24 Операциялық жүйенің стандартты қосымшалары. Қолдану аясы.

Операциялық жүйе қолданушымен сұхбат ұйымдастыруды, компьютердің аппараттық және программалық ресурстарын басқаруды және олардың өзара үйлесімді жұмыс жасауын қамтамасыз ететін програмалар жиынтығы.

Windows – IBM PC платформалы компьютерлерге арналған алғашқы графикалық операциялық жүйелердің бірі. Мұндағы ең қарапайым және негізгі басқару құрылғылары болып тышқан және пернелік тақта есептеледі. Windows жүйесінің көмегімен компьютерді басқара отырып, шағын локальдық желінің қызметін ұйымдастыруға болады және мұнда Интернет желісімен кіріктірілу мүмкіндігі де қарастырылған.

Бума (папка, каталог) – бір дискіде орналасқан, белгілі бір қажеттілік бойынша бір топқа біріктірілген файлдар жиынтығын атау үшін қолданылатын Windows жүйесінің негізгі объектілерінің бірі. Жарлық (Ярлык)- нақты бір объектіге апаратын жол (маршрут, путь) сақталатын, бір килобайт көлеміндегі шағын файл. Жарлықтар да қажет объектілерді жылдам тауып алу үшін қолданылады.

Windows операциялық жүйесі графикалық жүйе болғандықтан мұнда негізгі объектілерді, яғни бума мен файлды белгілеу үшін арнаулы белгі- таңбалар (значки) қолданылады. Windows операциялық жүйесінде терезенің: қосымша терезесі, құжат терезесі, сұхбат терезесі, белгі (значок) -терезе және т. б. түрлері кездеседі. Жұмыс үстелі (Рабочий стол) – Windows операциялық жүйесінің бумалары мен файлдары, жарлықтары және тағы да басқа жүйені басқару элементтері орналасатын жоғары деңгейдегі объектісі (немесе бума).

Тапсырмалар панелі (Панель задач) – жұмыс үстелінде орналасқан және қолданушының жасап жатырған тапсырмаларын уақытша қоя тұруына арналған Windows операциялық жүйесінің негізгі басқару элементтерінің бірі. Файлдық жүйе – дискідегі файлдардың орналасуына және олармен жұмыс жасауды басқаруға жауап беретін операциялық жүйенің құрамды бір бөлігі.

Сілтеуіш (Проводник)- файлдық жүйеден кез-келген объектіні іздеуге және олармен басқа да әрекеттерді орындауға арналған операциялық жүйенің қызметші программасы .

Стандарт қосымшаларға Windows операциялық жүйесінің құрамындағы, қолданушыға ең қажет, қарапайым қызмет түрлерін (қарапайым мәтіндік құжат даярлау, суреттер салу, сақтау, баспаға шығару, математикалық қарапайым есептеулер жүргізу және т.б.) көрсететін келесі қосымшалар немесе программалар жатады:1. Мәтіндік редактор WordPad2. Блокнот 3. Графиктік редактор Paint4. Калькулятор

Тышқан құрылғысымен жасалатын әрекеттер:

 шерту

 екі рет шерту

 оң жақ батырмасына шерту

 жылжыту немесе тасымалдау (перетаскивание)

 созу немесе ұзарту (протягивание)

25 Деректер қорын басқару және жобалау құралдары.

26 Деректер қорын басқару жүйесін қолдану және оның негізгі түсініктері.

27 Деректер қорын басқару жүйесінде кесте, пішін, сұраныс және есеп құру..

Мəліметтер қоры (МҚ) деп жиынтығын айтады. Көбінесе мəлімет құрылады. Мəліметтер қорымен жұмыс жасауды же МҚБЖ (СУБД) автоматтандырылған ж оны мəліметтермен толтыруға, оны құралдар кешені. Мəліметтер қорымен жүйесі – МҚБЖ (СУБД) автоматтандырыл Ақпарат дегеніміз - əр түрлі объектілерден процесстерден Мамандық саласына сəйкес ақпаратты ақпараттық процесстерді автоматтандыруды я қорымен жұмыс істеуді қажет етеді. М жұмыс атқару - автоматтандырылған информациялы Мəліметтерді жəне олардың арасында байланыстарды жəне тораптық модельдер болып үшке б Иерархиялық мəліметтер қорында жазба элементтері реттеліп жазылады да оны қалғандары бағыныңқы элементтер деп есептеледі М реттеліп қойылады. Онда берілгендерді іздеп табу саты бойынша т Commander программасындағы каталогтар білім ж Реляциялық МҚ - кесте түрінде дайындал 1970 жылы МҚБЖ зерттеу облысыны қатынас сөзінен алынған. Шынында да реляциялы тұрады. Коддтың дəлелдеуі бойынша үшін жəне оларды өзара байланыста пайдаланылатын мəндер жиынын айтамыз М Кесте - баған жəне қатардан тұрады. Кесте ба Өрістің негізгі ерекшелігі – бір символдық. Мұндай мəліметтер қорында кестелерді байланыстырып оларды жаңа кестелер құруға болады. Мəліметтер қорына төмендегідей талаптар

• мəліметтер қорының мазмұнын к

• пайдаланушы топтардың құқ.

Мəліметтер кестелер аралық байланыстар типтерін орнату, байланыстарды орнату мен жою

алыптастыру. деп өзара байланысқан мəліметтердің интеграциялан лімет қорлары нақты бір аумаққа, ұйымға немесе мыс жасауды жеңілдету мақсатында мəліметтер қ ан жүйесі қолданылады. МҚБЖ дегеніміз жаңа мəліметтер базасын а оның мазмұнын редакциялауға, оларды реттеуге арнал орымен жұмыс жасауды жеңілдету мақсатында мə СУБД автоматтандырылған жүйесі қолданылады. рлі объектілерден, процесстерден шығатын мəліметтер жиыны параттың өте үлкен көлемін тез арада өңдеп, пайдалану процесстерді автоматтандыруды, яғни мəліметтерді жинау, тасымалдау, са етеді.

БЖ қолдану, мəліметтерді сорттау, байланыстар типтері мен оларды орнату жолдарын к0мегімен кесте құрудың, мəліметтерді ліметтер қорының құрылымы мен ту байланыстарды орнату мен жою интеграцияланған (шоғырланған) а немесе қолданбалы есептерге қорын басқару жүйесі – ліметтер базасын құруға, оларды реттеуге арналған программалық əліметтер қорын басқару ліметтер жиыны. деп пайдалану қажет болған жағдай - ліметтерді жинау тасымалдау, сақтау, т.с.с. мəліметтер ылы мəліметтер қорымен иерархиалық, реляциялық орында жазба элементтері реттеліп жазылады да оның бір элементі негізгі, ты тізбек бойынша сатылы түрде жргізіледі.

28 Мәліметтер базасында кестені құру. Кестеаралық байланыс автоматтандырылған жүйесі қолданылады. МҚБЖ дегеніміз жаңа мәліметтер базасын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын редакциялауға, оларды реттеуге арналған программалық құралдар кешені. МҚ-да мәліметтерді ұйымдастырудың иерархиялық, реляциялық және желілік модельдері қолданылады, соларға сәйкес МҚ түрлері анықталады. Мәліметтер қорымен әртүрлі операциялар орындау үшін мәліметтер қорын басқару жүйелері (МҚБЖ) құрылады.Иерархиялық мәліметтер қорында жазба элементтері реттеліп жазылады да, оның бір элементі негізгі, қалғандары бағыныңқы элементтер деп есептеледі. Мұнда элементтер нақты тізбек бойынша сатылы түрде реттеліп қойылады. Онда берілгендері іздеп табу саты бойынша төмен бағытта жүргізіледі. Мысалы Norton Commander программасындағы каталогтар, білім жүйесіндегі иерархиялық кластар тізімі, т.б. MS Access, оның негізгі ұғымдары. MS Access – мәліметтердің реляциялық моделін қолданатын дербес типті МҚБЖ. Оның негізгі атқаратын қызметтері:негізгі объектілерді, яғни кестелерді жобалау; кестелер арасында байланыстар орнату;кестелерге мәліметтер енгізу, оларды сақтау, қарау, сұрыптау, сүзгілеу, түрлендіру;туынды объектілерді – пішім, сұраныс, есеп беру, макрос, модуль – құру, түрлендіру және қолдану. Реляциялық МҚ-да домен деп белгілі өріске пайдаланылатын мәндер жиынын айтамыз. Мәліметттер қорының негізін кестелер құрайды. Кесте – баған және қатардан тұрады. Шағын кәсіпорындардың бұл тапсырмаларды орындау былай тұрсын, оларды дұрыс пайдалануға да шамасы келеді. MS Access ең кең таралған деректер қорын басқару жүйелерінің (ДҚБЖ) бірі болып табылады. MS Access ақпаратты көрсету және сақтау үшін пайдаланылатын жеке компоненттерден тұрады. Олар: кесте, форма, есеп беру, сұраныстар, деректерге мүмкіндік беретін беттер, макростар және модульдер. Формалар мен есептерді құру үшін конструкторлар қолданылады, сондықтан бұл компоненттер конструкторлық объектілер деп аталады. Конструкторлық объектілер басқару элементтері деп аталатын едәуір кіші объектілерден тұрады (олар: өріс, батырмалар, диаграммалар, жақтаулар, және т.б.). Бұл бағдарламаның ертеректегі нұсқаларының нөмірлері Access 2.0, Access 95, Access 97. Соңғы нұсқасы - Access 2007 Office 2007 пакетінің құрамына енеді. Access 2007-нің көмегімен қарапайым тұтынушылар қандай да бір бағдарламалаудың қажеттілігінсіз, жеткілікті қуаттағы мәліметтер қорын құру мен пайдалану үшін ыңғайлы құралдар ала бастады, сонымен қатар Access 2007-мен жұмыс істеу бағдарламалау мүмкіншіліктерін жоққа шығармайды, яғни, бұл жүйе қосымша басқару модулдері мен элементтерін жасауға мүмкіншілік беретін, Visual Basic for Applications бағдарламалау тілін қолдауды да қамтиды. Access 2007 маңызды артықшылықтарының бірі, бұл бағдарламаның MS Office пакетінің Excel, Word және басқа бағдарламаларынмен үйлесім табуы.

29 IP-адрес. Жергілікті желідегі IP-адрес анықтамасы Компьютерлік желі (ағылш. сomputer network) — барлық құрылғылардың бір бірімен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік беретін байланыс желілері арқылы қосылған компьютерлердің және басып шығарғыштар мен мәтіналғылар сияқты басқа құрылғылардың тобы. Желілер шағын немесе үлкен, кабельдер арқылы тұрақты жалғанған, немесе телефон желілері мен сымсыз арналар арқылы уақытша жалғанған болуы мүмкін. Жергілікті желі (ағылш. Local Area Network, LAN) — салыстырмалы түрде шектеулі кеңістіктің (мысалы ғимараттың) шегінде компьютерлер, басып шығарғыштар мен басқа да құрылғылар тобын біріктіретін коммуникациялық желі. Жергілікті желі бір біріне қосылған құрылғылардың өзара әрекеттесуіне мүмкіндік береді. Желі – мәліметтерді компьютерлер арасында жеткізу құралдарымен біріктірілген компьютерлердің жиынтығы . Желінің тиімді жұмыс істеуі үшін ОЖ-дің арнайы түрлері – желілік ОЖ қолданылады. Желілік ОЖ – есептеу желісін бір орталықтан басқаруға арналған программалар кешені (Windows NT, Novell NetWare, т.б.). Желілік қолданбалар– желілік ОЖ-нің мүмкіндіктерін кеңейтетін қолданбалы программалық кешендер (пошталық программалар, желілік мәліметтер қорлары, т.с.с.). Желіге қосылатын барлық құрылғыларды үш функционалдық топқа бөледі, олар:- жұмыс станциялары;- желі серверлері; - қатынастық тораптар. Ең үлкен желі — Интернет, ол бүкіләлемдік желілер тобы болып табылады. Интернет – ауқымды ақпараттық инфрақұрылым. Қазіргі уақытта 20-да аса ауқымды (глобальды желілер (compuserve, America Online, MS Network)) бар, бірақ олардың ең танымалдысы – Интернет желісі. Интернет – бір-бірімен байланыс каналдары ж/е бірегей қабылдау, мәліметтерді беру стандарттары арқылы өзара байланысқан компьютерлер мен компьютерлер желілерінің жиынтығы.

IP адрес дегеніміз – нүктелермен 4 бөлікке бөлінген (олардың ешқайсысы 225-ден аспауы керек) 32 биттік сан (мысалы, 49.19.81.2). пайдаланушыға түсініксіз болғанымен дәл осы адрес компьютермен оқылады. Мысалы, Франция – fr, АҚШ-us, Ресей-ru, Қазақстан-kz,бұрынғы КСРО-su. Мысалы: www.relcom.ru адресі бойынша www дегеніміз – ресурс аты – (World Wide Web), relcom – фирма аты, ru – Ресей. Домендік адресте алдымен компьютердің аты, содан соң ол қосылған желінің аты келеді. Тақырыптық белгілеріне қарай бөлінетін домендер де болады. Мысалы, коммерциялық ұйымдар — com, ал оқу орындары – edu, халықаралық ұйымдар – int. Компьютердің аты өзіне бірнеше домендік деңгейлерге қосады. әр деңгей басқасынан нүктемен бөлінеді. Жоғары деңгейдегі доменнің сол жағында тұрған барлық атаулар қосымша домен болып есептелінеді. Мысалы, home.microsoft.com атауы. Мұнда com – коммерциялық ұйымдар үшін жалпы домен. Home – Microsoft-қа қосымша домен, ал ол өз кезегінде com-ның қосымша домені болып табылады.

.gov – үкіметтік ұйымдар

.org – коммерциялық емесе мекемелер, ұйымдар

.net – желілерді қолдайтын ұйымдар.

30 Web-беттерін көрудің қолданбалы бағдарламалары.

Бүкілəмдік Тор: əдетте WWW (World Wide Web атауынан). WWW – Web сервер арқылы миллиондаған электрондық құжаттардың бір-бірімен байланыстарының бірігуі. Web- кеңістігін құрайтын жекелеген құжаттар Web-беттер деп аталады. Тақырып бойынша біріктірілген Web –беттер тобы Web – түйіндер деп аталады (басқаша атауы – Web-сайт немесе жай ғана сайт). Web – беттерді көруге арналған программа браузерлер деп аталады. Электрондық пошта: немесе e-mail, Интернеттің барлық желілерінде қол жеткізімді. Жаңалықтық топтар (newsgroups): USENET-тегі желілік конференция, ол дискуссиялар мен жаңалықтар алмасуды жүргізу үшін ұйымдастырылған. Мəлімдемелерді оқу мен жіберу тұтынушы компьютерінде жүктеліп, жаңалықтар серверімен байланысатын программа арқылы жүзеге асады. WEB сайттың ең негізгі 7 типтері бар:1. Насихаттау сайты. (Advocacy site) қоғамдық лөзқарастың өзгеруіне қатысты қолданылады, активті түрде қолдау немесе түсім ақы жинау. Мынандай WEB – сайттар оған мысал бола алады, саяси компаниялар, ұйымдардың WEB-сайты, қоршаған ортаны қорғаудың бір нəрсеге сіздерді сендіру арқылы жүзеге асырылады, бір іске салым салуға шақыратын WEB-сайттар. Бұған мысал ретінде мына сайтты келтіруге болады:http: //www.wwf.ru. Коммерциялық сайттар (Commercial site ) ол сайттарға сатуға арналған товарлардың жарнамасы мен ақпараттары туралы енгізілген сайттар; тапсырыс қызметін ұсынатын сайттар;бизнес жəне қандайда бір өндірісті арттыруды ұсынатын сайттар. Бұған мысал ретінде Microsoft http://www.microsoft.ru. компаниясының сайттарын айтуға болады.

3.Ақпараттық сайттар(Informational site) мəліметтерді жəне статистиканы, тізімдер мен түрлерді, анықтаматарды, əртүрлі ақпараттарды ұсынады.

4.Ойын- сауық сайты. Бұл сайт музыканы, ойындарды жəне де ойын-сауық индустриясының ақпараты мен жаңалықтары туралы да ұсынады.

5..Білім беру сайты (Educational site) бұндай сайттар əдетте шетелде болады жəне оның URL бар. Ол EDU мен бітеді.

6.Жаңалықтар сайты(News site) бұл сайттар жергілікті, аймақтық жəне халықаралық дəрежедегі

жаңалықтарды, болып жатқан оқиғалардың ақпаратын ұсынады. Олар журналдар мен газеттегі басылымдар мен немесе телевизиялық бағдарламаның ұйғарымдарымен сəйкес болуы мүмкін. Ресейлік газеттер http://www.rg.ru/, Известия http://www.izvestia.ru/, Интернет сайты немесе кабельдік желі, мысалы, http://www.rbc.ru/.

7.Дербес сайттар(Personal site) Визиттік карточкасы, фотоальбомы жəне нақты адамның басқа да дербес ақпараты. Электрондық поштаны жіберу.Электрондық пошта немесе e-mail. Бұл көп қолданылатын интернет мүмкіндіктерінің бірі. Күн сайын дүние жүзінде миллиондаған хаттар алынып, жіберіліп отырады. Интернет желісіне қосылуы бар əрбір адам хатты алып, жібере алады.