- •2. Туризмнің белсенді түрлерінің техникасы мен тактикасының негізгі анықтамалары.
- •6 Спорттық туризм федерациясының ќұрылымы.
- •8. Қазақстан аймақтарының туризмнің белсенді түрлерін дамыту мүмкіншіліктері
- •10. Жорық барысындағы туристердің қоғамға пайда болатын жұмысы
- •11. Туристік экспедицияларды ұйымдастыру
- •12. Іздеу-құтқару жұмыстарын ұйымдастыру
- •14. Туристік маршруттардың тактикалық схемалары
- •15.Белсенді туристік саяхат тактикасының кезеңдері
- •16. Маршруттың негізгі,қосымша және ақпараттық варианттары
- •17. Спорттық туризм түрлері.
- •18. Туристтік саяхат мақсаттары
- •22.Топтық құрал-жабдықтарды даярлау
- •23. Жеке меншікті құрал-жабдықтар
- •25. Арқан түрлері. Баулар топтары және оларды қолдану
- •26.Жорықтағы тамақтандыру тәртібі, режим
- •28.Тамақтандырудың ғылыми негіздері
- •29.Ақуыз, көмірсу, май үлесі, су-тұз режимі. Азық-түлік түрлеріндегі үлесі
- •30.Азық-түлік тасымалдау ережелері. Алдын ала дайындау, қаптау, іріктеу
- •31.Әртүрлі қиындық дәрежедегі жорықтардағы тамақтандыру ерекшеліктері
- •32 Ас мәзірін жоспарлау. Қажетті азық-түлік есебін жасау
- •33.Жорықтың тактикалық әзірлену кезеңдері
- •36.Топографиялық карталардағы масштаб түрлері
- •37.Маршрут схемасы.
- •38. Топографиялық картада арақашықтықты өлшеу әдістері
- •39. Жорық кезінде ара қашықтықтарды өлшеу, бағдарлау әдістері
- •40.Табиғи қауіп-қатерлері:
- •40Табиғи белгілер мен ишаралар негізінде ауа райын болжау
- •41.Туризмнің белсенді түрлерінде кездесетін кедергілер
- •42. Жорықтардың қиындық дәрежелеріне қойылатын талаптар
- •43.Қозғалу техникасы және табиғи кедергілерден өту
- •44.Қозғалыс пен демалып тоқтау тәртібі. Жетекші, соңынан жүретіндер, қатардың соңында жүруші.
- •46. Тау туризм жорықтарына қойылатын талаптар
- •47. Тау туризмінде кездесетін кедергілер және олардан өту
- •48. Асулардың қиындық дәрежесіне қойылатын талаптар
- •50. Аялдаулар және түнеу орындары
- •51. Лагерь (бивак) ұйымдастыру тәртібі. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету
- •52. Тау туризмінің, альпинизмнің арнайы құрал-жабдықтары
- •53.Белсенді туристік жорықта кездесетін беткей түрлері
- •54.Топырақ, шөпті беткейлерден өту, жолмен, соқпақпен жүру техникасы мен тактикасы
- •55. Мұздықтар.
- •56. Қар, фирн үстімен жүру техникасы мен тактикасы
- •57. Мұз беткейлерімен жүру техникасы мен тактикасы
- •58. Мореналар, тас шөгінділер, жартастар үстімен жүру техникасы мен тактикасы
- •59.Су кедергілерінен өту техникасы мен тактикасы
- •60. Су туризмінде кездесетін табиғи кедергілер және олардан өту
- •61. Су туризмінде кездесетін жасанды кедергілер және олардан өту
- •62.Су туризмінің арнайы құрал-жабдықтары.Су туризмінде қолданылатын құрал-жабдықтар
- •63. Қазақстан аймақтарының су туризмін дамыту мүмкіншіліктері
- •67 Әлемнің, Қазақстанның тау шаңғы орталықтары
- •68. Жер бедер формалары мен элементтері.
- •69-70Туристік саяхаттың қауіпсіздігін қамтамасыз ету
- •72.Жорықтағы медициналық қорапша құрамы
- •73.Жорық кезіндегі жиі кездесетін ауру сырқаттар,оларды алдын алу және емдеу
- •75.Тау биіктігінің адам ағзасына жасайтын әсері және қауіпі.Алдын алу.Акклиматизация
- •78. Қауіпті және апатты құбылыстар және олардан аман қалу.
- •79. Лагерь бивак ұйымдастыру қағидалары
- •Бивактарды ұйымдастыру ережелері
- •81. Жорықтың тактикалық схемасы мен график-жоспарын жасау
- •84. Жорық күнделігін жүргізу
- •86. Туристің жалпы және арнайы даярлығы
- •87 Туристерді даярлау тәртібі. Шынықтыру циклдері
- •90. Туристік спорттық-көпшілік жилыстарды ұйымдастыру және өткізу
- •91. Туристік көпсайыс бойынша жарыстарды ұйымдастыру ережелері
- •94. Туристік бұқаралық жиналыстардың ұйымдастырушы комитетінің жұмыс тәртібі мен құрамы
- •95. Дәрежесіз жорықтар және демалыс күндерінің жорықтары
- •97.Коммерциялық белсендітурының ұйымдастырылуы.Қажетті құжаттар мен құрал-жабдықтар
- •98. Қызметкерлер тобы мүшелерінің (гид, ассистент (сирдар), аспаз, жүк тасушы, атбегі, аудармашы) міндеттері
- •99. Спорттық туристік жилыстарды өткізу есептері мен калькуляциясы
30.Азық-түлік тасымалдау ережелері. Алдын ала дайындау, қаптау, іріктеу
Тамақтандыруды дұрыс ұйымдастыру үшін мынадай факторларды білу қажет:
1) саяхатшылардың жынысын, жас мөлшерін, ұлтын, тұратын жерін, мамандығын;
2) ас арасындағы күнделікті маршруттың техникалық сипаттамасын;
3) маршрут кесінділеріндегі физикалық, техникалық, психологиялық жүктемелерді;
4) маршруттың дәл графигін.
Тамақ таңдау критерийлері:
1) құрамы бойынша ғылым дәлелдеген және маршрутқа, су-тұз режиміне сәйкес болуы;
2) салмағын азайту: шыны ыдысқа салмау, металл ыдыстарына салынған азық-түлік мөлшерін мүмкіндікше азайту, пластик ыдыстарын қолдану, азық-түліктің кейбір түрлерін кептіру (сублимация);
3) пісіру, дайындау уақыты ұзақ болмау керек, сонда отын үнемделеді;
4) туристердің ұлттық салттарына сәйкес тамақты таңдау.
Тау туризмінде тамақтандыруды дұрыс ұйымдастыру үшін маршрутты үш негізгі кезеңіне бөледі: 1-ші кезең – биік тауға қары жоқ жазықпен жақындау; 2-ші – биік тауда техника жағынан қиын емес жерлерде жүру; 3-ші – биік тауда қиын жерлерде жүру.
В.Н.Вуколовтың кітабында 190-192 беттерде ас мәзірінің үлгісі көрсетілген. Маршрут қиындаған сайын энергиялық құны өседі: 1 кезеңде 2850-3150 ккал, 2 кезеңде 3400-4100 ккал, 3 кезеңде 4600-5600 ккал.
Әдетте көже 200-300 ккал, жарма сүт көже немесе ет көжелер – 400 және одан көп, екінші тағам гарнирімен – 500-600 ккал, балық тағамдары – 500, май қосылған көкөніс тағамдары – 200-400, май немесе сүт қосылған ботқа – 350-400, компот, кисель, желе, сүт қосылған кофе – 100-150 ккал.
Дайындықтың келесі маңызды кезеңі – режим құрастыру.
Тамақтану режимы дегеніміз жақсылап реттелген ас жасайтын уақыт, олардың саны және олардың арасындағы уақыт. Мысал: таңғы ас – 7-4.40; түскі дәм алу (пикник, ланч) – 12-13, түстен кейінгі дәм алу (полдник) – 16-16.30; кешкі тамақ – 19-20. Бірақ әдетте үш рет қана тамақтанады.
Су-тұз режимы – физикалық жүктемеге, климат жағдайына, адам ағзасының күйіне байланысты, адам ішетін сұйық заттардың мөлшерін, ішетін уақытын, жиілігін, химиялық құрамын реттейтін режим. Қарапайым жағдайларда су қажеттілігі 2,5 л. Биік тауда су тері, өкпе арқылы кетеді, ағза кептірілген сияқты болады. 3-5 л су керек болады. Ыстық, шөл жерде жүрсе, 10 л болуы мүмкін.
Жорық кезінде тек таңғы, түскі, кешкі тамақ кезінде ғана шөлді әбден қандыруға болады. Жүрген кезде ішуге болмайды, аялдама жасаған кезде ауызды шаюмен шектелу қажет.
31.Әртүрлі қиындық дәрежедегі жорықтардағы тамақтандыру ерекшеліктері
Туристік саяхатты табысты өткізудің маңызды мәселесі – ол туристердің дұрыс әрі қауіпсіз тамақтануы. Тамақ дене ауыртпалығымен болған күшінінің орнын толтыру үшін қажет. Тамақтануды ұйымдастыру оны есептеуден, сатып алудан, салудан және дұрыс бөлуден тұрады. Азық-түлікке қойылатын ең басты талаптар: жоғары калориялық, салмағының жеңілдігі, ұзақ сақталу мен суланбауға шыдамдылығы.Азық-түлікке қажетілікті анықтау туристік топтың тәжірибесіне, материалдық және көліктік мүмкіндіктеріне қарай есептелінеді. Тағамдар құндылығы оның калориялығымен таңдалады. Тамақ калориялылықпен қатар, тамақ құрамындағы негізгі компоненттерінің дұрыс қатынасымен де сипатталады. Саяхатқа алынған тағамдар ішінде құрамында көміртегі бар азық-түліктер болуы тиіс. Адамға орташа бұндай өнімдерден 500-800 г қажет етіледі. Тағамның келесі энергетикалық көзі – бұл майлар. Салмағына қарай олар көп калориялы болып келеді. Адамға күніне 70-100 г әртүрлі майлар қажет. Қатты ыстық кездерде ағзаның көміртекке қажеттілігі төмендейді және калория жетіспеушілігінің орнын майлар толтырады. Майлы, құнды тамақтарды қыс уақытында көп қолданады. Көміртек пен майлар қандай да бір деңгейде бір-бірінің орнын толтыра алады. Ақуыздар (балық, жұмыртқа, сүт өнімдері) негізінен ағза жасушаларын орнына келтіру, гармондар мен ферменттердің жасалу үшін қажет. Адамға күніне 70-100 г ақуызды өнімдер қажет, оның айтарлықтай бөлігі сүт ақуыздарынан болуы тиіс.Тағам ағзаны әрртүрлі витаминдермен қамтамасыз ету керек. Барлық витаминдер ағза үшін жеткілікті түрде жеміс-жидектер құрамында болады.Минералды тұздарды ағза көкөністермен және ішетін сумен бірге алады. Ас тұзы ағза үшін жеткілікті нан құрамында болады. Тағамдарды тұздауға кеткен тұз мөлшерін есепке алсақ адам күніне 20-30 г тұз қолданады. Ыстық күндері бұл мөлшер 40 г дейін өседі.Су туристік саяхат кезінде өте маңызды орын алады. Тамақтан қарағанда судың жетіспеушілігі ағзаны тез әрі қатты әлсіретеді. Туристке күніне 3 литр су қажет боалы.Асқазанды ауруға шалдықтырмас үшін суды қайнатып ішу керек. Судың құрамы нашар болса, оны қайнатар алдында марганцовкамен тазалау процедурасын жүргізу керек. Суды жағалауда кішірек шұңқыр қазып, сонда тұндырып алуға болады. Ыстық күндері суды жиі ішпеген жөн. Себебі, денеден термен қоса ағзаға қажетті тұзды алып кетеді. Ағза тұздық тепе-теңдігін орнына келтіру үшін суға қажеттілік білдіреді. Сол үшін туристік жорықтар кезінде суды таңертең ішіп алып, ал түскі аста 0,5 литр сұйықтыққа есептеген дұрыс болады. Жол үстінде су ішпеген жөн, ыстық болған жағдайда 1-2 рет қана аздап ішу керек.Күн тәртібі үш уақытты ыстық асты қарастыруы тиіс. Құрғақ тамақтануға болмайды. Бұл ас қорыту жүйесінің бұзылуына, асқазан ауруына әкеліп, адамның жұмысқа қабілетін төмендетеді. Жорықтар кезінде азық-түліктер тез ластанады, яғни ағзаға инфекция түсіруі мүмкін.Ыстық кездерде саяхаттарда тамақтану үлесі бойынша түскі ас – 40%, таңғы ас – 35%, кешкі ас – 25% құрайды.Ал қысқы мезгілдерде таңғы және кешкі ас құндылы болып, ал түсте жеңіл тағам ішкен жөн.Жорықтар кезінде ішімдік қабылдамау керек. Ішімдік адамды әлсіретіп, жұмысқа қабілеттілігін төмендетеді.