- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
Индометацин (Indometacinum), метиндол. Индометацин – тиімділігі жағынан ең белсенді қабынуға қарсы стероидты емес препарат болып табылады. Простогландиннің биосинтезін күшті баяулатады. Айқын ауыруды басатын белсенділік танытады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Артриттер, анкилозирлеуші спондилит, остиоартроздар, подагра, тромбофлебиттер. Ересектерге ішке 25-50 мг-нан тәулігіне 2-4 рет, тік ішекке 50 мг тәулігіне 1-3 реттен.
Кері көрсеткіштері. Асқазан-ішек жолының эрозивті-ойық жарасы, қан кетулер, бронх демікпесі, тромбоцитопения, ауыр бауыр және бүйрек жетіспеушілігі, жүктілік.
Жанама әсері. Диспепсиялық бұзылулар, асқазан-ішек жолының эрозивті-ойық жарасы, іштің қатуы, токсикалық гепатит, асқазан-ішек және тік ішек қан кетулері, артериалды гипертензия, аритмия, қаназдық, агранулоцитоз, тромбоцитопения, гипергликемия, гиперкалемия, аллергиялық реакциялар.
Шығарылу түрі. 25, 30 және 50 мг капсулалар N.20, 30, 50, 100; 75 мг ретард капсулалар N.10, 50; 5, 10 және 25 мг таблеткалар N.10, 30. 50; 25 мг ішекте еритін таблеткалар; 25 мг дражелер N.30; 50 және 100 мг тік ішек балауыздары N.5, 6, 10; 3% 2 мл ерітінді N.10 бұлшық етке арналған ампуладағы ерітінді; 1 және 10% тубадағы гель 50 және 100 г және 5% 40 г; 5 және 10% 30 және 40 г тубадағы жағынды; 1% көз суспензиясы; 0,1% 5 мл флакондағы көз тамшысы ретінде қолданатын ерітінді.
Рецепт үлгісі. Rp.: Dragee Indometacini 0,025
D.t.d. N. 30
S.1 дражеден күніне 3 рет.
#
Сулиндак (Sulindacum), клинорил. Сулиндак простагландин синтезінің тежелуі мен циклооксигеназаны баяулатуымен байланысты болатын, қабынуға қарсы, ауыруды басатын және қызуды түсіруші әсер көрсетеді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ревмотоидты артрит, остеоартрит, спондилоартрит, люмбаго. Ересектерге ішке 100-200мг, балаларға 4-6 мг/кг 1-2 реттен.
Кері көрсеткіштері және жанама әсері. Көбінесе индометацинге ұқсас.
Шығарылу түрі. 100, 150, 200 және 400мг таблеткалар; 1 және 4% балаларға араналған ішке қолданатын суспензия.
Этодолак (Etodolacum) эльдерин. Этодолактың қабынуға қарсы, қызуды басатын, және жалпы ауыруды басатын басты әсер ету механизмі, циклооксигеназа ферментін басуына байланысты, нәтижесінде арахидон қышқылынан түзілетін простагландиндердің, простациклиндердің және тромбоксанның биосинтездері бұзылады. Простагландин өнімдерінің азаю салдарынан, олардың гипоталамустағы жылуды реттеу орталығына пирогенді әсері төмендейді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ревмотоидты артрит, ревматизм, анкилозирлеуші спондилит, остеоартроз. Ішке 200-300мг 2 реттен тәулігіне тамақ арасында.
Кері көрсеткіштері. Негізі он екі елі ішектің және асқазанның ойық жарасы, асқазан-ішек жолдарынан қан кетулер, жүктілік, емшекпен емізу кезінде, балалық жас.
Жанама әсері. Диспепсиялық бұзылыстар.
Шығарылу түрі. 200 және 300 мг таблеткалар N.20.
10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
Диклофенак (Diclofenacum), вольтарен, ортофен. Диклофенак айқын қабынуға қарсы, ауыруды басатын және қызуды түсіретін әсер көрсетеді. Диклофенактың негізгі әсер ету механизмі экспериметальды жағдайларда белгіленген, онда простагландиндердің биосинтезін тежейді. Простагландиндер қабыну, ауыру, қызба генезінде маңызды рөл ойнайды. In vitro диклофенак натрий шоғырымы эквивалентті болуы науқастарды емдеуде көрінеді, олар шеміршек тінінде протеогликандар биосинтезін тежемейді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ревматикалық ауруларда, остеоартроз, остеохандроз, люмбого, ишиаз және басқалары, сіңір, байлам, бұлшық ет пен буындардың жарақаттары, көздің қабыну аурулары. Ішке 75-150мг, балаларға 0,5-2мг/кг ішке қабылдау, сүрту орнына 1% гелді 2-14г күніне 2-4 реттен және көзге тәулігіне 1 тамшыдан 3-5 реттен.
Кері көрсеткіштері. Негізінен асқазанның және он екі елі ішектің ойық жара ауруында, қан кетулер, “аспириндік” бронх демікпесі, жүктілік (соңғы кезеңі), 6 жасқа дейін.
Жанама әсерлері. Диспепсиялық бұзылыстар, асқазан-ішек жолының эрозиялы-жаралы зақымдалуы, асқазан-ішектің қан кетулері, бауыр, бүйрек және ұйқы безі қызметінің бұзылыстары, қаназдық, лейкопения, агранулоцитоз, аллергиялық және өзге де жергілікті реакциялар.
Шығарылу түрі. 25, 50, 75 және 100 мг қапталған таблеткалар N.10, 15, 20, 30; 75 және 100 мг ретард таблеткалар N.20, 30; 25 мг N.30 және 50 мг ішекте еритін таблеткалар N.20,50; 75 мг капсулалар N.20; 100 мг ретард капсулалар N. 20; 50 және 100 мг ретард капсулалар N.6; 50 мг пакеттегі ішке қолдануға арналған ұнтақ; 25, 50, 100мг тік ішек балауыздары N.5, 6, 10; 2,5% 2 және 3 мл егуге арналған ампуладағы ерітінді N.5, 6 және 3,75% - 2 мл; 1% сыртқа қолдануға арналған 20, 30, 40, 50, 60, 100 г тубадағы жағынды және 5% - 50 және 100 г; 1 және 2% 20, 30, 40 және 50 г тубадағы жағынды; 1% 20 г тубадағы крем; 0,1% 5 және 10 мл флакон-тамшыдағы көз тамшысы ретінде қолданатын ерітінді.
Рецепт үлгісі. Rp.: Diclofenac natrii 0,025
D.t.d N. 30 in obd.
S. Күніне 1 таблеткадан 2 – 4 рет.
#
Дифлунизал (Diflunisalum), долобид. Дифлунизал - стероидты емес ауыруды басатын және қабынуға қарсы дәрі. Ұзартылған әсер көрсетеді. Ішке бір реттік мөлшерде қабылдағаннан кейін, бірінші бір сағатта ықпалы басталады, ең жоғары әсері 2-3 cағаттан соң және әсері 12 сағатқа созылады. Өзге стероидты емес қабынуға қарсы заттар сияқты, дифлузинал простагландиндердің биосинтезін баяулатады, бірақ препараттың әсер ету механизмі толық зерттелмеген.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ауырсынуды басу үшін, көбінесе қабыну үрдістері кезіндегі; остеоартритте, ревматикалық артрит т.б кездерінде; сонымен қатар алгодисменореяда тағайындайды, Ересектерге ұсынылатын мөлешрі: бастапқыда (соққы) - 1г; келесіде (ұстап тұрушы) – 0,5 г әр 8-12 сағат аралығында күніне. 1,5 г-нан артық қолдануға болмайды.
Кері көрсеткіштері. Асқазан мен он екі елі ішектің ойық жараларында (әсіресе асқазан ішек жолдарының қан кетулерінде), салицилаттар мен басқа да стероидты емес қабынуға қарсы препараттарға жоғары сезімталдық кездерінде, жүктілік пен бала емізу кездерінде. Балаларға тағайындауға болмайды (жеткілікті тәжірибенің болмауына байланысты). Бүйрек қызметінің бұзылысы мен көз ауруларында байқап қолдану қажет.
Жанама әсерлері. Өзге қабынуға қарсы қолданылатын стероидты емес препараттар тәрізді (диспепсиялық, терінің аллергиялық реакциялары, көздің қарауытуы т.б).
Шығарылу түрі. 250 және 500мг таблеткалар N. 20, 30 және 50.