ілінісу үшін _g© = 1,5;

құмды топырақтардың ішкі үйкеліс

бұрышы үшін_g()= 1,1;

бұл да, шаңды-балшықты _g() = 1,15.

2. Жеке аудандар үшін ұсынылатын 1-қосымшадағы кестелердің орнына сол аудандарға сәйкес келетін ҚР Құрылыс істері жөніндегі Уәкілетті мемлекеттік органымен келілісілген топырақ сипаттамаларының кестелерін қолда­нуға болады.