69 Сурет. Шынжыр табанды механизмның схемасы

1 – артқы жұлдызша; 2 – трактер; 3 – тiрек доңғалақтар; 4 – iлгергi жұлдызша.

Жерге орташа қысым

Р = G/(bL), (56)

мұндағы b – шынжыр табанның енi; G – бiр шынжыр табан жұмыс iстейтiн тiк күш; L – шынжыр табанмен тiрек беттiң ұзындығы.

Шынжыр табандардың бiрлерi астында жерге қысымның бөлiнуi, тiк бағыттағы шынжыр табан жұмыс iстейтiн тең әсерлi күштер ұзындықтан ортасында емес соңғы бiр қыпты алатын бол баса ала алады.

Тiрек беттiң L ұзындығымен бiр шынжыр табанға мейлi және кеңейт b тасы күштейдi, ортақ тiк жүктеменiң тең жартысына. Егер G күшi оның ортасынан қашықтықта шынжыр табанға басылса, онда G қысымның q алуға Gλ = 2qL/3, тең әрекеттенетiн күш моменттерiнiң теңдiктiң q = b²∆p/4 шартынан

Gλ = bL²∆p/6 (57)

Онда

∆p = 6 Gλ /( bL²). (58)

Грунтағы максималды қысым

Р_max = Р_ср + ∆p = G (1 + 6λ/L)/(bL). (59)

70 Сурет. Шынжыр табанды кранның грунтiне қысымның анықтауына схемалар

Мысалы, егер кранға тең әрекеттенетiн тiк жүктеменiң әсерiнiң сызығы, (70 сурет) оңға шынжыр табандардың бiрлерiне жақын өтер едi тең 2G жақын өтер едi болса, онда G оң шынжыр табан жұмыс iстейтiн күшi сол шынжыр табанның ортасы туралы күш моменттерiнiң теңдiгiнен анықтала алады:

2G (0,5S + е) = G_пS. (60)

Одан

G_п = G (S + 2e)/S. (61)

Шынжыр табандағы грунттың максималды қысымы

₍₆₂₎

Түзу сызықты жолдағы шынжыр табанды кранның кедергі күші:

W = W_тр + W_гр ± W_у ± F_в, (63)

мұндағы W_xp – үйкелiстен кедергi күшi; W_гр – кедергi күшi, обуслов жердiң деформациясымен зығыр дүкенi; W_у – жол күш, мерзiмдi көлбеуiмен; F_в – жүктеме.

Тiрек доңғалақтардағы үйкелiстiң кедергi күштерi (екi тiрек доңғалақтарда) рельстер бойынша қозғалыстай анықтауға болады,

W_к = 2kG(fо + μ₀d₀/2)/D₀ = kG(2f₀ + μ₀d₀)/D₀, (64)

мұндағы k=2 – тірек дөңгелектеріндегі үйкеліс коэффициенті; μ₀ – дөңгелектің цапфасындағы үйкеліс коэффициенті; f_о – тербеліс үйкелісінің коэффициенті; d₀ – тірек дөңгелектерінің осьтік диаметрі; D₀ – тірек дөңгелектерінің диаметрі.

Топсалы шынжыр табанды кранның үйкелістегі кедергі күші

W_{г. л} = Pf_ш d_ш /D_зв (65)

мұндағы Р – шынжырлы лентаның керілу шамасы; f_ш – топсадағы үйкеліс коэффициенті; d_ш – топса диаметрі; D_зв – жұлдызша диаметрі.

Әрбір жұлдызшада жұмыс жасайтын топса саны:

z = π D_зв /(2t), (66)

мұндағы t – шынжыр лентаның адымы.

Топсадағы шынжыр лентадағы кедергі күші

₍₆₇₎

Жетектегі жұлдызшаның білегінде екі тірек бар, ал жетекші жұлдызша осьте еркін айнала. Диаметріне сәйкес жетектегі жұлдызшаның цапфасындағы үйкеліс күші

W_зв = Р_рабf_звd_зв/D_зв (68)

Жетектегі жұлдызшаның цапфасындағы үйкеліс күші,

W_зв = Р_холf_звd_зв/D_зв (69)

Шынжыр жүрістегі жалпы кедергі күші

₍₇₀₎

d'_зв = d_зв¹¹ =d_зв и f_зв¹= f_зв¹= f_зв таңдай отырып,

мынаны аламыз

₍₇₁₎

Шынжыр жүрістің кедергісін жоғалта отырып (G салмақ бірлігіне қарай)

₍₇₂₎

t = nD_зв/z, мұндағы z – жұлдызшалар тісінің саны

₍₇₃₎

Р_раб қозғалысқа қарсыласу функциясы болғандықтан, алынған формуланы шынжыр табанды механизмде орын алатын тек қана жоғалтуды есептеуге пайдалануға болады. Тәжірибе мәліметтеріне сәйкес шынжыр жүрістің меншікті кедергісі ώ_гх=0,05÷0,1. Шынжыр табанды қозғалтқыштың ортақ есептік ПӘК-і ή=0,84÷0,85. Осыдан жуықтап

W_тр = (0,05÷0,07)G cosα. (74)

Орын ауыстыруға кедергi күшi, жердiң мерзiмдi деформациясымен:

W_гр = f_грGcosα, (75)

мұндағы f_гр – 0,03-0,15 шамасындағы грунттың сапасына байланысты өзгеріс коэффициенті.

Жолдың көтерілу күші:

W_у = G sin α, (76)

Бұл формулада a=3° жүктің қозғалысы кезінде және a=20° жүксіз қозғалу кезінде.

Шынжыр табанның сырғанауын қарапайым үйкелiс күшi бағытында, перпендикуляр оның қозғалысы:

dG = µpbdy, (77)

мұндағы µ - үйкеліс коэффициенті; р – грунт қысымы; b – шынжырдың ені. Орталығына қатысты шынжырдың бұрылуындағы үйкеліс моменті

М_тр= 2pbdy = µpbL²/4= µGL²/4 (78)

мұндағы G – кранның құрайтын салмағы, келетiнi бiр шынжыр табанға; L – жұлдызшалардың арасындағы шынжыр табанды шынжырдың ұзындығы.

Егер бұрылыс тежелген шынжыр табанның орталығында айнала болса қисықтағы қосымша кедергi күшi:

W_k = M_трВ/2 = 0,5 µGL/B, (79)

мұндағы W_k – шынжыр табандардың өстер арасындағы қашықтығы.

Қисық сызықты жолда орын ауыстыруға статикалық кедергi

W = 1,2W_тр + W_rp ± W_y + W_к ± F_в. (80)

1, 2-шi коэффициентiмен бұл формулаға трактер туралы тiрек доңғалақтардың шеттерi бойынша үйкелiс есепке алынады.

Әдебиет: 1 нег.[71-84], 4 нег.[20-44], 1 қос., 5 қос. (арнаулы бөлім).

Бақылау сұрақтары:

1. Жүрiстi крандардың конструктивтiк ерекшелiктерiне мiнездеменi берiңiз.

2. Темiр жолдарда қандай крандар пайдалынанады?

3. Порталды крандарды классификацияла.