Қазақстандағы саяси жүйенiң өзгеруi. (тоталитаризмынан демократияға)

Қазақстан Парламентінің үшінші сайланымы 2004-2007 жылдары қызмет етті.Бұл сайланымның мемлекетіміз үшін атқарған қызметтері өте маңызды, солардың бірі - 2007 жылғы 21 мамырда қабылданған «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңы. Бұл заңның қабылдануы Қазақстан қоғамын демократияландыру үрдісіндегі елеулі жетістік болып саналады. Осы заңдардың негізінде тәуелсіздік жылдарында алғаш рет Қазақстан Президенті мен Парламент арасындағы билік өкілеттілігі елеулі түрде қайта бөлінді. Конституцияға енгізілген өзгерістер мен толықтырулар негізінде заң шығарушы орган

38 қосымша бақылаушылық құқықтарына және Үкімет жұмысына ықпал етудің жаңа мүмкіндіктеріне ие болды. Президент өкілеттіктерінің бір бөлігі Парламенттің пайдасына қарай қайта бөлінді, ал жоғарғы өкілді органның өзі Үкіметті және басқа да жоғарғы мемлекеттік органдарды қалыптастыруға,

олардың жұмысын бақылауға мүмкіндік алды. Конституцияға енгізілген осы өзгерістер арқылы

Мәжіліс депутаттарының саны 77 ден 107-ге дейін

көбейтілді және оның 98-нің саяси партиялық тізім негізінде сайлануы Қазақстанның саяси жүйесін

демократиялық түрғыдан түбегейлі жаңартты.

Осы жаңарту жөнінде Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев 2007 жылғы 21 мамырда сөйлеген сөзінде былай деп атап көрсетті: «Іс жүзінде Қазақстан президенттік—парламенттік басқару формасына көшті». Саяси ғылымдар тұжырымдары бойынша, республикада парламенттік басқару формасы демократия дамуындағы жоғары көрсеткіш деңгейі болып

саналады. 1995 жылы Президенттік басқару формасы жарияланған Қазақстан Республикасы бүгін Президенттік—парламенттік республикаға айнала бастады. Бұл жас, тәуелсіз мемлекет үшін өте зор саяси жетістік болып саналады.

Сонымен, Қазақстан Парламенті қызмет атқарған жылдары оның әрбір сайланымы мен сессиясы еліміздің экономикалық және саяси дамуын

заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз ету жолында табысты қызмет атқарды.

Парламент жүздеген озық үлгідегі заңдар қабылдап, биліктің атқарушы және заң шығарушы тармақтарының арасындағы күштердің орнықты тепе-теңдігін қамтамасыз етіп, палаталардың әрқайсысында заңдарды нақтылықпен қарау арқылы заң жобаларын бекітудің парламенттік тиімді жолдарын қалыптастыра білді.

Бүгін Қазақстан саяси жүйені демократияландырудың жаңа кезеңіне өтті.

Парламенттің болашақта да қоғамның саяси жүйесін жетілдіруші, мемлекетімізді демократиялық жолмен дамытушы күші болып қала беретіні анық.

Қазақстандағы ұлттық қатынас мәселелері

Шиеленістердің көптеген түрлерінің ішінде әлемде неғұрлым кеңінен таралғаны және неғұрлым өткірі болып ұлтаралық қатынастардағы шиеленістер саналады. Әлемдік көлемде олар әрқилы аймақтарда орын алуда.

Ұлттық қатынастарды үндестікпен дамытудың жолдарын талдағандағы ең басты мәселе - ұлттар ынтымақтастығының негізі, ол қоғамды демократияландыру болып табылады. Ұтымды ұлттық саясат жүргізудің барлық басқа да жолдары қоғам өмірін демократияландырумен байланысты. Себебі, әлемдік тәжірибе бойынша демократиялық принциптер жеке тұлғаның ұлттық- этникалық жағынан қиянат көрмеуіне кепілдеме береді.

Қоғамдағы ұлтаралық келісімге ықпал негізгі факторлардың бірі – тіл жағдайы. Кез келген хылықтың тілі – оның салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, әдебиеті мен мәдениетін сақтауының негізгі болып табылады. Соған сәйкес біздің елімізде де тіл саясатына мемлекет тарапынан ерекше көңіл бөлініп отыр. Тіл саясаты Қазақстандағы ұлт саясатының маңызды тармақтарының бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының бүгінгі таңда жүргізіп отырған тіл саясаты ең алдымен елдің әлеуметтік-саяси тұрақтылығына, қоғамдағы ұлтаралық, этносаралық келісімдерді нығайту бағытталған.

Дағдарысты қоғамның қиыншылықтарына қарамастан Қазақстандағы ұлтаралық қаныстар мен саясаты тұрақты қарқынмен дамуда. Әрбір ұлт, әрбір этнос қоғам мен мемлекет алдындағы жауапкершілігін осындай сәттерден таныта білу керек.

Қоғам мен мемлекеттiң байланысы. Азаматтық қоғам. Азаматтық қоғам деп мемлекеттік құрылымнан тыс қалыптасатын әлеуметтік-экономикалық және мәдени-рухани қоғамдық қатынастардың жиынтығын айтады. Ол жеке тұлғаның емін-еркін дамуын қамтамасыз етуге мүмкіндік жасайды. Бұл қоғамда мемлекеттің жеке адам өміріне араласуына өте-мөте шек қойылады. Ал олардың атқаратын міндеттерін азаматтар өз еркімен оларға берген және орындалуын өздері тексереді. Азаматтық қоғамның құрамына адамдардың өздері тудырған қауымдастықтар (отбасы, кооперациялар, ассоциациялар, қоғамдық үйымдар, кәсіби, шығармашылық, спорттық, этникалық және басқа бірлестіктер), азаматтардың өндірістік және жеке өмірі, олардың әдет-ғұрпы, салттары кіреді. Азаматтық қоғамда адамдардың экономикалық, саяси және рухани өмірінің түрін еркін таңдауына және жүзеге асыруына заң жүзінде кепілдік беріледі. Олар мемлекет тарапынан қатаң тәртіпке алынудан сенімді түрде қорғалады. Адамның жалпы құқықтары сақталады, бұзылмайды. Азаматтық қоғам экномикасының негізі – әр түрлі меншіктегі көп укладты экономика. Бұл қоғамның әрбір мүшесінің нақтылы меншігі болады және оны өз қалауына сай пайдалана алады. Сондықтан мұнда белсенді іскерлікке, тапқырлыққа, жемісті еңбек етуге кең жол ашылады. Саяси өмірде азаматтық қоғам барлық азаматтарға мемлекеттік және қоғамдық істерге еркін қатынасуына жағдай жасайды. Мұндай қоғамда адмның халықаралық дәрежеде танылған ережелерге сай төмендегідей азаматтық құқықтары жүзеге асырылады.

Қоғамдық-саяси қозғалыстардың саяси жүйесiндегi орны және рөлі. Саяси қозғалыс деп өкімет билігі үшін күрес арқылы қазіргі жағдайды өзгертуге немесе үкіметке ықпал жасай отырып, оны нығайтуға тырысқан қоғамдық күштерді айтады. Саяси қозғалыстың ерекшелігі ол үкімет үшін немесе үкіметті жүзеге асыру тәсіліне ықпал ету үшін күреседі. Саяси қозғалыстардың пайда болуына төмендегідей саяси жағдайлар себеп болады.Жеке адам өз ойын, көзқарасын өкімет орындарына тікелей жеткізе алмайды. Сондықтан өзі сияқтылармен топтасады.Экономикалық және әлеуметтік қайшылықтар себеп болады. Мысалы: Жаңаөзендегі (1989 ж.)әлеуметтік жағдайға наразылықтан онда «Бірлік» деген ұйым құрылды. Ұлттық мәселелердің шешілмеуі. Мысалы: «Азат», «Желтоқсан».Саяси қозғалыстар көпшілік партияны құру жолыдағы алғашқы саты болуы мүмкін. Қозғалыстың партияға тән ұйымы,жұмысының біріңғай бағдарламасы,басқаруда айқын принциптері болмайды. Әдетте,оның әділеттілік,бостандық, қарусыздану, бейбітшілік үшін күрес, ұлттық жаңарып өркендеуі, айналадағы ортаны қорғау, т.с.с. жалпыхалықтық, азаматтық талаптарға негізделген басты мақсаты қалыптасады. Бұл ұрандар көпшіліктің көңілінен шығып, бастарын қосады, тіпті өзара айтарлықтай айырмашылықтары бар қоғамдық таптарды да біріктіруі мүмкін. Көбінесе қозғалыстар стихиялы түрде пайда болады.Қоғамдық құрылысқа қатынасына  қарай саяси қозғалыстар:Консервативтік.Реформистік.Революциялық.Контрреволюцялық  болып бөлінеді. Саяси қозғалыс бір қалыпта тұрмайды. Ол дамып, өзгеріп отырады және мынадай сатылардан тұрады:1. Қозғалысқа қажеттілік және оның пайда болуы:  2. Үгіт-насихат, әрекет ету сатысы: 3. Дамыыған жұмыс кезеңі:4. Саяси  қозғалыстың өшу сатысы.Қоғамдық  қозғалыстардың ішінде кең тарағанының бірі – «Халық майдандары». Оларға жалпы қоғамға қатысы бар, әлеуметтік таптардың барлығының немесе көпшілігінің мүддесін қамтитын мәселерді шешуге бағытталған бірлестіктер жатады. Олар жалпыдемократиялық принциптердің  негізінде құралады және  жұмыс істейді. Онда қатаң  айқындалған ұйымның түрі мен мүшелігі болмайды. Оның құрамында қалың бұқара халықтың мүддесін көздейтін саяси партиялар, кәсіпорындар жастар және т.б. ұйымдар да кіруі мүмкін.Халық майдандарының мынадай түрлері бар: Қоғамдағы батыл өзгерістер кезінде саяси күштер дүниеге келіп қалыптасады. Сол саяси күштерден пайда болған халық майдандары. Өздеріңнің саяси ықпалы жетіспегенде маңызды мақсатқа жету, саяси билікті алу үшін саяси партиалардың немесе олардың көсемдерінің бастауымен құрылғн халық майдандары. Соғысқа, фашизмге қарсы, демократияны қорғау үшін интерноционалдық негізде қалыптасқан халық майдандары. М : 1936 жылы Францияда құрылған халық майданы фашизмнің дамуына жол бермеді, т.с.с.