67 Сурет. Ак-75 автомобилді кранның механизмдерінің жетегінің сұлбасы

Пневмодөңгелекті крандар. Пневмодөңгелекті крандар өндірісі әрдйым ұлғаып отырады. Пневмодөңгелекті крандар дөңгелектерге сүене отырып та жұмыс істей алады. Бірақ, жүк көтергіштігін толық қолданғанда пневмодөңгелекті крандар сыртқы тіректерді пайдаланады.

Кранның жебесінің ұзындығы 10, 15, 20 және 25 м болуы мүмкін. Кранның механизмері труботрансформатор арқылы дизелмен СМД-М қозғалысқа келтіріледі. Кран механизмдерінің сұлбасы 36-суретте келтірілген. Қозғалтқыш (32) трансформатор (31) және шынжырлы беріліс (30) арқылы тісті дөңгелекпен (25) ілінісіп, білікке еркін бекітілетін тегершегі (29) бар білікті қозғалысқа келтіреді. Білікке бекітілген фрикционды қосқышты (24) қосқан кезде соңғысы айналысқа келтіріледі. Бұл білікте жүк көтеру барабандары (17), (18) және жебе көтергіш барабаны (21) еркін бекітіледі.

68 Сурет. Механизмдері топтық жетекті к-161 пневмодөңгелекті кранның сұлбасы

Фрикционды қосқыштарды қосқан кезде (15), (20) немесе (22) білік фрикциондар (16), (19) немесе (26) арқылы барабандармен (17), (18) немесе (21) жалғанады. Білікке жұлдызша (27) еркін орнатылады, олармен бірге пневмо камералы қосқыш (28) жалғануы мүмкін. Бұл біліктен жұлдызша (23) арқылы шынжырға айналыс беріледі.

Пневмо-камералық қосқыштарды (12) немесе (14) іске қосқан кезде конусты реверстің бір тегешегі (13) білікті IV айналдырады. Біліктегі IV тегершік (8) біліктерде V және VI еркін орнатылған тегершіктермен (6) және (7) байланыста болады. Бұл тегершіктер жұдырықшалы қосқыштың білігімен жалғанған. Жұдырықшалы қосқыш (9) қосылып тұрған кезде IV-біліктен айналыс V-білікке және оған бекітілген тегершекке (6) беріледі. Олай болса, вертикалды өс бойымен кранның бұрылуы іске асырылады.

Бұрылу механизмінің тежегіш шкиві (11) білікте IV орналасқан. Жұдырықшалы қосқышты (10) іске қосқан кезде айналыс тісті дөңгелек (6) арқылы тісті дөңгелекке (7) және білікке IV беріледі.

Қазіргі кездері жүк көтергіштігі 2–10т крандық механизмдері гидрожетекті болып келетін пневмодөңгелекті крандар шығарылуда. Мұндай крандардың артқы белдігі дизел білігінен аралық бәсеңдеткіш пен беріліс қорабы арқылы қозғалысқа келеді, ал крандық механизмдер дизельге тікелей байланысты гидронасостан қозғылысқа келеді. Олай болса, Гидрожетекті крандық механизмдері бар пневмодөңгелекті крандарда механика-гидравликалық трансмиссиялар болады.

Шынжыр табанды крандар. Шынжыр табанды крандарды екі топқа бөлуге болады: экскаватор-крандар және орнату (құрылыста-орнату) крандары. Экскаватор-крандардың жүк көтергіштігі салыстырмалы жоғары емес (50т-дан артық емес) және механизмдері топтық жетекті болып келеді. Орнатушы шынжыр табанды крандардың жүк көтергіштері 40-160т және одан да жоғары. Кранмен жұмыс істеген кезде экскаватор ретінде мұндай жебені өзгерту механизмін қолдану қолайлы болып келеді. Э-655 кранының үлгісі экскаватор ретінде қолданылмайды, жебенің иінін өзгерту механизмі өте күрделі, бірақ қолайлы және сенімді болып келеді.

Темір жол крандары. Темір жол крандары ауыр даналанатын және сусымалы жүктердi тасымалдау үшiн арналған, монтажда және темiр жолдардағы апаттарды жою үшін қолданылады. Олар өнеркәсiпте сонымен бiрге монтаж және жүктi тиеу-түсiру жұмыстарында қолданады.

Жеңіл және орташа темір жол крандарының жүккөтергіші 20-30 т тең, ал сәйкесiнше ауыр крандардың жүккөтергіші 80-250 т құрайды. Ал олардың жүктік моменттері 800-5000 кН және 5000-25 000 кН құрайды. Теміржол крандарының жүріс аралығы 4-28 м болые келеді, ал жүкті көтеру жылдамдығы 1,15-32 м/мин.

Кранның барлық механизмдері электрлік болып табылады. Крандық механизмнің генераторы дизельдік қозғалтқыштан немесе ағынды тоқ көзінен алынады. Рельс жолы бойынша темiр жол крандарының орын ауыстыру жылдамдықты 60-100 км/ сағ құрайды.

Басқа да бұрылыс крандары сияқты бұрылыс механмзмі сондай конструкциядан тұрады. Ауыр жүккөтергіш крандарының айналу жиілігі 0,5 айн/мин және жеңіл жүккөтергіш крандары үшін 1,5 айн/мин құрайды. Сонымен қосымша айналу жиілігі де 0,05-0,1 айн/мин қарастырылады. Темiр жол крандарының ең төменгi ұшып шығуы 4-8 м құраса, онда максималды ұшып шығуы 22-28 м аралықты құрайды. Ұшу уақытысынң өзгеруі 1 айн/мин құрайды.

Темiр жол крандары арнайы темiр жол платформаларына құрастырылады. Көлiк жағдайдағы жебе кранның жабдығының комплект кiретiн басқа платформаға жатқызылады. Кранның платформасы сегiзiне сандағы доңғалақты өстерiне төрт арқа сүйейдi. Доңғалақты булар үш топтайды төрт өстi тепе-теңдiктi сақтау арбалар. Оське түсетiн салмақ кранның платформасына 200 кiтаптан аспайтын рұқсат етiледi автотiркестермен үйреншiктi железнодорож нымилармен жабдықтайды, кран өйткенi пойыздың құрамына қосылғанғана емес, неврлер маның жанында локомотив қалай қолдану да бола алады.

Кранның орын ауыстыруын тетiк пневматикалық жетегi бар кәдiмгi темiр жол тежеу құрылымдарымен жабдықтайды. Темiр жол крандарының габариттерi МЕСТ 9238-73 талаптарды қанағаттандыруы керек. Темiр жол крандарының массаның кемiнде 120 мнiң тейдiң темiр жол Пуаларының дөңгелектеулерiн радиус бұл крандардың платформасы 60-300 өйткенi құрайтын болуы керек төрт гидравликалық алып шығу тiректерi бар сегiз бұрылатын арқалықтарға алады.

Алып шығу тiректерi астында кран жұмыс iстегенде жерге орташа қысымның төмендетулерiн қамтамасыз ететiн (шпалдық торшалары) ағаш брустардан жаны бойынша алдын ала салады; мүмкiн қысым 0,15-0,2 МП құрайды. Жұмыс орындарына кранның қоюын алдында жер мiнездемелер туралы мәлiметтер алуы керек. Қоюлар және темiр жол кранының жұмысқа әзiрлiгi үшiн 0,5-1,5 сағ керек болады.

Пневмо доңғалақты кранның орын ауыстыруын тетiктiң есептеуi. Орын ауыстыруға кедергi күшi

W = f₀(G + Q)cosα±(G + Q)sinα ± F_B + P_ин (53)

мұндағы f₀ – жүріс дөңгелегінің қозғалыстағы үйкелістен туған кедергі коэффициенті; G – кранның салмағы; Q – жүктің салмағы; а – жолдың иілу бұрышы; F_B – желдің кедергі күші; Р_ин – қозғалыс кезіндегі инерции кедергісі.

Қозғалыстағы кедергі коэффициенті жолдың жағдайына тәуелді және жол төселімнің сипатына байланысты. Сонымен, ас­фальттбетондық төсемде f₀ = 0,015÷0,0128, булыжни кезінде f₀ = 0,035÷0,04, қатты лас кезінде f₀ = 0,17÷0,25.

Кранның жетекші дөңгелегіндегі айналу моменті

М_кр = 0,5WD_K (54)

Грунтке ілініс моменті

₍₅₅₎

мұндағы N_np – жетекші дөңгелекке келетін жүктеменің жарты бөлігі; μ₀ – топ бойынша жетекші дөңгелектегі ілініс коэффициенті; f₀ – грунт бойынша қозғалатын кедергі коэффициентінің минималды шамасы; W_mах – желге қарсы көтерілу жылдамдығының кедергі жылдамдық күші.

Шынжыр табанды жүрiсте шынжыр табанды краныдағы кранның орын ауыстыруды тетiгiнiң есептеулерi рамадан және айдаушы 1, 4 жұлдызша керiп кигiзiлген айналатын шынжыр табанды шынжыр тұратын болып әдетте (69 сурет) екi шынжыр табанды тетiгi болады.