- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
10.2.1.5. Оксикам туындысы
Пироксикам (Piroxicamum), пироксифер, эразон. Пироксикам қабынуға қарсы, ауырсынуыды басатын, антиагреганттық және қызуды түсіретін әсер көрсетеді. ЦОГ-1 және ЦОГ-2 талдамсыз басады. Ауыруды басатын әсері пероральды қабылдағанда 30 минуттан кейін көрінеді, қабынуға қарсы әсер емдеудің бірінші аптасының соңында байқалады. Бірнеше рет қабылдағанда әсері 24 сағатқа сақталады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Тірек–қимыл аппаратының қабыну және дегенеративті ауруларында, ревматоидтық және подагралық артрит, ревматизм, анкилозирлеуші спондилоартрит (Бехтерев ауруы), остеоартроз. Ауыру синдромы; ишиас, тендовагинит, бурсит, атролгия, невралгия, миалгия, радикулит; постревматикалық және операциядан кейінгі ауыру синдромы, қабынумен бірлесу, альгодисменорея, “Тұмау” және инфекциялық аурулардағы қалтырау синдромы.
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, асқазан-ішек жолының эрозиялық-жаралары (асқыну сатыларында), «аспириндік» демікпе, бүйректің немесе/және бауырдың жеткіліксіздігі; қанның ұюының бұзылыстары (сонымен қатар гемофилия, қан кету уақытының ұзаруы, қан кетуге бейімділік, геморагиялық диатез); жас балаларға (14 жасқа дейінгі), 65 жастан жоғары, жүктілік, лактация кезінде; тік ішекке енгізу үшін - проктит, анооректалыды қан кетулер.
Жанама әсері. Диспептикалық бұзылыстар, асқазан-ішек жолдарының эрозиялық-ойық жарасы, асқазан-ішектен қан кетулер, бүйрек пен бауыр қызметінің бұзылыстары, қаназдық, томбоцитопения, лейкопения, геморрагия, ұйқының бұзылысы, депрессия, елестер, құлақтағы шулар, көрудің төмендеуі, аллергиялық реакциялар.
Шығарылу түрі. 10 және 20 мг таблеткалар және капсулалар N. 20 және 50, 20 мг ерігіш таблеткалар; 10 және 20 мг тік ішек балауыздары N.10; 1 және 2% 1 және 2 мл ампуладағы ерітінді N. 3 бұлшық етке егуге арналған; 0,5% 35, 50 және 58 г тубадағы гель.
Теноксикам (Tenoxicamum), теникам. Теноксикам қабынуға қарсы, қызбаны түсіретін, ауыруды басатын дәрі. Циклооксигеназа (ЦОГ 1 және ЦОГ 2) изоформасының екеуінде талдамсыз тежейді, арахидон қышқылының метаболизмін бұзады. Қабынуға қарсы әсері капиллярлардың өткізгіштігін азайтумен, лизосомальды мембрана өткізгіштігін тұрақтандырумен, макроэрг өнімінің тежелуімен, сонымен қатар АТФті, қабыну медиаторының синтезін тежеу немесе баяулатуымен байланысты. Қабыну ошағында бос радикалдар мөлшерін төмендетеді, хемотаксис пен фагоцитозды тежейді. Қабынудың пролиферативті фазасын тежейді, қабынудан кейінгі тіндердің склерозын төмендетеді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Тірек-қимыл аппаратының қабыну және дегенеративтік аурулары, ауыру синдромымен бірге жүретін; подагра кезіндегі буын синдромы, ревматоидтық артрит, остеоартроз, анкилозирлеуші спондилит, остеохондроз, тендинит, бурсит, миозит, омыртқаның ауыруы, невралгия, миалгия, жарақаттар.
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, асқазан ішек жолдарының эрозиялық-жарасы(анамнезенде болса), асқазан ішектен қан кетулер (анамнезенде болса), ауыр барыстағы гастрит, «аспириндік» үштік (бронх демікпесі, мұрынның асқынумен жүретін және мұрын маңайындағы қуыстардың полинозы, сонымен қатар ацетилсалицил қышқылы және пиразолон қатарындағы ДЗ көтере алмау), қанның ұю бызылыстары, айқын түрдегі бауыр мен бүйрек қызметінің бұзылысы.
Жанама әсері. Пироксикамға ұқсас.
Шығарылу түрі. 20 мг капсулада N.10, 20; 20 мг таблеткалар N.30; 20 мг тік ішек балауызы N.10; 20 мг егуге арналған флакондағы лиофизирленген ұнтақ.
Лорноксикам (Lornoxicamum), ксефокам. Лорнооксикам - оксикам жігіне жататын, қабынуға қарсы стероидты емес дәрі. Айқын түрде ауыруды басатын және қабынуға қарсы әсері бар. Оның әсер ету механизмі ЦОГ изоферментін баяулату арқылы, простагландин синтезін тежеумен байланысты. Сонымен қатар, лорноксикам белсендірілген лейкоциттерден оттегі радикалдарының босап шығу үрдісін бұзады. Циклоиоксигеназаны талдамсыз баяулатады (ЦОГ-1 және ЦОГ-2). ПГ, лейкотриендердің өнімдерін төмендетеді, асқазанның шырышты қабатына, тромбоциттер мен бауыр қан айналымына әсер етеді. Белсенді оттегі түрінің, кининдік жүйенің босап шығуын тежейді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Негізінен пироксикамды қолдануға ұқсас болып келеді - артриттер, Бехтерев ауруы, өткір ауыру синдромында мөлшері 8-16мг ішке 2 реттен тәулігіне астың алдында және көк тамырға сол мөлшерде 2мл ерітіндіде.
Кері көрсеткіштері және жанама әсері. Пироксикамға ұқсас.
Шығарылу түрі. 4 және 8 мг таблеткалар N.10, 20, 30, 50, 100; 8 мг көктамырға егуге арналған флакондағы лиофизирленген ерітінді.
Мелоксикам (Meloxicamum), мовалис, милокс. Мелоксикам – қабынуға қарсы, ауыруды басатын, қызуды түсіретін дәрі. ЦОГ-2 талдамды баяулатады, қабыну ошағында ПГ синтезін реттейді. Асқазанның шырышты қабатын қорғау мен бүйректегі қан ағымын реттеуге қатысатын ПГ синтезіне қатысатын ЦОГ-1 белсенділігін белгілі дәрежеде төмендетеді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Негізінен ревматоидты артрит, остеоартриттер, артрозда мөлшері 7,5-10 мг ішке аспен бірге және бұлшық ет ішіне күніне 1 реттен, тік ішекке 15мг.
Кері көрсеткіштері. Пироксикамға ұқсас, сонымен қатар жүктілік, емшекпен емізу кезінде, 15 жасқа дейінгі балаларға.
Жанама әсері. Пироксикамға ұқсас.
Шығарылу түрі. 7,5 және 15 мг таблекаларда N.10, 20, 50; 1% 1,5 мл ампуладағы көктамырға егуге арналған ерітінід; 15 мг тік ішек балауыздары N.6.