3. Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер

Кесте 5.3.1. Симпатомиметиктер мен симпатолитиктердің жалпы сипаттамасы

Әсер ықпалы	Қолданылуы	Кері көрсеткіші	Жанама әсері
Симпатомиметик: Варикоздардан норадреналиннің босап шығуына ықпал етеді, адренорецепторларды ынталандырады, норадреналиннің нейроналды ұсталуын тежейді, адренергиялық физиологиялық ықпалдарды жүзеге асырады	Аллергиялық аурулар, бронхоспазм, ринит, гипотония, ұйықтататын және наркотикалық дәрілермен улану	Ұйқысыздық, артериалды гипертензия, атреосклероз, жүректің органикалық аурулары, гипертиреоз	Ортостатикалық коллапс, тахикардия, аритмия, жүйкелік қозулар, ұйқысыздық, несептің ұсталуы, жергілікті реакциялар – тіндердің некрозы
Симпатолитик: норадреналиннің шығуын тежейді, Адренергиялық физиологиялық ықпалдарды тежеуге әкеледі	Гипер-тониялық аурулар	Артериалды гипотензия, атеросклероз, бас миының қан айналымының жедел бұзылыстары, миокардтың инфарктісі, асқазан мен 12-елі ішектің ойық жара аурулары	Ортостатикалық коллапс, әлсіздік, адинамия, бронх демікпесі бар науқастарда бронхоспазм, Ағзада сұйықтықтың рефлекторлы жиналуы, брадикардия, ішек перистальтикасының жоғарылауы (іштің өтуі, жүректің айнуы, құсу – парасимпатикалық тонустың басымдылығы), мұрынның шырышты қабатының ісінуі, еркектерде эякуляцияның бұзылуы (симпатикалық тонустың ↓), ОЖЖ тежелуі (депрессия), бейімділік

1. Симпатомиметикалық дәрілер

Тікелей емес α – және β – адренорецепторларды қоздырушы дәрілер немесе орталық жүйке жүйесі арқылы созылмалы әсерін тигізетін эфедрин дәрісі, «эфедра» деген өсімдіктен алынған симпатомиметик болып аталады.

Эфедрин гидрохлорид (Ephedrinі hydrochloridum) белгілі уақыт аралығынан кейін (20-30 минут) ұзаққа созылатын шеткі симпатомиметикалық ықпал туғызатын, орталық жүйке жүйесінің α– және β– адренорецепторларын арнамалы белсендіретін дәрі. Бұл кезде ол тамырлардың тарылуын, артериалды қысымды жоғарылату, бронхтың кеңеюі, ішек перистальтикасын тежеу, қарашықты кеңейту, қанда глюкоза деңгейін артыруын туғызады.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ринит кездерінде қабыну үрдістерін азайту мақсатымен тамырларды тарылту үшін, операциялық араласу кездерінде артериалды қысымды жоғарылату үшін, жарақаттар кезінде, қан кетулерде, жұқпалы ауруларда, артериалды гипотензияда, бронх демікпесінде, пішен қызбасында, есекжемде, сары су ауруларында және басқа да аллергиялық ауруларда, миастенияда, нарколепсияда, ұйықтататын және наркоздық дәрілермен улану кезінде, ұлдардағы энурез кезінде, офтальмологиялық тәжірибеде көз қарашығын кеңейту үшін диагностикалық мақсатпен қолданылады. Ересектерге 0,025-0,05 г күніне 2-3 реттен 3-4 күндік циклмен 3 күндік үзіліспен тағайындайды, ал балаларға жасына тәуелді белгілі кестемен береді. 5% 1 мл егуге арналған ерітіндісі және 2% және 3% интраназальды енгізуге арналған ерітінді.

Кері көрсеткіштері. Ұйқысыздық, артериялды гипертензия, атреосклероз, жүректің органикалық аурулары, гипертиреоз.

Жанама әсерлері. Мөлшерден тыс қолданған кезде жүйкелік қозу, ұйқысыздық, аритмия, жүрек соғуы, аяқ-қолдың дірілдеуі, зәрдің қиындауы, тәбеттің жоғалуы, құсу, тершендік, бөртпелер, препаратты ұзақ уақыт қолдануға болмайды.

Шығарылу түрі. Таблеткада 2, 3 және 10 мг-нан балаларға арналған және 25 мг-нан ересектерге арналған; 5% егуге арналған 1 мл ампуладағы ерітінді; 2 және 3% ерітінді 10 мл флаконда – интраназальды енгізуге арналған тамшылар. Бронхолитикалық препараттар – Эфатиннің, Бронхолитиннің және т.б. құрамына кіреді.

Рецепт үлгісі. Rp.: Sol. Ephedrini hydrochloridi 5%-1 ml

D.t.d. N. 6 in amp.

S. 1 мл-ден бұлшықетке немесе көк тамырға система түрінде.

#

Эфатин (Ephatinum) – бронхты кеңейтетін және жергілікті жансыздандырғыш зат (құрамында: атропин + эфедрин + новокаин), бронх демікпесінің ұстамсын емдеу үшін, бронхит кезінде тұншыққанда, бронхоэктазды ауруларды ингаляция арқылы тәулігіне 1 – 5 рет.

Шығарылу түрі. Мөлшерленген аэрозоль 10 мл-ден (100 мөлшер) флаконда.

Бронхолитин (Broncholytinum) – жөтелге қарсы және бронхолитикалық зат (құрамында: глауцин + эфедрин) бронхит кезінде және демікпелі жағдайларда ересектерге 1 ас қасықтан және балаларға 1 – 2 шай қасықтан тәулігіне 2 – 3 реттен тағайындайды.

Шығарылу түрі. Шырын 125 г флаконда.