«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар

1. Өзіндік иісі бар, ингаляцияға арналған, мөлдір ұшқыш сұйық зат:

а/ пропофол;

б/ галотан;

в/ пропанидид;

г/ эфир диэтиловый;

д/ прозазин.

***

2. Жылдам әсер ететін бу түзуші, жеңіл басқарылатын және наркоздан жылдам шығаратын әсері бар зат:

а/ изофлуран;

б/ энфлуран;

в/ галотан;

г/ ксенон;

д/ севофлуран.

***

3. Наркотикалық әсері кең және белсенділігі жоғары препарат:

а/ динитрогена оксид;

б/ диэтил эфирі;

в/ тиопентал натрия;

г/ пропанидид;

д/ панкурония бромид.

***

4. Эфир буларымен, қауіпті жарылғыш қоспа түзейтін түссіз, иіссіз газ:

а/ изофлуран;

б/ энфлуран;

в/ ксенон;

г/ циклопропан;

д/ севофлуран.

***

5. Иіссіз, жанбайтын, ағзадан өзгермеген күйде шығатын инертті газ:

а/ энфлуран;

б/ галотан;

в/ ксенон;

г/ севофлуран;

д/ эфир диэтиловый.

***

6. Тиобарбитур қышқылының туындысы, ультра қысқа әсерлі жалпы ингаляциялық емес анестезия үшін қолданылатын зат:

а/ тиопентал натрия;

б/ диэтил эфирі;

в/ тиопентал натрия;

г/ пропанидид;

д/ севофлуран.

***

7. Өте қысқа ингаляциялық емес наркоз үшін арналған зат (3—5 минут):

а/ диэтил эфирі;

б/ тиопентал натрия;

в/ галотан;

г/ динитрогена оксид;

д/ пропанидид.

***

8. Кіріспе наркоз бен жалпы анестезия жағдайын ұстап тұру үшін қолданылады:

а/ диэтил эфир;

б/ тиопентал натрия;

в/ пропофол;

г/ галотан;

д/ динитрогена оксид.

***

9. Ұйықтатын, тыныштандыратын, гипоксияға қарсы және әртүрлі әсері бар ингаляциялық емес анестезия үшін қолданылатын зат:

а/ энфлуран;

б/ галотан;

в/ ксенон;

г/ натрий оксибат;

д/ пропанидид.

***

10. Маскүнемдікті емдеу үшін қолданылады:

а/ севофлуран;

б/ тетурам;

в/ энфлуран;

г/ галотан;

д/ ксенон.

***

11. Эфир диэтилі үшін, қозудың айқын сатысы немен байланысты:

а/ наркотикалық заттардың синапстық берілуге, қоздырушы әсерімен;

б/ бас миының қыртыс асты құрлымының белсенділігінің жоғарылауымен;

в/ әртүрлі сезімталдық түрлерінің жоғалуымен және бұлшықеттің босаңсуымен;

г/ қозудың нейронаралық берілуінің тежелуімен;

д/ қыртыс асты және қыртыс үсті қатынастың бұзылуымен.

***

12. Ингаляциялық наркоз үшін қолданылатын зат:

а/ энфлуран;

б/ тетурам;

в/ пропофол;

г/ тиопентал натрия;

д/ пропанидид.

***

13. Тәжірибелік медицинада қолданылатын этил спиртінің әсері:

а/ антацидті;

б/ антисептикалық;

в/ ауырсынуды басады;

г/ гипотензивті;

д/ тітіркендіруші.

***

14. Сұйық ұшқыш наркозды затты көрсетіңіз:

а/ кетамин;

б/ гексенал;

в/ галотан;

г/ натрия оксибат;

д/ тиопентал-натрий.

***

15. Ингаляциялық наркоз үшін қолданылатын заттарға жатады:

а/ динитрогена оксид, галотан;

б/ галотан, пропанидид;

в/ пропофол, ксенон;

г/ натрия оксибат, динитрогена оксид;

д/ динитрогена оксид, тиопентал-натрий.

***

16. Ингаляциялық наркоз үшін қолданылатын заттарды тағайындау көрсеткіштері:

а/ тіс жұлуда, кіріспе наркоз;

б/ премедикация, кіріспе наркоз;

в/ кіші оташалау шаралары;

г/ қуыстық оталау, негізгі наркоз;

д/ премедикация, ауырсыну синдромын жою үшін.

***

17. Ингаляциялық емес наркоз үшін қолданылатын заттарды көрсетіңіз:

а/ динитроген оксид, натрия оксибат;

б/ кетамин, галотан;

в/ натрия оксибат, тиопентал-натрий;

г/ пропофол, ксенон;

д/ галотан, динитрогена оксид.

***

18. Тиопентала-натрийдің қысқа уақытты наркоздық әсері, байланысты:

а/ май тінінде заттардың деполануы;

б/ заттардың бауыр ферменттерімен инактивациялануы;

в/ Заттардың ағзадан бүйрек арқылы шығуы;

г/ қан плазмасының ақуыздарымен байланысуы;

д/ дәнекер тіндерде жиналуы.

***

19. Этил спиртін тағайыдалады:

а/ антисептик, антидиуретик;

б/ көпіршікті басатын, антифибринолитик;

в/ анаболик, тәбетті жоғарылатады;

г/ наркозға арналған зат;

д/ көпіршікті басатын, антисептик.

***

20. Айқын анальгетикалық әсері 2 сағатқа созылады:

а/ кетамин;

б/ галотан;

в/ пропанидид;

г/ пропофол;

д/ ксенон.

***

8 Тарау. ГАМҚ (гамма аминомайлы қышқылы) рецепторына әсер ететін дәрілер

1950 жылдары көптеген авторлар сүтқоректілердің бас миында бейтарапты амин қышқылын теңдестірілген, ол құрамы бойынша γ-аминомай қышқылын көрсетеді (ГАМҚ).

Қазіргі уақытта ГАМҚ-ның жүрек-қантамыр жүйесінің реттелуіне, гормондардың түзілуіне, ұйқы үрдісіне, арнайы сенсорлы қызметтерге, қояншық, хорея, Паркинсон ауруының дамуына қатысатыны анықталды. Көптеген авторлар опиаттардың, этанолдың, барбитураттардың және бензодиазепиндердің фармакологиялық әсерлерімен ГАМҚ-ның түзілуі мен зат алмасуының арасындағы параллельдерді анықтаған. Орналасуы бойынша пре- және постсинаптикалық ГАМҚ-рецепторлар болып бөлінеді, сонымен қатар орталықты және шеткері болады.

ГАМҚ құрамында ГАМҚ- рецепторы бар жасуша мембранасының гиперполяризация және деполяризациясын шақыруына қарамастан тежегіш нейромедиатор болып табылады. Осылардың бәрі нейромедиаторлардың босап шығуын тежейді және нейроналды берілудің тежелуіне әкеледі; параллелді жүйке ұштарынан СI^¯ шығуын жоғарылатады. ГАМҚ-рецепторларының бөліктері рецепторлы кешеннің құрылымды суббірліктері болып табылады, олардың құрамына бензодиазепиндермен, этанолмен, барбитураттармен, оипаттармен, нейролептиктермен және басқа заттармен жоғары туыстықпен байланысатын компоненттері болады.

ГАМҚ-рецепторлары – тежегіш нейромедиаторлар болып табылады, олар ГАМҚ рецепторларынан тұратын жасушалар мембранасының гиперполяризациясын, сол сияқты деполяризациясын туғызуы мүмкін. Осының барлығы нейромедиаторлардың босап шығуын баяулауына және нейрональды өткізгіштің тежелуіне әкеледі; параллельді жүйке ұштарынан CI^ˉ шығуының жоғарлауы жүреді. ГАМҚ-рецепторының бөлігі рецептор жиынтығының субъбірлігі болып табылады, оның құрамына сол сияқты компоненттер кіреді, олардың әр қайсысы бензодиазепиндерге, этанолға, барбитураттарға, опиаттарға нейролептиктерге ж.т.б. жоғары ұқсастықпен байланысады.

ГАМҚ-ның рецепторлары ОЖЖ-ның барлық аймақтарында кездеседі және кейбір эффекторлық мүшелерде де. ГАМҚ-рецепторларының әртүрлі фармакологиялық қызметтік сипаттары бар жеке типтері анықталынған. ГАМҚ-рецепторларының биохимилық әдістермен екі түрлі ГАМҚ-байланыстырушы бөлігі ашылған, олар комплементарлы құрылымдағы агонист және антагонистті екі әртүрлі конформацияда болуы мүмкін.

ГАМҚ-ның байланысушы бөліктеріне туыстығы эндогенді модуляторлар арқылы және дәрілік заттар арқылы (бензодиазепиндер, барбитураттармен және т.б.) реттеліп отырады, сонымен қатар оларға да ГАМҚ-рецепорлы кешенмен байланысатын арнайы бөлімдері болады.

Сүтқоректілердің бас миында бензодиазепиндермен жоғары туыстығы бар арнайы бөлімдерді анықтаған соң, бензодиазепиндердің және айқын анксиолитикалық әсері бар ұйықтатқыш заттардың жоғарыда аталған бөлімдермен байланысатын көлемдерінің корреляциясы анықталды. Осыған байланысты арнайы бензодиазепиндерді байланыстыратын бас миының құрылымы олардың туындайтын фармакологиялық әсерлерін көрсетеді. Бұл биохимиялық құрылымдарды бензодиазепинді рецепторлар деп атайды.

Бензодиазепиндер ГАМҚ-ның әсеріне жауап ретінде «ашық» ионды түтікшелердің өмір сүру мүмкіндігін ұзартады, олар түтікшелер санына және СI^¯ қозғалысына әсер етпейді. Әртүрлі ақуызды компоненттер, сонымен қатар бензодиазепинді рецепторлар ГАМҚ-рецепторларымен және хлор түтікшелерімен аллостериялық әрекеттесуі мүмкін.

Бензодиазепиндермен әрекеттесетін ГАМҚ-рецепторларының тип тармақтарын зерттеген кезде, ол ГАМК_А-рецепторлары екені анықталды. Бензодиазепинді рецепторларды анықтағаннан кейін, зерттеушілер эндогенді лигандаларды зерттеуге көшті. Олардың қатарынан тромбоксан А₂ және никотинамидті қарастыруға болады.

Бензодиазепинді рецепторлардың әсер ету қызметі ГАМҚ-рецепторлы кешенімен байланысты және ГАМҚ-ергиялық синаптикалық берілумен байланысты болып келеді.

Осылайша, бензодиазепиндердің нейрохимиялық әсер ету механизмінде ГАМҚ-мен және бензодиазепинді рецепторлармен әрекеттесуі ең маңызды рөлді атқарады.

Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келіп, мынандай тұжырымға келуге болады: ұйқысыздық, қояншық талмалары (тырысулар) және паркинсониз сияқты патологиялық үрдістерге қатысатын, әртүрлі психотропты топтағы көптеген препараттардың әсер ету механизмі ГАМҚ-рецепторларының қатысуымен жүзеге асды. Осы мәліметтерді жинақтап, оқу бағдарламасы бойынша қарастырылатын келесі тақырыптарды талқылауға көшуге болады.

1. Ұйықтатқыш дәрілер;

2. Қояншыққа қарсы дәрілер;

3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер.