1. Ақпараттар, ақпараттық технологиялар жəне ақпараттық процесстер туралы ұғым.

"Ақпарат" термині "informatio" деген латын сөзінен шыққан, мағынасында мəлімет, түсініктеме, түсіндіру дегенді білдіреді. Бұл терминнің кең таралғанына қарамастан, ақпарат ұғымы ғылымдағы ең таласты ұғымдардың бірі болып отыр. Қазіргі кезде ғылым көпжақты ақпарат ұғымына тəн, бірыңғай қасиеттер мен заңдылықтарды табуға тырысуда, бірақ бұл ұғым көптеген жағдайларда адам іс-əрекетінің əртүрлі салаларында өзіндік сипатымен қалып қоюда жəне əртүрлі мағыналармен толығуда .

Қатынаста ақпарат деп, қандай да біреуді қызықтырушы, кез келген мəліметтерді немесе мағұлыматтарды атайды. Мысалға, қандай да бір оқиғалар, нендей де бір əс-ірекеттер т.б. туралы.

Ақпараттандыру — бұл халықтың тұрмыс салтының маңызды өзгерістерімен байланысты, күрделі əлеуметтік үрдіс. Ол көптеген бағыттарда, соның ішінде компьютерлік сауатсыздықты жоюда, жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану мəдениетін қалыптастыруда жəне т.б. қажырлы еңбекті қажет етеді."Ақпараттандыру" бұл мағынасында "бұрын белгісіз бір нəрсені хабарлауды" білдіреді;

• техникада ақпарат деп, таңбалар мен белгілер формасында берілген хабарламаларды түсінеді;

• кибернетикада ақпарат деп, білімнің бағдарлау, белсенді əрекет ету, басқару, яғни жүйелерді сақтау, жетілдіру, дамыту мақсатында қолданылатын бөлігін түсінеді. (Н. Винер).

Ақпарат – ғылым теориясының негізін салушы, ақпараттарды тарату, қабылдау, түрлендіру жəне сақтауға байланысты үрдістерді зерттеуші америка ғалымы Клод Шеннон, - ақпаратты біздің біліміміздің бірнəрсе туралы алған анықталмағандығы тұрғысынан қарайды.

Тағы бірнеше анықтамаларды келтірейік:

• Ақпарат — бұл қоршаған ортаның объектілері жəне құбылыстары, олардың параметрлері,

қасиеттері мен күйлері туралы, олардағы анықталмағандық дəрежесін, білімнің толық еместігін кемітетін мəліметтер (Н.В. Макарова);

• Ақпарат —бұл энтропияны жоққа шығару (Леон Бриллюэн);

• Ақпарат — бұлқұрылым күрделілігінің өлшемі (Моль);

• Ақпарат — бұлəртүрліліктіңбейнеленуі (Урсул);

• Ақпарат — бұлбейнелену үрдісініңмазмұны (Тузов);

• Ақпарат — бұл таңдау ықтималдығы (Яглом).

Адамдар хабарламалар түрінде ақпараттармен алмасады. Хабарлама — бұл ақпараттардың əңгімелер, мəтіндер, қимылдар, көзқарастар, бейнелеулер, сандық мəліметтер, сызбалар, кестелер жəне т.б. түріндегі формасы.

Бір ғана ақпараттық хабарламаның өзі (газеттегі мақала, хабарландыру, хат, жеделхат, анықтама, əңгіме, сызба, радиотаралым жəне т.б.) əртүрлі адамдар үшін – олардың алдыңғы білімдеріне, бұл хабарламаны түсіну деңгейі мен оған қызығушылығына байланысты əртүрлі мөлшердегі ақпараттар мазмұнына ие болуы мүмкін.

ЭЕМ-нің техникалық мүмкіндіктерін пайдаланып, ақ-ты жинақтау, өңдеу ж(е оны пайдаланушыларға жеткізіп беру тәсілдерін ақ-тық тех-я д(а. Ал жаңа ақ-тық тех-лар д(з – компьютер жадында бумаларда сақталған әртүрлі архивтер мен кітапханалардағы информацияларды жинақтауға, біріктіріп сақтауға, керектілерін жылдам іздеп табуға болатын әртүрлі мәліметтер базасы мен ақ-тық жүйелерді ұйымдастыру тех-сы. Жаңа ақ-тық тех-лардың дамуын ЭЕМ желілеріне негізделген электрондық поштасыз, байланыс желілері мен ақ-тық «комуникацияларсыз» көзге елестету мүмкін емес. Ақ-қ тех-я құралдарына мәтіндік редакторлар, электрондық кестелер, мәліметер базасын басқару жүйелері, баспа жүйелері, т.б. жатады

Қазіргі кезеңде "ақпараттық технология" термині ақпараттарды өңдеуге арналған компьютерлерді пайдаланумен байланысты қолданылады. Ақпаратты технологиялар барлық есептегіш техникалар мен байланыс техникаларын жəне ішінара, — тұрмыстық электрониканы, телекөріністер мен радиотаратуды қамтиды. Олар өндірісте, саудада, басқаруда,банктік жүйеде, білім беруде, денсалық сақтауда, медицина мен ғылымда, көлік пен байланыста, ауыл шаруашылығында, əлеуметтік қамтамасыз ету жүйесінде қолданыс табады, əртүрлі мамандықтағы адамдар мен үй шаруасындағы əйелдерге қызмет етеді. Дамыған елдердің халқы ақпараттық технологияларды жетілдірудің қымбат жəне қиын, алайда маңызды екендігін сезінеді .

Қазіргі уақытта ірі масштаптағы ақпараттық-технологиялық жүйелерді құру экономикалық тұрғыдан мүмкін болып отыр, бұл оларды дайындауға бағытталған ұлттық зерттеу жəне білім беру бағдарламаларының пайда болуына негіз жасайды. Ақпараттандырудың мақсаты — адамдар еңбегінің өнімділігін арттыру мен жағдайларын жеңілдету есебінен олардың тұрмысын жақсарту.

Ақ-тық процестер – адамдар арасында, тірі организмдерд, техикалық құрылғыларда ж(е қоғамдық өмірде информацияны жеткізу, жинақтау ж(е түрлендіру процестері. Көп салалы халық шаруашылығының күн санап өркендеуіне байланысты түрлі ақ-ты жинастыру, өғдеу, сақтау ж(е оларды тұтынушыларға тез жеткізіп беру процестері яғни ақ-тық процестер үлкен көлемді әрі маңызды жұмыстардың бірі болып отыр. Осындай жұмыстарға ЭЕМ-ді пайдалану оларды орындадың шапшандығын күрт арттыруға мүмкіндік туғызуда.