- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
11.2.2. Жасанды препараттар
Левамизол (Levamisolum), декарис. Левамизол құрттарға қарсы дәрі, сонымен қатар иммуномодуляторлық қасиеті бар: кейбір салыстырмалы ауыр емес иммуножетіспеушілік жағдайларда иммунды белсендіруші қасиетке, ал кейбір аутоиммунды ауруларда әлсіз иммуносупрессивті қасиет көрсетеді. Иммуномодуляторлық механизмі толығымен зерттелмеген, бірақ кейбір деректер бойынша макрофагтар мен Т-лимфоциттерді ынталандырушы әсерімен байланысы бар деп қарастырған.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Иммунды жетіспеушілік жағдай және аутоиммунды аурулар (ревматоидты артрит, Крон ауруы және т.б.), аскаридоз, анкилостомидоз. Иммунды белсендіруші дәрі ретінде ішке 150мг 1 рет тәулігіне (150 мг және 50 мг таблеткалар), гельминтоз кезінде 1-14 жастағы балаларға 25-125 немесе 2,5 мг/дене салмағына бір рет қолданады.
Кері көрсеткіштері. Агранулоцитоз, жүктілік, емшекпен емізу кезінде, 14 жасқа дейінгі бала жасы, левамизолға сезімталдықтың жоғарлауы.
Жанама әсерлері. Диспепсиялық бұзылыстар, ұйқы безі және бүйрек қызметінің бұзылыстары, тырыспалар, шеткі полинейропатия, жатырдан қан кету, агранулоцитоз, аллергиялық реакциялар.
Шығарылу түрі. Таблеткиалар 50 мг N. 2 және 150 мг N.1.
Рецепт үлгісі. Rp.: Levamisoli 0,05
D.t.d N. 2 in tаb
S. 1 таблеткадан 2 рет.
#
Полиоксидоний (Polyoxidonium) иммунды белсендіруші дәрі. Дезинтоксикациялық әсер көрсетеді, жергілікті және жалпыланған инфекцияларға қатысты ағзаның иммунды тұрақтылығын жоғарылатады. Иммунды жетіспеушіліктің ауыр түрлерінде иммунды реакцияны қалпына келтіреді. Препараттың полимерлі табиғатымен анықталатын, айқын антитоксикалық белсенділікті көрсетеді: мембрана жасушаларын цитотоксикалық әсерге тұрақтылығын жоғарлатады және бірге енгізілген дәрілік заттың улылығын төмендетеді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Иммунды тежейтін үйлесімді терапияның құрамында, іріңді-септикалық ауруларда; жедел және созылмалы вирусты және бактериалды инфекциялар; хирургиялық науқастардағы инфекциялық асқынулардың алдын алу мақсатында. Ішке қабылдау мөлшері жасөспірімдерге 12 мг, ересектерге 12 мг 2 реттен тәулігіне, бұлшықетке және көктамырға ересектерге 6-12 мг тәулігіне 1 реттен аптасына 1 ретке дейін, балаларға 0,1-0,15 мг/дене салмағына 2-3 күнде 1 реттен.
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, жүктілік, лактация кезеңі.
Жанама әсерлері. Енгізген жерде ауырсыну.
Шығарылу түрі. 12 мг таблеткалар N. 10; 3 және 6 мг егуге арналған қасында еріткіш заты бар ампуладағы және флакондағы лиофилизерленген ұнтақ; 3, 6 және 12 мг тік ішек балауыздары N.5.
Рецепт үлгісі. Rp.: Polyoxidonii 0,012
D.t.d N. 5 in tаb
S. Тәулігіне ½ – 1 таблеткадан 1 рет және аптасына 1 таблеткаға дейін жоғарылатамыз.
#
Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
Бронхо-мунал (Broncho-munalum), бактериалды шығу тегі бар иммуномодуляторлық препарат, жергілікті және жүйелі түрде жасушалық және гуморальды иммунды жауапты ынталандырады. Бактериялар лизаты ағзаның иммунды жүйесіне ас қорыту жүйесінің шырышты қабықтарына Пейер дақтары арқылы әсер етеді. Бронхо-мунал шеткі моноциттер мен макрофагтардың белсенділігін ынталандырады, айналымдағы Т-лимфоциттердің (Т-хелперлер, NK-жасушалар) белсенділігін және санын жоғарылатады, IgA IgG және IgM класстарының сарысулық антиденелерінің көлемін жоғарылатады, цитокиндердің өндірілуін жоғарылатады: гамма-интерферонның, интерлейкин-2, ісіктің некроз факторын.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Лор-ағзаның, жоғарғы және төменгі тыныс жолдарының рецидивті инфекциялық қабыну ауруларының алдын алу және емдеу. Ересектерге ішке қабылдауға арналған мөлшер 7 мг (3,5 және 7 мг №10 капсулалар), балаларға 3,5 мг тәулігіне 1 рет.
Кері көрсеткіштері. Препаратқа жоғары сезімталдық.
Жанама әсерлері. Эпигастрии аймағында ауырсыну болуы мүмкін, жүрек айну, құсу, іштің өтуі, дене қызуының жоғарылауы, терінің аллергиялық реакциялары.
Шығарылу түрі. 3,5 мг балаларға арналған және 7 мг таблеткалар N. 10.
Рибомунил (Ribomunylum) құрамында микроорганизмдердің рибосомалық фракциялары бар – клебсиелла, стрептококктар және т.б. жасушалық және гуморальды иммунитетті ынталандырады. Макрофагтардың және полинуклеарлардың, сонымен қатар Т-және В-лимфоциттердің, сарысулық және секреторлы IgA 11S, интерлейкин 1, альфа интерферонның фагоцитті белсенділігін жоғарылатады. Ағзаның арнайы емес қорғаныс факторын белсендендіреді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Лор-ағзаның: ринит, фарингит, ларингит, синусит, тонзиллит, отит, сонымен қатар тыныс алу жолдары инфекцияларының: созылмалы бронхит, трахеит, пневмония, инфекцияға тәуелді бронх демікпесі, рецидивті және созылмалы жұқпалы ауруларын алдын алу және емдеу. Ішке қабылдау мөлшері 0,5-0,75мг тәулігіне 1 реттен (0,25 мг №12 таблеткалар).
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық. Аутоиммунды ауруларда, түйінді периартериите, АИЖВ-инфицирленген науқастарда ерекше сақтықпен тағайындау керек.
Жанама әсерлері. Емнің алғашқы күндерінде гиперсаливация, субфебрильді қызба, аллергиялық реакциялар.
Шығарылу түрі. 0,25 мг таблеткалар N. 12 және 0,75 мг таблеткалар N.4; 500 мг ішке қолдануға арналған пакеттегі гранулалар (0,5 мг рибосомды фракциялы).
Продигиозин (Prodigiosanum) иммунды белсендіруші дәрі (микроорганизмдерден алынған липополисахаридті жиынтық). Қабынуға қарсы және регенераторлы әсер көрсетеді. Бактериалды полисахаридтер тобына жатады. Ағзаның арнайы және арнайы емес тұрақтылық факторын ынталандырады. Иммунитеттің Т-жүйесін және бүйрек үсті без қыртысының қызметін белсендендіреді. Әсері ағзаның эндогенді иммунды жүйесін ынталандырумен және интерферондардың түзілуін белсендендіруімен байланысты.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Қабыну үрдістері, операциядан кейінгі кезең, аурудың созылмалы ағымындағы антибиотиктермен емдеуде, жазылуы баяу жүретін жаралар, сәулелі терапия. Ересектерге бұлшықетке енгізу мөлшері 25-100 мг, балаларға 10-20 мкг 4-7 күнде 1 реттен (0,005%-1 мл ампулада).
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, ОЖЖ зақымдалуы, жедел тәждік жетіспеушілік, миокард инфарктісі.
Жанама әсерлері. Гипертермия, бас ауыру, буындардағы ауырсыну, лейкоцитозға ауысатын лейкопения, қалтырау, миалгия, іште ауырсыну, іштің өтуі, созылмалы энтероколиттің асқынуы.
Шығарылу түрі. 0,005% 1 мл ампуладағы бұлшық етке арналған ерітінді.
Рецепт үлгісі. Rp.: Sol. Prodigiosani 0,005% - 1ml
D.t.d N. 40 in аmp.
S. 25 – 100 мкг бұлшық етке аптасына 1 рет.
#
Ликопид (Liсopidum) - иммуномодуляторлық дәрі (бактерияның жасуша қабырғасындағы элементтердің құрылымдық аналогы). Екіншілік иммунды жетіспеушілік кезінде фагоцитарлы жасушалардың, жүйелі иммунитеттің жасушалық және гуморальды факторлардың қызметінің белсенділігін ынталандырады. Аутоиммунды ауруларда қабыну үрдістеріне қатысатын цитокиндердің синтезін тежейді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Созылмалы, әлсіз ағымды, қайталамалы: терінің және жұмсақ тіндердің жедел және созылмалы іріңді-қабыну ауруларымен қосарлана жүретін екіншілік иммунды жетіспеушіліктер; жоғарғы және төменгі тыныс алу жолдарының созылмалы инфекциялары; өкпе туберкулезі; барлық ұшықтар; жатыр мойынының адамдық вирусының папилломасымен зақымдауы; псориаз; созылмалы вирусты В және С гепатиті. Ішке тамақтың алдында 10 мг тәулігіне 1-2 реттен және тілдің астына 1-2 мг тәулігіне 1-3 реттен (1 және 10 мг №10 таблеткалар).
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, жүктілік.
Жанама әсерлері. Дене қызуының субфебрильді көтерілуі.
Шығарылу түрі. 1 және 10 мг таблеткада N.10.