31. Өртеудің немесе өртке қарсы қауіпсіздік тәртібін қылмыстық жолмен бұзудың, сондай-ақ жарылыс деректері бойынша қозғалған қылмыстық істерді тергеу әдісі.

1. Өртеудің немесе өртке қарсы қауіпсіздік тәртібін қылмыстық жолмен бұзудың криминалистикалық сипаты

2. Анықтауға жататын мән-жайлар

3. Тергеудің бастапқы кезеңіндегі түрлі жағдайлар мен тергеудің әрекеттері

4. Жаралыс деректері бойынша қозғалған қылмыстық істерді тергеу ерекшеліктері.

1. ҚР ҚК-сі келесі өртпен байланысты құқыққа қарсы әрекеттерді қарастырады: өрт қою арқылы жасалынған терроризм (233), өртеумен ұласқан жаппай тәртіпсіздіктер (241, 1 тарм.) және оларға қатысу (241 2 тарм.); өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзу (256); отты ұқыпсыз қолдану салдарынан, сондай-ақ өртеу арқылы ормандарды жою немесе зақымдау (292); өрт қою арқылы жасалынған диверсия (271).

2. Өртеу және өртке қарсы тәртіптерді қылмыстық бұзу туралы істер бойынша келесі мән-жайлар анықталуға жатады:

- объект сипаты, оның иесі, шаруашылық маңыздылығы;

- өрттің пайда болу уақыты мен мән-жайлары;

- қандай мүлік бұзылған немесе бүлінген;

- оқиғаның нақты кінәлілері және олардың тұлғасын сипаттайтын мәліметтер;

- басқа қылмысты жасыру белгілерінің болуы немесе болмауы;

Криминалистика негіздері 111

- материалды залал мөлшері;

- өртеуге немесе өртенуге ықпал етуші мән-жайлар.

3. Осы дәрежедегі қылмысты тергеудің бастапқы кезеңінде екі түрлі тергеудің жағдайлары болуы мүмкін.

а) Өрт себебі белгісіз

Бұл жағдайда түрлі немесе жалпы болжау болып келесі әрекеттер табылады: өрт орны бар ма, өрт - өрттің қауіпсіздік ережесін қылмыстық бұзу салдары болып табылады; абайсызда өткен қолдану салдарынан пайда болған өрт, табиғи құбылыстардан пайда болған өрт.

Бұл жағдайда тергеудің бастапқы кезеңінің келесі кешені мен реті тән: өрт болған жерді қарау; жәбірленушілерді, материалды жауаптыларды, куәларды және басқа тұлғаларды жауаптау, өрт-техникалық және басқа да қажетті сараптамаларды тағайындау, сондай-ақ өрт себептерін және өртеген сезіктілерді анықтауға бағытталған жедел іздестіру іс-шараларын ұйымдастыру.

ә) Өрт себебі белгілі:

бұл жағдайда бірінші тергеу әрекеті болып арызданушыны жауаптау, содан кейін өрт болған жерді қарау, куәларды және басқа тұлғаларды жауаптау, өрт-техникалық және басқа да сараптамаларды тағайындау, сезіктіні іздестіру, тінту және оны жауаптау болып табылады.

4. Жарылыс болған объектілерге байланысты жалпы болжам қозғалады және тексеріледі.

Өндірістегі жарылыс:

а) қауіпсіздік техникалық ережелерін бұзу салдарынан;

ә) сәтсіз оқиға салдарынан;

б) басқа қылмысты жабу үшін жүргізіледі.

Жарылыс болу үшін жарылыс құралдары пайдаланылса, мына мақсаттарда қасақана жасалады:

А) объектіні құрту;

ә) басқа қылмысты жасыру;

б) террористік акт немесе бірқалыпты жағдайды бұзу;

Криминалистика негіздері 112

в) қорқытып алушылық немесе кек, сондай-ақ жарылыс құралын пайдаланудағы абайсыздық. Тергеудің бастапқы кезеңінде келесі мән-жайлар анықталуға және делелденуге тиесілі:

- жарылыс шынында болды ма;

- жарылысты дайындау және жүзеге асыру тәсілдері;

- жарылысқа ықпал етуші жағдайлар;

- жарылыс себебі;

- объектілерде өрт болғанда бірінші пайда болған жарылыс немесе өрт;

- жарылыс салдары (залал құны қандай);

- оқиғаға кінәлі тұлға, оның мақсаты, дәлелі;

- қылмыстың болуына ықпал етуші себептер мен шарттар.