124. Географиялық детерминизм.

Монтеске айтады-ең күшті билік табиғат дейді. Адамның өмір сүруге табиғат әсер етеді диді, ыстық жер, суық жер, қоңыржай жер. Қай жерде мәдениет дамиды, ғылым дамиды ол қоңыржай полюсы дейді.Қоғамның дамуы өзендерге байланысты дейді Иля Мещников.

«Табиғат пен өнер туралы шығармалардағы талғам туралы тәжірибе» атты еңбегінде Ш.Л.

Монтескье таным, эстетика, психология теорияларының мәселелерін дамытады. Ол

ұғымды қалыптастырудағы пәндердің ең үлкен міндет атқаратынын, барлық, суретшілер

білуге міндетті өнердің объективті заңдылықтарының бар екені туралы ойларын

дәлелдейді.

125. Н.Г.Чернышевский «Философиядағы антропологиялық принцип», «Адам білімінің сипаты».

Материалистік көз қарас. Антропологиясында айтады тәрбиеге , білімге байланысты екенін айтады. Адам білімінің сипат дегенде субъективті идеолизмді айтады

Орыс философиясының антропологиялық бағыты,яғни адам мәселесіне басымырақ қарау-оның негізгі ерекшеліктеріне жатады.ХIXғ. ортасынан бастап адамның өмір сүруі,оның бостандығы мен құндылығы,тұлғаның нәзіктігі,болмыстың неше түрлі үрейлерге толылығы т.с.с. экзистенциалдық сұрақтар орыс философиясының негізгі мәселелеріне айналды.

Революцияшыл- демократиялық философия өкілдері: Н.Г.Чернышевский, Добролюбов, Писарев, т.б. Ресейде XIXғ. аяғы мен XXғ. басында екі материализм болды: антропологиялық және утилитарлы. Антропологиялықты ұстанған Чернышевский. Оның пікірінше, табиғат төменнен жоғары қарай дамиды. Адам-табиғаттың бір бөлшегі, биологиялық тіршілік. Бұл жайында негізгі еңбегінде («Философиядағы антропологиялық принцип») адам мен халықтың рухани әрі физиологиялық дамуына барлық жағдайды жасау керек деп жазған. Капитализм дағдарысынан шығу жолы – „жерге оралу“ (аграрлы идеясы), жеке бас бостандығы және қауымдастық өмір салты.

Н.Г.Чернышевский 1828 жылы Саратов қаласында діни қызметкердің жанұясында дүниеге келді. Алғашқы білімді үйде алды, орта білімді – діни семинарияда, жоғары білімді – Петербург университетінде. Петербург университетін бітіргеннен кейін Саратов гимназиясында үш жыл бойы әдебиет пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеді. Одан кейін Петербургке барып, өзін әдеби-публицистикалық қызметке арнады. “Современник” журналының жетекшісі қызметін атқарып, ол журналды орыс революцияшыл-демократтарының жауынгер арганына айналдырды. Сонымен қатар журналистік қызметін атқара жүріп, Чернышевский астыртын революциялық жұмысты жүргізді. 1862 жылы ол ұсталып, Петропавл қамалына қамауға алынды, жеті жылға сотталды, одан кейін патша үкіметі бойынша, Сібірге өмірлік жер аудару тұрған болатын-ды. 21 жыл түрме, каторга және жер аударудан кейін Астрахань қаласында тұруға лұқсат етілді, ал 1889 жылы қайтыс болудан бірнеше ай бұрын Саратов қаласына келді. Чернышевский 1889 жылы қазан айында қайтыс болды. Чернышевский студенттік жылдардың өзінде крепостникалық право және патша үкіметі еңбекшілердің басына түскен ауыртпалық пен бақытсыздықтың негізгі себептері болып табылады, олар прогресстің, ғылымның және ағарту ісінің жаулары деген қорытынға келген болатын-ды. Сонымен қатар бірден-бір дұрыс және сенімді жол, оны жою үшін күрес революциялық жолы болып табылады.