5.Ақпаратты өлшеу бірліктері. Санау жүйелеріне мысал келтіріңіз.

6 Компьютер жадында сандық мəліметтің бейнеленуі жəне сандық жүйелер. Мысал келтіріңіз. Компьютердің жадында сақталатын ақпараттың барлық түрлері - сөздер , сандар , суреттер , компьютер жұмысын басқару программалары - бəрі де екілік сандар тізбегі түрінде жазылады . Сондықтан есептеу техникасында 0 мен 1-ден тұратын екілік сан таңбалары арнайы терминмен бит деп аталады да , ол ақпараттың өлшем бірлігі болып табылады . Бит - ағылшын тіліндегі bit (Ьі nагу digit - екілік таңба ) деген қысқарған сөз. ЭЕМ -де қолданылатын символдық таңбаларды бейнелейтін сегіз разрядты екілік санды " байт " ( ағылшынның bуtе деген сөзінен ) деп атау келісілген . Сонымен 1 байт бір -бірімен қатарласа орналасқан 8 биттен тұратын тізбек , бір символды белгілейтін код . Мысалы : Е → 10000101, / → 00101111, 8 → 00111000 т.с.с. Іс жүзінде байттан үлкен мегабайт , гигабайт , терабайт өлшемдері де пайдаланылады . Ақпарат өлшем бірліктері:1 байт =8 бит 1024 байт =1 Кбайт ( килобайт ) 1024 Кбайт =1 Мбайт ( мегабайт ) 1024 Мбайт =1 Гбайт ( гигабайт ) 1024 Гбайт =1 Тбайт ( терабайт )

7 Сандық жүйелер. Таңбалы бейнелеу жəне қосымша кодпен бейнелеу.

Дербес компьютер негізінен екілік , ондық, оналтылық санау жүйелерінде жазылған кодтармен жұмыс істейді . Олардың ішіндегі екілік санау жүйесі негізгі , қалған екеуі қосымша санау жүйесі ретінде пайдаланылады . Біздің елде дербес компьютер үшін ИАК -8 - кеңейтілген ASCII кодының кестесін пайдаланады . ASCII информацияны алмастыруға арналған Американың стандартты коды . Ол арнайы құрастырылған кестеде беріледі . Енді ақпараттардың компьютерлік формаларымен танысайық. Көптеген мүмкін Екілік сандардың жазылу үлгісі 101110. Бастапқыда ауыстыру кестесін жазайық : Ондық жүйе Екілік жүйе 0=0*2 0 1=1*2 0 2=1*2 1+0*2 0 3=1*2 1+1*2 0 4=1*2 2+0*2 1+0*2 0 5=1*2 2+0*2 1+1*2 0 6=1*2 2+1*2 1+0*2 0 7=1*2 2+1*2 1+1*2 0 8=1*2 3+0*2 2+0*2 1+0*2 0 9=1*2 3+0*2 2+0*2 1+1*2 0 10=1*2 3+0*2 2+1*2 1+0*2 0 0 1 10 11 100 101 110 111 1000 1001 1010

8 Санау жүйелеріне амалдар қолдану. Мысалы.

Екiлiк санау жүйесiнде арифметикалық әрекеттер ондық жүйедегi ереже бойынша орындалады, тек қана айырмашылығы – санау жүйесiнiң негiздеушiсi екiге тең және тек екi цифр қолданылады.

ҚосуЕкiлiк санды қосу тасымалдау есебiмен сәйкес разрядтар қосумен жүредi.Екi екiлiк санды қосу кезiнде мынадай төрт ереже қолданылады:

0+0=0 0+1=1 1+0=1 1+1=10 бiрлiктердi көршi разрядқа тасымалдайды М: 101 мен 11 екi екiлiк санды қосайық.

+

1000Қосу – екiлiк арифметикадағы маңызды амал.Компьютердегi екiлiк сандармен жүзеге асатын басқа амалдар қосудың көмегiмен орындалады.

Азайту

Екi екiлiк санды азайту кезiнде мынадай төрт ереже қлданылады: 0-0=0 0-1=1 бiрлiктi көршi үлкен разрядтан алады1-0=1 1-1=0 М: 1010 мен 101 екiлiк сандарының айырмасын табайық.

-

101

Көбейту Екi екiлiк санды көбейту ондық сандарды көбейтумен бiрдей жүредi:

М: 1001 мен 101 екiлiк сандарын көбейтейiк.

*

1001

0000Көбейту процесін кезеңмен қарастырайық:

Кіші разрядқакөбейте отырып, кесте бойынша 000 аламыз.Келесі разрядқа көбейткенде, бір разряд солға жылжыған 101-ді аламыз. Үлкен разрядқа көбейткенде де, тағы бір разряд солға жылжыған Енді екілік сандарды қосу кестесін есепке ала отырып,Екілік жүйедегі көбейту кестесі тым қарапайым болғандықтан, көбейту тек Бөлу Екілік санау жүйесінде бөлу – ондық жүйедегі сатылап

.

9. Сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне ауыстыру.Сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне ауыстыру жиі кездеседі. Санды екілік, сегіздік немесе оналтылық жүйелерден ондық жүйеге ауыстыруды қарастырдық.Бүтін ондық сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру.891₁₀=1101111011₂ Ондық бөлшектерді екілік санау жүйесіне ауыстыру. Ауыстыру ережесі: Ондық оң бөлшекті екілік санау жүйесіне ауыстыру үшін бөлшекті 2-ге көбейту керек. Көбейтіндінің бүтін бөлігін екілік бөлшектің үтірден кейінгі бірінші цифры ретінде алып, бөлшек блігін қайтадан 2-ге көбейту керек.

Ондық сандарды сегіздік санау жүйесіне ауыстыру.Сандарды ондық жүйеден сегіздік жүйеге ауыстыру үшін екілік жүйеге ауыстыру әдісін қолдануға болады. Түрлендіретін санды ондық жүйенің ережесі бойынша 7-ден аспайтын қалдығын еске сақтай отырып, 8-ге бөледі.

Ондық сандарды оналтылық санау жүйесіне ауыстыру.Ондық сандарды оналтылық жүйеге жоғарыдағы ұқсас ауыстырады. Айырмашылығы –берілген сан 8-дің орнына 16-ға бөлінеді.