- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
Тримеперидин (Trimeperidinum), промедол. Тримеперидин – фенилпиперидин жасанды туындысы және күшті ауырсынуды басатын белсенділікке ие. ОЖЖ-не әсер етуі бойынша промедол морфинге ұқсас; ОЖЖ-нің ауыруды қабылдау импульстарын азайтады, шартты рефлекстерді тежейді. Басқа анальгетиктерге ұқсас ОЖЖ-нің жиынтық қабілетін төмендетеді, новокаиннің және басқа да жергілікті анестетиктердің жансыздандырушы әсерін кұщейтеді. Морфинмен салыстырғанда тыныс алу орталығын аз тежейді, кезбе жүйкесінің орталығын және құсу орталығын аз қоздырады. Ішкі мүшелердің тегіс салалы бұлшық еттеріне шамалы спазмолитикалық әсер көрсетеді және сонымен қатар жатырдың бұлшықеттерінің жиырылуын күшейтеді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Айқын ауыру синдромдары (миокард инфаркты, жедел перикардит, асқазан мен он екі елі ішектегі ойық жаралары, бауыр және бүйрек шаншулары, глаукоманың жедел ұстамалары, күйіктері, жарақаттар, қатерлі ісіктерде, операция алдында және одан кейінгі кезеңдерде) босануда (ауырсынуды басу және белсендіру) ж.т.б. Тері астына, көк тамырға және бұлшық етке 1% немесе 2% ерітіндісі 1 мл ампула түрінде егуге арналған; балаларға (2 жастан үлкен) – 0,003-0,01 г қабылдауға.
Кері көрсеткіштері. Тыныс жетіспеушілігінде, жалпы қалжырауда, ерте жастағы балаларға (2жасқа дейін) және қарт адамдарға қолдануға болмайды.
Жанама әсерлері. Жүрек айнуы, бас айналуы, әлсіздік, құсу, тыныс алу орталығының тежелуі, үйренгіштік, физикалық тәуелділік.
Шығарылу түрі. 1 және 2% 1 мл ампулада және шприц-тюбикте егуге арналған ерітінді N. 5; 25 мг таблеткада N.10.
Рецепт үлгісі. Rp.: Sol. Trimeperidinі 1%-1 ml
D.t.d. N 5 in amp.
S. Күніне 1 мл тері астына 1 рет.
#
Просидол. (Prosidolum) - анальгетикалық, жөтелге қарсы, тыныштандырғыш, спазмолитикалық әсері бар зат. Опиатты рецепторлармен әрекеттесіп, антиноцицептивті жүйені белсендіреді, ауыру сезімталдылық табалдырығын жоғарылатады және ауырудың эмоционалды суретін төмендетеді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ересектердегі ісік, жарақат, миокард инфарктісі, бауыр және бүйрек ұстамалары, жедел панкреатит кезіндегі ауыру синдромын, хирургиядағы жансыздандыру (оташалудан кейінгі кезең), анестезиология, акушерлік тәжірибеде қолданылады. Трансбуккальды (жоғары ерінмен қызыл иек арасына салады) немесе тіл астына (ауыз қуысында толық сіңгенге дейін ұстап тұру қажет) - 0,01-0,02 г (тәулігіне 0,05-0,25 г ).
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдылық, бауыр-бүйрек жеткіліксіздігі, коматозды жағдай, алкоголды улану, артериялық гипотензия, ОЖЖ-нің органикалық аурулары, анамнезінде қояншық және тонико-клоникалық тырысулар бойынша, бронх демікпесі, тыныс жетіспеушілігі.
Жанама әсерлері. Бас ауыруы, бас айналу, әлсіздік, ауыз қуысының құрғауы, лоқсу, құсу, дәріге тәуелділік, «алып тастау» синдромы, тыныстың тежелуі, тырысулар, нарколепсия, артериялық гипотензия, брадикардия, ішек және қуық атониясы, бауыр және бүйрек зақымданулары, аменорея, либидоның төмендеуі, аллергиялық реакциялар, енгізу жерінде ауыру сезімі және қызаруы.
Шығарылу түрі. 1% 1 мл ампуладағы ерітінді N. 5; 25 мг таблеткалар және 10 және 20 мг суббукалды таблеткалары N. 10.
Фентанил (Phentanylum) наркотикалық анальгетик, ОЖЖ-нің, жүлын миының және шеткі тіндердің опиатты рецепторларының агонисті. Антиноцицептивті жүйенің белсенділігін жоғарылатады, ауыру сезімінің шегін арттырады. Препараттың негізгі терапиялық ықпалына - ауырсынуды басатын және тыныштандыру жатады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Қатты және орта қарқынды ауыру синдромы (стенокардия, миокард инфаркты, онкологиялық науұастардағы ауырсынуда, жарақаттар, операциядан кейінгі ауырулар); жалпы жансыздандырудың әртүрлеріндегі премедикацияда дроперидолмен бірге; нейролептоанальгезия, басқа генезді ауыру синдромы. Ересектерді операцияға дайындау кезінде 10-15 мин алдында – к/т, 0,05 -0,1 мг фентанил мен 2,5-5 мг дроперидолмен бірге. Балаларды хирургиялық операцияға дайындау кезінде 2 мкг/кг; жалпы анестезия үшін - 10-150 мкг/кг к/т немесе 150-250 мкг/кг бұлшықетке; анестезияны ұстап тұру үшін - 1-2 мкг/кг к/т немесе 2 мкг/кг бқлшықетке. 2 жасқа дейінгі балаларға мөлшері белгілі емес.
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдылық, тыныс алу орталығының ауыр тежелуі, жедел және операциядан кейінгі ауыру, тітіркену, күйген немесе зақымдалған тері, токсикалық диспепсия; жедел тыныстың тежелуі, жүктілік, лактация кезеңі, 18 жасқа дейінгі балаларға.
Жанама әсерлері. Тыныстың тежелуі, гиповентиляция, тыныстың тоқтауына дейін, бастың ауыруы, ұйқышылдық, эйфория, елестер, бас ішілік гипертензия, лоқсу, құсу; брадикардия, АҚ төмендеуі, аллергиялық реакциялар, дәріге тәуелділік, «алып тастау» синдромы.
Шығарылу түрі. 0,005% 1, 2 және 10 мл егуге арналған ампуладағы ерітінді; Дюрозик – пластырь (фентанилдің трансдермалды терапиялық жүйесі) 2,5; 5; 7,5 және 10 мг (25, 50, 75 және 100 мкг/сағ) және 2,1; 4,2; 8,4; 12,6 және 16,8 мг (12,5; 25; 50; 75 және 100 мкг/сағ теріге күніне 1 рет 3 күн бойы.
Рецепт үлгісі. Rp.: Sol. Phenthanyli 0.005%-1 ml
D.t.d. N 6 in amp.
S. 1 мл-дан тері ішілік 1 рет.
#
Ремифентанил (Remifentanilum) ултива. Ремифентанил - опиоидты анальгетик, мю-опиоидты рецепторлардың талдамды агонисті. Әсерінің жылдам басталуымен және әсерінің қысқа болуымен сипатталады. Мю-опиоидты рецепторларға қатысты ремифентанилдің антагонистеріне - наркотикалық дәрілердің әсерін тежейтін налоксон жатады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Оташалу кезінде және ерте оташалудан кейінгі кезенде жансызандыру үшін қолданады. Кіріспе наркоз кезінде жалпы жансыздандыру үшін қолданады; әртүрлі хирургиялық оташалауларда (кардиохирургияны қоса алғанда) жалпы анестезияны бір қалыпты ұстап тұру үшін; Ересектерге инфузия ретінде көк тамырға енгізеді. Кіріспелі анестезия кезінде: 0,5—1 мкг/кг/мин. Бір қалыпта ұстап тұрушы анестезия үшін азот тотығымен қосып 0,1—2 мкг/кг/мин қолданады. Изофлуранмен бірге: 0,05—2 мкг/кг/мин. Пропофолмен: 0,05—2 мкг/кг/мин. Ерте оташалаудан кейнгі кезеңде: 0,025—0,2 мкг/кг/мин.
Кері көрсеткіштері. Ремифентанилге және фентанилдің басқа баламаларына жоғары сезімталдылық болған кезде. Ремифентанилдің дәрілік түрінің құрамына глицин кіреді, сондықтан эпидуральды және жұлын миының тежелуін қолдануға болмайды.
Жанама әсерлері. Асқазан-ішек жолдарынан: лоқсу, құсу, жүрек-қантамыр жүйесінен: артериялық гипотензия, кейде — брадикардия, оташалаудан кейінгі артериялық қан қысымының жоғарылауы болуы мүмкін. Тыныс алу жүйесі жағынан: жедел тыныс алу қызметінің тежелуі, апноэ. Аллергиялық реакциялар.
Шығарылу түрі. 1, 2 және 5 мг лиофилизирленген сауыттағы ұнтақ, көктамырға енгізуге арналған N. 5.
Рецепт үлгісі. Rp.: Remifentanili 0,005
D.t.d. N. 5
S. 0,5 – 1 мкг/кг/мин көктамырға енгізуге арналған.
#