- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
Интерферондар (ифн)
Интерферондар – жалпы ұғым, вирус енуіне байланысты ағза жасушаларымен өндірілетін, қасиеттері ұқсас ақуыздардың тізбегі. Интерферондар арқылы жасушалар вирус әсеріне төзімді келеді. Адам ағзасындағы интерферондарды жасуша түріне байланысты мынадай түрлерге бөледі: α,β,γ. Интерферондардың ең таңымал қасиеті, олардың вирустарды көбеюін шектеуі. Интерферондар вирусты инфекцияға жауап ретінде сүтқоректілер мен құстар жасушаларында түзіледі. Жасуша зақымдалғанда вирус көбейе бастайды. Бұл уақытта ие-жасуша интерферон өндіре бастайды, интерферон жасушадан шығып, көрші жасушалармен байланысқа түседі, осылай барлық жасушалардың вирусқа сезімталдығын жояды. Ол бірнеше механизмдерді іске қосып, әрекет етеді: вирус ақуыздардың синтезін, кейде түзілуін тежеу және вирус бөлшектерін ағзадан шығару (олигоаденилатциклаза белсенуі арқылы). Сондықтан, интерферонның вирусқа әсері тікелей емес, бірақ жасушада вирус көбеюін тежейді.
Вирус – индикатор қатысында донор қанының лейкоцит жасушаларынан табиғи (ИФН- α, ИФН- β, ИФН- α-n1) интерферондарды алады.
Гендік инженерлік әдіс арқылы, генетикалық аппаратында адам интерферонының рекомбининтты плазмидасы бар бактериалдық штамдарды дақылдандыру арқылы рекомбинантты (ИФН- α-2а, ИФН- α-2b, ИФН- α1b) интерферондарды алады.
Интерферон альфа (Interferonum alfa), интерферон альфа-2, интерферон альфа-2а, интерферон альфа-2б, адамның құрғақ лейкоцитарлы интерфероны, интрон-А, роферон А.
Интерферон альфа табиғи және рекомбинантты вирусқа қарсы, иммуномодуляторлық, пролиферотивке қарсы дәрі. Вирусқа қарсы әсерінің механизмі вируспен зақымдалмаған жасушаларда қорғаныс механизмдерін құруға негізделген: жасуша мембранасының қасиеттерінің өзгеруі; яғни жасуша ішіне вирус енуін тежеу, вирустың РНК репликациясы мен вирус ақуыздарының синтезіне қатысатын арнайы ферменттер синтезінің тізбегін тоқтату. Пролиферативке қарсы әсері тікелей механизм арқылы жүзеге асады. Ол дифференцировка және жасуша метаболизмін реттелуін сонымен қатар, жасуша пролиферациясы, әсіресе, ісіктік жасушаның пролиферациясын реттейтін цито қаңқалық және жасуша мембранасындағы өзгерістер арқылы тудырады. Иммуномодуляторлық әсері макрофаг пен табиғи киллер жасушаларының белсенділігін ынталандыру арқылы жүзеге асады (антиген презентациясы үрдісінде макрофагтар иммунокомпетентті жасушаларға, ал табиғи киллерлер ісік жасушаларына иммундық жауапқа қатысады).
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. ИФН препараттары көздің ұшық ауруларын, қарапайым ұшықта, теміреткіні, жедел және созылмалы В,С гепатиттері, ЖРВИ емдеу мен алдын-алу және АИТВ кезінде қолданылады.
Кері көрсеткіштері. Жүректің ауыр ауруларында, қан түзу жүйесінің, бауырдың, бүйректің айқын қызметінің бұзылысында, депрессия, қояншыта, жүктілік, лактация.
Жанама әсерлері. Диспепсиялық бұзылыстар, бауыр қызметінің бұзылысы, бас ауыруы, бұлшықет ауырсынуы, ұйқы бұзылысы, депрессия, дірілдеу, инфекцияға жағдай туғызу, аллергиялық реакциялар.
Шығарылу түрі. 500000, 1000000, 3000000, 5000000, 6000000, 9000000, 10000000, 15000000, 18000000 және 30000000 МЕ ампуладағы және флакондағы лиофизирленген ұнтақ және көз тамшылары (800 Ме/мл); егуге арналған 1 мл (1000000, 2000000, 3000000, 4000000, 5000000, 6000000, 10000000 және 18000000 МЕ) ампуладағы және флакондағы ерітінді және шприц-тюбиктерде 0,5 мл (3000000, 4000000, 5000000, 6000000, 9000000, 10000000 және 15000000 МЕ); интраназальды енгізуге арналған (Гриппферон) 5 және 10 мл 10000 МЕ/мл ерітінді.
Рецепт үлгісі. Rp.: Interferoni alfae 2000000 МЕ
D.t.d N. 10 in аmp.
S. 2000000 МЕ және одан жоғары мөлшерде бұлшық етке аптасына 2-3 рет тағайындайды .
#
Интерферон бета (Interferonum beta), бетоферон, ферон. Интерферон бета – иммунды түрлендіруші, вирусқа қарсы және пролиферативке қарсы дәрі болып табылады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ұшық кезінде (2000000–3000000 МЕ/м2 күнде бұлшық етке қолданады), вирусты гепатиттерде (3000000–6000000 МЕ/м2 аптасына 3 рет), лейкозда (6000000 МЕ/м2 күнде), склероз кезінде (6000000-8000000 МЕ/м2 күнара) және т.б.
Кері көрсеткіштері. Жүректің ауыр аурулары, бүйрек қызметінің бұзылысы, депрессия, қояншық, жүктілік және емшекпен емізу.
Жанама әсерлері. Тұмау тәрізді синдром, ұйқысыздық, ауыру синдромы, бас айналы, өзін өзі өлтіруге тенденция, тырысу, атаксия, есту қабілетінің нашарлауы, дизартрия, қаназдық, эозинофилия, диспепсиялық бұзылыстар, инфекцияның өршуі, аллергиялық реакциялар.
Шығарылу түрі. 3000000, 6000000, 9000000 МЕ лиофизирленген ұнтақ N.15; 0,5 мл 6000000 МЕ шприцтағы егуге арналған ерітінді.
Рецепт үлгісі. Rp.: Interferoni betae 3000000 МЕ
D.t.d N.15
S. Күнде 1 егуге.
#
Интерферон гамма (Interferonum gamma), ингарон. Интерферон гамма вирусқа қарсы және иммунды түрлендіруші дәрі.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Созылмалы вирусты С және В гепатиттері, АТИ-инфекциясы, өкпе туберкулезі, қатерлі ісік аурулары, урогениталды хламидиоз және ұшық вирусты инфекция, белдік теміреткі, тұмау және т.б. 500000 МЕ мөлшерде бұлшық етке және көктамырға қолданады, сонымен қатар интраназалды 2–3 тамшыдан тұмау және ЖРВИ кезінде қолданады.
Кері көрсеткіштері. Жүктілік.
Жанама әсерлері. Интерферон альфаға ұқсас.
Шығарылу түрі. 100000, 500000, 1000000 және 2000000 МЕ флакондағы бұлшық етке және көктамырға қолдануға арналған лиофизирленген ұнтақ; интраназалды тамызуға арналған 100000 МЕ ерітінді.
Рецепт үлгісі. Rp.: Interferoni gammae 500000 МЕ
D.t.d N. 5
S. 500000 МЕ теріастына күніне 1 рет немесе күнара тағайындау қажет.
#