47. Қазақстан Республикасындағы мал шаруашылығы саласының дамуы.

Мал шаруашылығы — ауыл шаруашылығының мал өнімдерін өндіру үшін мал өсірумен айналысатын саласы. Мал шаруашылығы халықты азық-түлікпен (сүт, май, ет, т.б.) жеңіл және тамақ өнеркәсіптерін шикізатпен (жүн, тері, ет өнімдері қалдықтары, т.б.) ауыл шаруашылығы өндірісін күш-көлік (ат, өгіз, түйе, т.б.) және тыңайтқышпен қамтамасыз етеді. Мал шаруашылығы өнімдері мен оның қалдықтарынан мал азықтары (майы алынған сүт, ет-сүйек және сүйек ұндары, т.б.), дәрі-дәрмектер мен биологиялық белсенді (активті) заттар (емдік сарысулар, гормонды қосылыстар, т.б.) алынады. Мал шаруашылығы салаларына сиыр, қой, ешкі, жылқы және түйе шаруашылықтары жатады.

Етті шаруашылық салаларын қанағаттанарлықсыз дамытудың маңызды мәселелері болып табылады:

1. Тұрғындардың төмен өнімді жеке қосалқы шаруашылықтарында 80% астам ІҚМ бас санының шоғырлануы. Нәтижесінде , тек жеке мұқтаждықтар үшін өнім өндіруге тиіс мамандандырылмаған ауылшаруашылық кәсіпорындар, ал расында үй шаруашылықтары нарықтағы ет өнімінің негізгі жабдықтаушылары болып қалыптасты;

2. Шаруашылықтың барлық дәрежелеріндегі ІҚМ төмен ет өнімділігі ( тірі салмақтағы сойыста алынған ІҚМ дара массасының шығуы 52%.¹құрайды);

3. 2010 жылғы 1,9% деңгейіндегі ІҚМ-ның ортақ мал санынан етті бағыттағы асыл тұқымды малдың төмен еншісі жіберілмейді. Қорытындысында малдардың жоғары өнімді ет жыныстарының шамалы саны арқасында өндіріске негізінен жас төл және сүт жыныстарының жарамсыз мал еттері жүреді.

Асыл тұқымды малдың тұқымдық құндылығы, тектік әлеуеті, өнімділігі зауыттар мен шаруашылықтар, аттестатты асыл тұқымды орталықтармен берілген асыл тұқымды куәлігімен расталады.

Тауарлық ауылшаруашылық өндірісіне тұқымдық малды беру кезінде оның асыл тұқымды шежіресі іс жүзінде бөлінеді, себебі, тұқымдық құндылығына қарамастан берілген малдың жемісі оның иесі «асыл тұқымды» мәртебесіне иеленбейтін шаруашылық болғандығына байланысты толықтай «асыл тұқымды» мәртебесін жоғалтады. Сәйкесінше, оған мемлекеттік қолдаудың шаралары таратылмайды, бұл тұқымдық процесстің қатысушыларын теңсіз шарттарға қояды және тұқымды жақсарту жұмысының әрі қарай дамуына жеке меншік иелерінің қызығушылығын жоғалтуды ілестіреді.

48. Агроөнеркәсіп кешенінің нарығы мен шаруашылықты жүргізудің нарықтық механизмі. Агроөнеркәсіп экономикасының ерекшеліктері Адамзаттың техникада және өндірісте қолы жеткен прогресі қандай айбынды болғанымен , оның барлық өмірі табиғатқа байланысты екенін ұмытпауымыз керек. Ол адамдарға өте үлкен және алуан түрлі ресурстарды пайдалануға береді. Алдымен керегі бұл адамдардың тамағы. Ол болса табиғаттың негізгі ресурсы- жер арқылы өндіріледі, алынады. Шындығында жерсіз адам сүре де алмайды. Экономика ерекшілігінің бірі барлық ауыл шаруашылығы өндірісі осы жерде орналасқан. Біріншіден , ол табиғаттың , ауа-райының жағдайына толық байланысты , бір жыл екінші жылға ұқсамауы мүмкін. Екіншіден, шаруашылықты жүргізу маусымды және бір келкі емес, ал тұтыну болса жыл бойы жүреді. Үшіншіден, оның басқалардың өніміне қарағанда бір жермен бір орында емес, шашыранды , оларды бір жерге жинау мүмкін емес , тиімді болмайды. Төртіншіден, ауыл шаруашылық өндірісі, онда жұмыс істейтін жұмыскерлердің өмір сүріп, жұмыс істеуіне өз белгісін қалдырып отырады. Жұмыскердің жұмыс уақытымен санаспай істеуін талап етеді. Қазіргі уакытта Қазақстанда барша шаруашылық жүргізудің экономикалық жүйелік қызметтерінің нарықтық үлгісі жасалуда. Осы жағдайда нарық экономикасы жоғары дамыған елдер қолданып отырған үлгілердің ерекшелігін білу өте қажет. Алдымен назарымызды барлық нарықтық жүйелер жөне олардың даму бағыттары тәуелді болатын жағдайларға көңіл аударайық: • географиялық орналасу; • табиғи ресурстардың бар болуы; • тарихи даму жағдайлары; • халықтың дәстүрі, әдет-ғүрыпы; • өндіргіш күштердің даму дәрежесі; • қоғамның өлеуметтік бағытгалуы. Шаруашылық жүргізудің нарықтық шарттарының әр елдердің өзіне тән ерекшеліктері болады. Сонымен қатар барлық нарықтық үлгілердің ортақ көрсеткіштері болады: • меншіктің әр алуан формаларының болуы; • тауарлар мен қызметтерге көбінесе еркін баға болуы; • еркін бәсекенің дамыған жүйесі; • кәсіпкерлік әрекеттердің кең тарауы; • экономиканы мемлекеттік реттеудің белгілі жүйесі.

49. Аграрлық өндірістің жер ресурстары және оларды пайдалану тиімділігін арттыру жолдары.Аграрлық өндіріс игіліктер және өмірлік қор өндірісімен тікелей байланысты еңбек сферасына жатады. Бұл оның адамзат қоғамының эволюциясындағы ерекше ролін белгілейді. Аграрлық еңбек — барлық қоғамдық өндірістің алғашқы және шешуші бастамасы бөлін табылады. Қоғам үшін ол біріншілік қажеттерді қамтамасыз ететін өнімдерді жасайтын толығынан қажетті еңбек болып табылады.Сирек болу заңы тұңғыш рет өзін аграрлық өндіріс арқылы көрсеткен. Аграрлық өндірістің ресурстарында (алдымен егіншілікке жарамды жер қыртысы), осында жасалатын материалдық игіліктері де сан жағынан шектелген болады, олар сирек кездеседі. Өндіріс мүмкіндігінде шек болады, ал біріншілік қажеттерді алмастыру мүмкін емес. Алмасу заңы бұларға ықпал етпейді. Сондықтан тарихи нақты кезеңдердің қандайында болмасын, қоғам, өндірістің аграрлықтан басқа түрлерінің барлығына азық-түлік қорын жасауға қажет шығындардан артатын жанды және заттық еңбек көлемін ғана жұмсайды. Кез келген елдің ұлттық өндірісінің құрылымы елеулі дәрежеде азық жасайтын еңбектің өнімділігімен белгіленеді, ал аграрлық сектордағы өндірістің өсімі жалпы ұлттық өнімнің бір жылдық өсімінің негізгі үлесін құрайды.Қазіргі кезеңде барлық елдерде тамақ өндіретін сферада құрылымдық өзгерістер жүріп отыр. Аграрлық еңбектің өнеркәсіптік еңбекпен кооперациялануының және комбинаттануының нәтижесінде, азық-түлік өндірісі шығындарының елеулі бөлігі егістік және мал шаруашылығына өндірістік қызметтер көрсететін, олардың өнімдерін өңдейтін, өнеркәсіптік салаларға ауысып отыр. Осымен бірге, тікелей аграрлық еңбекпен айналысатын адамдар санын қысқартуға әкелетін егістік және мал шаруашылығындағы еңбек өнімділігінің өсуі байқалады. Бұл, бірақ, адам өміріндегі аграрлық өндірістің маңызын төмендетеді деуге болмайды.Аграрлық секторда жер ресурстарын пайдаланудың тиімділігін арттырудың Қазақстандағы жер қатынастарын дамыту ауылшаруашылығында жер пайдалануды реттеуді 1. Жеке жалға алу - шаруа (фермер) қожалығын 2. Отбасылық - отбасы басшысына жалға беру келісімін 3.Ұжымдық - өз жер үлестерімен және еңбекке қатысуымен - Жалға берілетін жер учаскесінің құрамы мен құны;  - Жалға беруші жөнінде жалға берушінің және оны - Жердің құнарлылығы мен экологиясын сақтау және жақсарту - Келісім шарт тоқтағаннан кейін жалға берушіге жерді - Жалға алу ақысы өлшемі,жалға беру мерзімі және