35 Криптотүрлендіру: ауыстыру шифры. Бір алфавитті әдіс. Цезарь шифры.

Криптотүрлендіру ауыстыру шифры, бір алфавитті, цезарь шифры.Симмертриялы криптожүйеде шифрлау және дешифрлау үшін де бір ғана кілт қолданылады.Ашық кілтті криптожүйеде математикалық тұрғыдан бір-біріне байланысқан екі кілт қолданылады – ашық және жабық Ақпарат бәріне белгі ашық кілтпен шифрленеді, алайда дешифрациялау жабық кілтпен, яғни ешкім білмейтін кілтпен түрлендіріледі.Электронды қол таңба жүйесі деп текстке криптографиялық түрлендіргішті қосуы, яғни басқа пайдаланушы тексті алғанда бұл хаттың растығын және авторын тексеру үшін қолданылады.

Кілттерді басқару ол пайдаланушылар арасында кілттерді тарату және ұйымдастыру кіреді. Шифрлау және шифрды анықтау үшін сізге шифр алгоритмі және кілт керек. Көптеген шифрлау алгоритмдері бар, соның ішінде Деректі шифрлау стандарты(DES), Rivest/Sharmir/Adleman (RSA) шифрлары, RC2 және RC5. Осы параметрлердің әрқайсысында кілт жай мәтінді (оқуға болатын) шрифтелген мәтінге (кодталған және оқуға мүмкін емес) түрлендіру үшін алгоритммен сәйкес қолданылады.DES, RC2, және RC5 симметриялық кілт технологиясы немесе құпия кілт криптографиясы ретінде белгілі, себебі деректі шифрлауға қолданылған кілт оның шифрын анықтауға да бірдей қолданылады. Сол себепті, кілт деректі шифрлайтын топ пен оның шифрлауын анықтайтын топ арасында құпия түрде ортақ болуы керек. RSA ортақ кілт криптографисы немесе ассиметриялы криптография ретінде танымал, себебі ол екі кілт түрін қолданады: ортақ және жеке кілт. Кілттер өзара математикалық қатысты, бірақ олардың бірін білмесеңіз, екіншісін шығара алмайсыз. Жеке кілт құпия сақталады — тек қана криптографиялық жұпты жасағандар ғана оған кіре алады. Ортақ кілт Интернет сияқты қауіпсіз емес орталарда пайдаланылады. Ортақ кілт жүйелерін қолдану кезінде екі тарап арасында ортақтастырылған құпия болмайды. Егер ортақ кілт деректі шифрлау үшін пайдаланылса, онда оның шифрын тек жеке кілт қана шеше алады. Сол сияқты егер жеке кілт деректі шифрлау үшін пайдаланылса, онда оның шифрын тек ортақ кілт қана шеше алады. Цезарь шифрлеуі. Юлий Цезардің (б.з.д.100-44 ж.ж..) Цицерономен (б.з.д 106-43 ж.ж. ) хат алмасу шифрлесу факті анықталды. Цезардің шифрлау әдісі осы алфавиттің әріптерінің ауысуымен жүзеге ауысады, ол алфовиттегі берілген әріптен берілген сандағы әріпке ауысады. Цезарь өз шифрлау әдісінде ол ауыстырылатын әріпті , сол әріптен кейінгі үш позицияға алға жүретін әріппен алмастырған. Цезарь шифрлауы айналымды деп аталады, ауыстыру кезінде, алфовит әріптері айналым бойынша орналасқан деп алынады: соңғы әріптің артынан ең алғашқы алфовиттің әріпі жүреді.. Цезарь шифрлауы қалай шифрланатының көрсетейік: АБВГДЕЁЖЗ АБВГДЕЁЖЗ Ауыстыру нәтижесінде ЁЖЗ ГДДГ шифрограммасы пайда болады

36 Криптотүрлендіру: көпалфавитті шифр. Плейфейра шифры.

Криптотүрлендіру көпалфавитті шифр; плейфейра шифры.Бір қарағанда файлдар шифрлауды хабарламаларды шифрлауға ұқсатуға болады. Мұнда жіберуші де қабылдап алушы да бір адам, ал жіберу ортасы болып мәліметтерді сақтаудың компьютарлік құрылғысы табылады. Бірақ мұның бәрі өте күрделі жүйе. Криптография үлкен құпияны кішкентай құптяға айналдыруға көмектеседі. Күрделі құрылымды файлды жаттап жүрйдің орнына, оны шифрлап, кілт жадысына сақтауға болады. Хабарламаларға қарағанда шифрланған файлдар көптеген жылдар бойы сақталып жата алады. Ол үшін кілтті ұмытпай, құпияда ұстау керек. Ең тиімдісі, әобір файлға жеке кілттер шифрлап, содан кейін барлық кілттерді кілттер ұстасы көмегімен бірге орналастыруға болады. Мұндай криптожүйенің тұрақтылығы, басқа барлық файлдарға бір кілт пайдалануға қарағанда жоғары. Барлық бар криптографиялық әдістерді мынандай түрлендіру кластарына бөлуге болады: Көп алфавитті ауыстыру- бастапқы мәтіннің символдарын басқа күрделі ережеге сай түрлендірудің қарапайым түрі. Жоғарғы крипто тұрақтылыққа ие болу үшін күрделі кілттерді пайдалану керек. Орын ауыстыру- критографиялық түрлендірудің аса күрделі емес әдісі. Әдетте, басқа әдістермен бірігіп пайдаланылады. Гаммерлеу- бұл әдіс кілт негізінде генрацияланған алғашқы мәтінге бірқатар жалған кездейсоқ тізбек қоюмен пайдаланылады. Шифрлар блогы шифрланатын мәтіннің блогына пайдаланылатын түрлендірудің негізгі әдістерінің жүйелілігін көрсетеді. Шифрлар блогы ”таза ” блогының түрлендіруге немесе жоғары крипто тұрақтылыққы сәйкес басқа да кластарға қарағанда, тәжірибеде жиі кездеседі. Россиялық және американдық шифрлау стандарты тек осы кластарға негізделген.