ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ГЕОГРАФИЯ ЖӘНЕ ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

МЕТЕОРОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГИДРОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

СӨЖ

Тақырыбы: Бұлттылық алқаптарының макроқұрылымдық ерекшеліктері және олардың синоптикалық процесстермен байланысы

Орындаған:
Тексерген:	Абаев Н.

Алматы- 2015

Жоспар

I. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Фронтқа байланысты бұлттылық сызықтары

2. Бейненің макроқұрылымы

3. Космостық суреттерді ауа райы талаптарына қолдану

4. Фронттардың бұлттылығы

5. Бұлттылық мәліметтерін синоптикалық талдауларды бағалауда қолдану.

III. Қорытынды

Кіріспе

Бұлттылық — аспандағы бұлттардың санын сипаттайтын шама; бұл бұлттар жауып тұрған аспан бетінің барлық аспан күмбезіне қатысымен анықталады. 10 балдық жүйемен өлшенеді, мысалы, бұлттылық 5 деген сөз — аспанның жартысын (0,5) бұлт жауып тұр дегені. Бұлттылық - белгілі мерзімде немесе уақыт аралығында аспан күмбезінде байқалатын бұлттар жиынтығы. 10 балдык шкала бойынша баллмен немесе пайызбен өрнектеледі. Бұлт пішіні халықаралық жіктеу бойьшша анықталады. Бұлт — ауа райы мен климатты сипаттайтын маңызды фактор.

Атмосфералық фронттағы бұлттылық түрлі ені , жарықтық және құрылымы жарқын жолағы ретінде теледидар мен ик де бейнеленеді .Ауқымды емес және сонымен қатар жарық бұлт сызықтары белсенді фронттарға, ылғалды ауа қозғалысына сәйкес келеді. Тар және жарық бұлт сызықтары белсенді емес , онда жоғары қозғалысы дамуын қабылдамайды. Фронтты сызықтар кқптеген бұлт қабаттарынан тұрады және олар әр түрлі болып келеді. Түрлерін анықтау үшін белгілері бойынша анықталады. Мысалы, бір бұдақ тәрізді бұлт ақшыл сұр түсін « жайлаған » деп айтуға болады, сонымен қатар қысқа сызықтарымен олар әдетте фронт шекарасында байқалады. Фронтальді сызықтарда әдетте екі бұлтылықтан кем емес бұлттылық байқалады.

1. Фронтқа байланысты бұлттылық сызықтары

Атмосфералық Фронт циклон шеткерінен орталығына төмендейді және олардың қызметiне осы өзгеріс теледидар суретті көрсетіледі бірақ енінін сызықтары азайып және бұлттылық төмендейді. Фронтальді бұлт жүйе бейнесі суреттерде және карталарда әдетте бұлт сызықтары ретінде және ені бірден бірнеше км дейін созылып жатады, себебі бұлт сызықтары әдетте әр түрлі формадағы бұлттардан тұрады және картада барлық бұлт типтері бейнеленеді. Алайда, кейбір жағдайларда бұл бұдақ бұлттардың таралуын қадағалауға болады, суық зона фронтында және бұдақтектес бұлттарда , жылы фронттарда көрінеді. Суық фронттағы бұлт сызықтары анық сызықтар түрінде, ені 200-300 км ал ұзындығы 1000 км, өте жиі шеткі жағында дқңгелек жарқын дақтары бар болып келеді. Сызықтар қатпарлы жаңбыр бұлттарынан және жеке бұдақ жаңбыр бұлттарынан пайда болады.әдетте олардың бейнелері біркелкі болып келеді. Белсенді суық фронттар үшін дамыған бұлттар сызықтары үзіліссіз жақсы бейнеленген. Қатты белсенді емес фронттар ені салыстырмалы түрде азырақ.  Көп жағдайда бұлт сызықтары суық фронтта құбылыссыз болып келеді. Жылы ауа мезгіліндегі суреттерде жылы фронт алдында бірнеше ара қашықтықта бұдақ жаңбыр бұлттары байқалады, олар фронқа параллельді орналасады. Фронттан кейін қатпарлы бұлттар байқалады және оның формасы жоқ болып келеді. Бұл конвекцияның бейнесі болып келеді.

Қысым жүйелеріндегі бұлт жүйелері: әр даму кезеңіндегі маңдай циклондар; сүнгуір циклондар; оңтүстік (жерорта теңізі) циклондары. Маңдай циклондардың жылжуы және эволюциясы. Бұлттың космостық түсірілімдерінде циклогенез белгілері, сонымен қатар, атмосфералық циркуляцияның характерінің өзгерісі.

Циклондардың дешифрирования процессіндегі термоқысымдар мен маңдай құрылысын ескеру қажет. Өздерінің пайда болуымен жоғалып кетуіне дейін олар өмір сүруінің күрделі кезеңдерін бастан асырады. Әр кезең циклонның жылжуы немесе эволюция кезінде болатын өзіндік бұлттық құрылыстың өзгерістерімен қатар жүреді. Кейбір жағдайларда циклондар, барлық даум кезідерін атқарып, толықтай толмай, қайтадан регенерация жасап, бұлттың пайда болуына алып келеді.

Фронтальдық емес циклондар немесе жер бетінің тегіс жылымауынан-байырғы циклондар, немесе күрделі жер бедерінің жағдайында ауа ағымының бұрмалау кезінде-орографикалық циклондар пайда болады. Антициклондардың эволюциясында, әрине кейбір кезде ғана, пайда болу кезеңдерін байқауға болады. Бұл фактор термоқысымның өзгеруіне байланысты. Суық ауа ағымдары тұрақсыз , конвектикалық бұлттылыққа жақын, үсік, және жауын-шашын. Ауа ағымдарының бір біріне жақын, бір біріне тиіп тұрған жерлерінде, бұлттық жолақтар пайда болады. Бұл жолақтарға оның мөлшері, құрылыстық ерекшеліктері, сенімді конфигурациясы, күштілігі, шекара сұлбасы тән болып келеді.

2. Бейненің макроқұрылымы

Бейненің макроқұрылымы жүздеген немесе мыңдаған кескіннің ыдырау элементтерін жасау үшін ірі облыстардың геометриялық ерекшеліктерін сипаттайды.

Кескіннің кейбір бөліктерінің әр түрлі құрылымдық сипаттамасы (мезоқұрылымдық және құрылымды ) болуы мүмкін.

Синоптикалық талдау және болжау мақсаттары үшін ең маңызды көрсеткіштер болып атмосфералық фронт, циклондар мен жылғалы ағыс, бұлтты-құйынды қоса алғанда, бұлтты формациялар мен синоптикалық ауқымдағы ( макроқұрылымды ) түсірілген спутниктік суреттер мен бейнелер зерттеу болып табылады.

Бұлт жолақтары - квази-сызықтық формацияда қалыптасқан бұлт түзілімдері. Бұлт жолақтарының ұзындығы енінен бірнеше есе артық болады, кем дегенде 1000 км-ге созылып жатады. Бұлтты жолақтардың екпіні мен құрылымы әр түрлі болуы мүмкін.

Ең ауқымды және түрлі-түсті бұлтты жолақтар белсенді фронт аймағына және де қозғалысы қарқынды өсетін ылғалды ауаға сәйкес келеді.

Бұлыңғырлық майдандарының тиісті бұлтты жолақтары, әдетте үздіксіз қабаттың бұлттылығы емес , ал кейде бірнеше бөлек , бөлшектенген бұлттар, салыстырмалы тар жолақтардан тұрады. Циклон жүйесінде фронтальды бұлтты жолақтар ауа циркуляциясының ықпалынан спираль тәрізді иіледі.

Ал Антициклон жүйесінде олар шалғай бойымен созылады, және де Жер бетіндегі төменгі қысым аймағының бағытына қарай иіле түседі.

Суық майданды бұлтты жолақтардың көрінісі жарқын немесе ақ жолағы бар әр түрлі жарықтық құралымдардан тұратын кластерлер,

немесе будақ бұлттардың анық белгілерін көрсетсе, кең жолақты жарқын ақ бұлт б.т. Суық фронтты бұлтты жолақтар суық және ыстық ауа массасының тарапынан анық шекараларымен ерекшеленеді. Бұлтты жолақтың қалыңдығы оның қисықтық өзгеруі және жарықтық майданда толқындық ауытқуға сәйкес келеді.

Жылы майданды бұлтты жолақтар суық фронтты жолақтардан пішіні мен бейненің құрылымы бойынша ерекшеленеді.

Жылы майданды бұлт жолағының шекарасы, яғни жылы ауа массасына қаратылған бөлігінің ( жылы сектор) жарықтылық дәрежесі төселме беткейден күрт ерекшеленеді, ал суық ауаға қараған бөлігінде жарықтық дәрежесі біртіндеп азая түсді.

Жылы майдандағы бұлтты жолақтардың ұзындығы циклонның максималды даму сатысында ең үлкен, себебі онда әлі окклюзиялану процесі басталған жоқ.

Егер де циклонның окклюзиялану процесі жүрген болса, онда жылы фронтты бұлтты жолақ циклон орталығына тікелей жақын орналасады. Окклюзии нүктесі мен ортақ бұлт диапазонында созылып жатқан ( Cirrus) шағын ортақ бұлт жолақтары алдыңғы окклюзия мен суық фронтты қалыптастырады. Окклюзия фронты орналасатын қысым жырасы жиі қатты созыңқы жəне фронт сызығына қатысты симметриялы болғандықтан, окклюзия фронты өткен кезде желдің бағыты күрт өзгереді. Окклюзия фронтымен жиі изаллобарикалық жұп байланысты: фронттың алдында төмендеудін тұйықталған аймағы жəне фронттың артында өсу аймағы.

Циклонның шалғай бойымен созылған жылы фронттың жолағы жиі жеке бұлтты құралымдарға ұласуы мүмкін .

Циклон окклюзиялануының бастапқы сатысында бұлтты жолақтар аз созылмалы болып табылады. Максималды окклюзия кезеңіне жеткен Циклонда, негізгі спираль тәрізді жолақ алдыңғы фронт окклюзиясымен байланысты.

2.2. Бұлттылықтың негізгі түрлері  Жалпы метрологияда қабылданғандай, көптеген бұлттардың пішіндерінің генетикалық жіктелуі ғарыштық кескіндерінің ұқсас болуы, оларды жер серігінің кескіндеріне синоптикалық түсіндіруіне қолдануға мүмкіндік бермейді. Сондықтан бұлттылық, тұман және олардың негізгі бес түрін ажыратуға мүмкіндік беретін МСЗ құрылғысының ақпараттық генетикалық мүмкіндіктерін есепке ала отырып, шартты морфологиялық жіктелуді қолданады.  Ғарыштық метрологиядағы бұлттылықтың морфологиялық жіктелуі. Түйдек бұлттылық. Кескіндегі түйдек бұлттылық, түйдек, қалың бұлттар, шоғырт бұлттар және будақ бұлттар арқылы құрылады. Бұлттылықтың мөлшері әр түрлі болуы мүмкін, бірақ, әдетте, ол тұтас емес.  Кескіндегі көрінетін бөлігіндегі спектрдің реңі ашық-сұр немесе ақ, біртекті емес. Бұлттың элементтері пішіні мен мөлшері әр түрлі.  Кескіндерде инфрақызыл диапазонда түйдек бұлттар салыстырмалы тегіс ашық сұр немесе сұр кескін реңкті болады және бұлт элементтері мен бұлтсыз кеңістіктің мөлшері құрылғының анықтық элементінен асқан жағдайда ғана көрінуі мүмкін.  Анықтық элементімен өлшенетін әлсіз сәулелері бар түйдек бұлттардың жиналуы, ИҚ кескіндерде тығыз емес, сұры реңктің бетінде (әсіресе судың бетінде) әртекті болып көрінеді.  Түйдек бұлттар кескіннің бетінде тәртіпсіз шашыраңқы, сызық, тор тізбек түрінде, орналасуы мүмкін.  Қатпарлы бұлттылық. Қатпарлы бұлттылықтың бейнесі кескіндерде қатпарлы-жаңбырлы, қатпарлы, қалың қабатты және тығыз шарпы-қабатты бұлттардан құралады. Сонымен қатар, кейбір бұлттар – құрылғының анықтық элементінен кеңістікпен бөлінген ұсақ бұлт элементтерінен тұратын қалың-қабатты және қатпарлы-қабаттылар кіші болса, онда олар қатпарлы болып көрінеді.  Ереже бойынша, қатпарлы бұлттылықтың шекарасы үлкен көлденең өлшемдерге ие. Кескіннің көрінетін бөлігінде қатпарлы бұлт күңгірт құрылымға ие, кескіннің реңі – бұлттардың тығыздығы мен күннің биіктігіне байланысты ақтан сұрға дейін көрінеді.  Инфрақызыл диапазондағы кескіндерде қатпарлы бұлттылықтың бейнесінің реңі ақтан қара сұрыға дейін өзгереді. Қатпарлы-жаңбырлы бұлттылық, әдетте, пайда болуы тұтас болады, сондықтан оның жоғарғы шекарасы жоғарғы биіктікте орналасқандықтан төмен температураға ие. Кескіндерде қатпарлы-жаңбырлы бұлттылық басқа қатпарлы бұлттылыққа қарағанда бейнесінің реңі ақ, ашығырақ болып келеді.  Жоғарғы қатпарлы бұлттардың бейнесі ашық сұры реңге және нақтыланбаған шекараға ие. Осы бұлттар жұқа шарпы бұлттылықтан сәл ғана өзгеше.  Төменгі қатпарлы бұлттардың бейнесі тегіс сұры реңге ие (ашық сұрдан қара сұрға дейін) және біртекті құрылымды болады. Төсеме қабат пен бұлттардың арасында жылу контрасты шамалы болған кезде, қатпарлы бұлттылықты инфрақызыл диапазондағы кескінде табу қиын.  Тұман. Кескіндерде тұман бейнесінің реңі ашық сұрдан аққа дейін өзгереді. Кескіннің ерекшелігі оның анық шекараларында. Тұманның жағалау мен өзен бойында қалыптасқан шекаралары, жағалау сызығындағы орнына сәйкес келеді. Суыну тұманы жолақты құрылымды болады.  Қатпарлы-түйдек бұлттылық. Бұл түрге тек жабық торларда ұйымдасқан қатпарлы-түйдек бұлттылық жатады.  Қатпарлы-түйдек бұлттылық суық дымқыл ауада, инверсиялы қабатта құрылады және кішкентай тік дәрежеге ие. Бұлт элементтері дөңгелек формалы. Олардың диаметрі 1-ден 100 км-ге дейін. Бұлтсыз аймақтардың көлемі бұлтты элементтердің көлеміне қарағанда бірнеше есе кіші. Бұлттылықтың көлемі алты қырлы жабық торлы түрге ие. Бұлттылықтың мөлшері іріден жолақтыға дейін өзгереді.