5.Ғылымдар жүйесінде экологияның орны

Экологиялық ойлаудың одан әрі дамуына ХІХ ғ. басында биографиялық пайда болуы әсер етеді. Гумбольдтың және т.б. ғылымдардың еңбектері өсімдіктері географиялық жаңа бағыты анықтады.

Экологиялық ойлар мен мәселелердің білімінің басқа салаларына енуін экологизация д.а.

Аутоэкология- жеке организмдер арасындағы қарым-қатынасты, оның табиғи ортамен байланыстары отырып зерт. бөлімі, яғни жеке ағзаға табиғи факторлары қарай әсер етеді, одан ағза қалай жауап береді. Организмдегі морфологиялық, физиологиялық мәселелер қараст.

Демэкология- бір түрге жататын ағзалар «особьтер» тобы, оның табиғи ортамен байланыстыра атыра зерт. жүргізіледі.

Синэкология- бірлестіктер экологиясы ретінде әртүрлі түрлерге жататын популяциялар жиынтығын біртұтас ағзалар ретінде зерт.

Геоэкология- экологиялық дүниелерді биосфералық деңгейде зерт. құрлық пен дүниежүзілік мұхиттардағы экожүйелер ондағы қарым-қатынастар, бірлестіктер тұрақтылығы кеңістікпен уақытқа қатысты өзгеруі экожүйенің олардың практикалық маңызы туралы ғылыми-теориялық зерт. жүргізіледі.

Қолданбалы экология- экология ғылымы жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстарынан қорытынды пайдалану.

6. Экология мен экономиканың байланысы.

Қазіргі уақытта экологиялық, экономикалық, әлеуметтік мәселелерді интеграциялау саласындағы саяси іс-шараларды анықтау жолдары іздестіруліде. Олар:

• бұзылған экожүйелерді қалпына келтіруді қамтамасыз ету;

• суды тиімді пайдаланудың нақты шараларын анықтау;

• жерді пайдалану, ауыл шаруашылығының тұрақты дамуын жүзеге асыруға, биологиялық алуантүрлілікті сақтауға бағытталған үйлесімді іс-шараларды қабылдау.

7. Экология мен эволюция iлiмiнiн байланысы

Биосфера эволюциясы – түрлердің, олардың арақатынастарының үздіксіз бір мезгілде өзгеру және бір түрдің жойылып, бұрын болмаған екінші бір түрлердің пайда болу құбылыстары Қалыптасқан көзқарастарға сәйкес олардың негізгі сатылары төменде келтірілген.

1. Ғаламшар мен оның атмосферасының түзілуі шамамен 4,5 млрд.ж бұрын басталды. Алғашқыда пайда болған атмосферада температурасы жоғары, тез қалпына келетің сутегі, азот, су буы, метан, аммиак және инертті газдардан құралған көміртегі тотығының , формальдегид пен жай қосылыстар болуы мүмкін.

2. Күннің сәулелену энергиясы мен атмосфераның біртіндеп сууының нәтижесінде заттардың абиотикалық айналымы пайда болды. Сұйық су пайда болып, гидросфера құрылып, су айналымы, элементтердің судағы миграциясы мен ерітінділерде бірнеше фазалық химиялық реакциялар жүрді. Автокатализдің арқасында молекулалардың түзілуі мен өсуі орын алған.

3. Күннің ультракүлгін сәуле энергиясының, радиакативтіліктің және әртүрлі энергетикалық күш нәтижесінде көміртегінің, азоттың, сутегінің, оттегінің жай қосылыстары конденсация мен полимерзация процестеріне түсуі арқылы органикалық қосылыстар түзілген.

4. Төртінші сатыны антропоген сатысы деп атауға болады. Себебі, жердің геологиялық тарихының соңғы кезеңі. Осы антропогендік кезеңнің көрнекті оқиғасы, эволюцияның басқарушы – саналы адамның пайда болуы. Адамзат қоғамының пайда болуы мен дамуы өте көп мөлшерде зат пен энергия ағысын тартып, биологиялық айналымның тұйықтығын бұзды.

Тарихи тұрғыдан қарайтын болсақ адам пайда болып биосфераға әсерін тигізе бастаған шақтан осы кезеңге дейінгі уақыт аралығында биосфераның өзгеруін 5 сатыға бөлуге болады: 1. адамзат биосфераны әсері әдеттегі биологиялық түр ретінде ғана болған; 2. адамзаттың қалыптасу кезеңінде экожүйелерді өзгертпейтін, бірақ өте қарқынды түрде аңшылық орын алған; 3. табиғи процестердің өзгеруіне байланысты экожүйе де өзгере бастаған; 4. жер жырту мен ормандарды кесу арқылы табиғатқа зиян келтірген; 5. биосфераның барлық экологиялық құрауыштарын түгілімен әлемдік өзгерістерге ұшыраған.