46.Ақиқаттың аспектілері: аксиологиялық, экзистенцияалды,концептуалды,операционалды, ақиқат.

Ақиқат ұғымы" Білімдегі абсолюттік және салыстырмалылық диалектикасы. Таным нәтижелерінің практикалық қызметте жетістікпен колданылуы тек алынған білім дәйекті, ақиқатты болғанда ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Акиқат туралы мәселе, тиісінше, таным теориясындағы аса маңыздылардың бірі. Ақиқат — білімнің пәніне, нағыздығына сәйкестігі. Былайша айтқанда, ол — нағыздығтың дұрыс көрсетілуі.Ақиқаттың аспектуалды аспекті оның этикалық, эстетикалық , праксеологиялық мазмұнын айқындайды. Өмір мәні, оның адам әрекетіндегі құндылықтармен байланыста.Абсолютті ақиқат деп өзінің мазмқұны бойынша бейнеленіп отырған объектісіне абсолютті сәйкес келетін білімді айтамыз. Мүндайда білімнің деңгейі абсолютті, демек, толық, дәл, ақырына дейін. Абсолютті ақикат деп ешқашан күмән келтіруге болмайтын айғақты акикатты айтуға болады.Салыстырмалы ақиқат деп өзінің барлык объективті мазмұнымен аякталмағандығы, толык емес екендігі көрінетін, ертелі кеш бұдан әрі дәлелдеуді кажет ететін білімдерді айтамыз. Былайша айтканда, салыстырмалы акикат нағыздыққа жақын, оған едәуір сәйкес келетін, бірак толык емес акиқат. Шынайы танымда әркашан субъектінін шарттылыктары мен ресурстары шектеулі: аспапты техникасы , қолданатын логикалық және математикалық аппараты, т.б. Осындай шектеулер зерттеушіге абсолютті ақиқатка кол жеткізуге мүмкіндік бермейді, ол еріксізден салыстырмалы акиқатқа қанағаттанады. Салыстырмалы акикаттың кейбір элементтері өзінің объектісіне толық, сөйкес келеді, кейбіреулері автордың ақылмен болжап тұрған ойлары болып табылады. Объектінің кейбір аспектілері біршама уакытка дейін танушы субъектінің көзінен таса қалып коюы мүмкін. Өзінің объектісіне толык сәйкес келмеуіне орай, салыстырмалы ақиқат нағыздықтың жақындау — дәл бейнесі ретінде көрініс береді. Әрине, таным үдерісінде салыстырмалы ақиқаттың дәлел- денуі, толыктырылуы мүмкін. Сондыктан ол жетілдіретін білім болып табылады. Абсолютті білім — шынайылыкка толык сәйкестігіне орай — бұлжымайтьш білім.

Ақиқаттың аксиологиялық аспекті Адамның этикалық, эстетикалық және праксиологиялық ішкі жан дүниесінің толық мазмұнымен көрініп, оның ішкі жан дүниесміен адам әрекетіндегі құндылғымен тығыз байланыста құралады.

Концептуалды аспект. Экзистенциалды аспект адамның рухани ішкі әлемін түсінумен көрініс табады. Операционалды аспект ЭКЗИСТЕНЦИАЛИЗМ — нақты болмыстағы жеке тұлғалық адам тірлігіне негізделген философиялық ілімі.Ойлаудың бұл тәсілі Декарт философиясына һәм барлық рационалды жүйелерге қарсы, бұл адам философиясының ақыл мен идея философиясына деген тойтарысы. Табиғи тірлігі ақылға тәуелді болмағандықтан, адамның басты қасиеті — жоқ болу және мәнсіз тірлік ету. Бір сөзбен айтқанда, адам магынаға ие болудан бұрын тірлік етеді. Сартрдың әйгілі тұжырымын еске түсірсек, «тірлік ету мәннен бұрын пайда болады». Демек, адам өз өміріне өзі мағына беріп, ақылды мақұлыққа айналуга тиіс. Адам өз-өзіне не жасаса, сол болғаны. Басқаша айтқанда, бар болу дегеніңіз — өз-өзіңе еркін міндет жүктеу арқылы өзіңді таңдау. Бұл еріктіліктен бас тарту мүмкін емес, себебі бұл толық еркіндік, адам тек еркіндік үшін жаралған. Міне, осыдан оның метафизикалық жан түршігуі: ол өзінің жоқтан пайда болғанын сезінумен қатар мағынаға жетудегі таңдау көмескілігін де сезінеді. Тарихи тұрғыдан келсек, экзистенциализм ұғымын Хайдегтер өзінің 1927 ж. «Болмыс пен уақыт» деген жұмысында ұсынған. Оны Ясперс «Тірлік ету философиясы» деген шығармасында (1938) қолдаған. Бұл ағымның Франциядағы өкілдері ретінде Марсель, Мерло-Понти және әсіресе Сартрды атауға болады. Әдетте, Э. философиясын екі бағытқа бөледі: христиандық Э. (Ясперс, Марсель) және атеистік Э. (Сартр, Камю). 1с жүзінде бұл жіктеу таяздау, сондықтан Э.-ді бҥкіл нұсқаларын қамтымайды. Дидье Жюлианың айтуынша, Э. адамның әлемдегі және тарихтағы нақты өмірін пайымдауға, оның негіз қалаушы ұстанымдарын суреттеуге (Ясперс, Мерло-Понти) арналған ағымға және адам болмысын, онтологиялық ақиқатты пайымдауға бағытталған

КОНЦЕПТУАЛЬДЫҚ (лат. сопсерШ — ой, козқарас жҥйесі) — 20 ғ. 70—80 жж. модернизмде қалыптасқан бағыт. әнердегі К.-тың ерекшелігі — сол әнердегі идеяны материалистік тұрғыдан қабылдауды теріске шығарудан турады. Олар «кәркемдік идеяны» (басқаша айтқанда, концептуальдық) көрермен санасына схема, диаграмма, таңба арқылы жеткізуге шақырды. әнердің өз табиғатын ерекше көрсету бағытын ұстанады.