охрана труда МЕГА

7 Еңбекті қорғау

7.1 Өндірістегі қауіпті және зиянды факторлар

Еңбек жағдайлары деп қызмет барысында адам денсаудығы мен жұмысқа қабілеттігіне әсер ететін өндіріс факторлерінің жиынтығын айтады. Еңбек жағдайлары өндіріс технологиясы, еңбек процестері және айналадағы санитарлы-гигиеналық орта арқылы қалыптасады.Еңбек жағдайлары қолайсыз болса, жұмыскерлерде тез шаршаулық пайда болады. Ол үздіксіз түрде болып тұрса, адамды әбден қажуға әкеп соғады. Қажыған адамның жұмысқа қабілеттігі азайып, денсаулығы төмендеп, травматизм мен кәсіби аурулардың пайда болуы жоғарылайды.

Машинажасау өндірісінде жағдайсыз факторлар табиғаты, біліну түрі және адамға тигізітін әсері бойынша мынадай топтарға бөлінеді:

1. Физикалық факторлар – жылжымалы машиналар мен механизмдер, қондырғылардың қозғалмалы бөлшектері, электр тоғы, жағымсыз микроклимат, қолайсыз жарық, үлкен мөлшерлі шуыл мен вибрациялар т.б.

2. Химиялық факторлар – улағыш және зиянды заттар, газдар, булар, шандар.

3. Биологиялық факторлар – ауру туғызатын микробтар, вирустар, бактерилар, өсімдіктер, жәндіктер т.б.

4. Психологиялық факторлар – физикалық, нерв-психикалық және эмоциялық қажу т.б.

Өндірістік травматизм мен кәсіби аурулар еңбек жағдайларының кешірілмейтін нәтижесі болып есептеледі. Жағымсыз еңбек жағдайлары тіпті ауыр салдары болмағанның өзінде де адам денесіне зиянды әсерін тигізеді. Ешқандай техника құралдарын, қандай жағдай болмасын, пайдалану барысында адам денсаулығына қауіп туғызатын болса, оларды әбден жетілген, сенімді деп есептеуге болмайды. Сондықтан керекті шараларды қолданып, жұмыс орындарында қолайлы жағжайларды жасау үшін травматизм мен кәсіби ауруларды әрқашан зерттеп, талдап отыру қажет.

Өндірістік қауіптіліктер. Кәсіпорындарда түрлі жағдайлардың әсерімен кеннеттен адамның организміне зақым келіп, лезде денсаулығы төмендеуі мүмкін. Сонымен, адам организміне кенеттен зақым келтіріп, денсаулығын шұғыл төмендететін еңбек процестерінің жағымсыз факторларын өндірістік қауыптілікер деп атайды. Мәселен, машинажасау өндірісінде машиналар мен механизмдердің ашық қозғалмалы бөлшектері, құрал-жабдықтардың өткір жиектері, ыстық заттар мен от-жалындар, корпусінде ток пайда болған электр қондырғылар, ауада көп мөлшерде улағыш заттардың болуы т.б.

Өндірісте.К

й

3. мәселелерінің шешілмегендігі;

4. Жалақыны уақытында бермеу;

Табиғи себептер:

1. Стихиялық апат пен жаппай эпидемия.

ндірісте травматизм және кәсіби аурулармен манызды күрес жүргізу үшін кәсіпорындарында болған сәтсіз оқиғаларды мұқият тексеріп отыру керек. Арнайы ережеге сәйкес қай жұмыста болмасын жұмыскерлермен болған сәтсіз оқиғалар міндетті түрде тексерілу және тіркелу керек. Тексерілу мен_тіркелуге жататын сәтсіз оқиғалар: зақымдар, улану және кәсіби аурулар, ыстық соғу, күйіктер, үсіну, суға кету, найзағай түсу тағы басқа өндірісте болған оқиғалар.Өндірісте әр сәтсіз оқиға, егер ол бір жұмыс күні бойы жане одан артық мезгілге жарақаттанған адамның жұмысқа жарамсыздығын немесе оны басқа жүмысқа ауыстыру мүмкіншілігін туғызса, ауырлығы мен зардабына байланысты 10 тәулікнің ішінде тексеріліп, оның нәтижесі бойынша әр жараланған адамға Н-1 актісі жасалынады. Сәтсіз оқиғадарды әділдікпен, дер кезінде тексеріп, материалдарын дайындап тіркеу; адамның денсаулығына тиген зиянның есесін төлеу; оған жеңілдіктер мен компенсация беру; сәтсіз оқиғалардың себептері мен зардабын жою жөнінде шаралардың орындалу жауапкершілігі кәсіпорны бастығына жүктеледі. Ал осы мәселелердің міндетті түрде шешілуін еңбек қорғау департаментінің мемлекеттік еңбек корғау инспекциясы мұқият бақылап отырады. Ол жұмысын басқа мемлекеттік, ведомстволық және қоғамдық қадағалау және бақылау органдарымен бірлесіп жүргізеді.алар өндірісте тіркелінуге жатпайды, егер олар пайда болса: қылмыс жасау кезінде; мас болу немесе наркотик заттарды қолданған жағдайда; өзіне өзі әдейі зақым келтірсе; өзінің мүддесі үшін әрекет жасағак кезде; өндіріске қатысы жоқ қауіпті жәке зиянды факторлардың әсерінен болса.Адам организміне машинажасау өндірісіндегі метеорологиялық факторлардың әсері деп ауаның температурасы, дымқылдығы, қозғалыс жылдамдығы арқылы қалыптасатын физикалық күйін айтады. Әр өндіріс бөлімшесінің өзіне тән метеорологиялық жағдайын өндірістік микроклимат деп атайды. Метеорологиялық факторлар адамның функционалдық әрекетіне, көңіл күйіне, денсаулығына үлкен әсерін тигізеді. Ауаның жоғары температурасы адам денесінің қызуын көтереді, мол терлетеді, дем алысын және пульсын жиілетеді, адамда демікпе пайда болады, бас айналып ауырады. Дене қатты қызып кетсе, дірілдеу, ыстық соғу, естен тану және тағы басқа, жағымсыз жағдайлар туады. Бұл адам өліміне әкеліп соғуы мүмкін. Дене температурасының көтерілуі организмді әлсіретіп, сақсыздық пен бейқамдық туғызады, бұл травматизм туғызуы мүмкін. Ауаның төмен температурасы дененің жылуын азайтады, тондырады, дене дірілдеп, тері ағарады, тыныс алу және пульс азаяды, дененің кей мүшелері үсінуі мүмкін. Дене тоңғанда оның өзін-өзі қорғау қабілеті азайып, бірнеше ауруларға шалдыгуы мүмкін (тұмауға, ангина, ревматизм т.б.).

машинажасау өндірісінде жұмыс орындарында қажетті метеорологиялық факторларды туғызу керек, яғни комфорт зонасын жасау керек. Комфорт зонасы деп адам организмінде жағымсыз сезімдер туғызбайтын метеорологиялық факторлардың (ауаның температурасы, дымқылдығы, қозғалыс жылдамдағы) шекті мөлшерлерін айтады. Жұмыс орындарында қолайлы метеорологиялық жағдайларды жасау және организммен сыртқы ортаның арасында жылулық теңдікті сақтау үшін көптеген шаралар қолданылады.ұмыс кезінде шамадан тыс қызбау үшін жұмыс орындарында қолайлы метеорологиялық жағдайлар жасау керек. Ол үшін мынандай шараларды қолдануға болады:ылу шығатын көздерді оңашалау;(су, ауа, тағы басқа бүркеу) қою;рді механикалау және автоматтау;;лмелерінде жалпы және жергілікті вентиляция орнату;намды микроклиматта аз уақыт дем алатын орын ұйымдастыру;иімдер және дербес құралдармен жабдықтау;хтарда ішетін сусын ұйымдастыру;мыс орындарында әрқашан метеорологиялық факторларды бақылау.керек:мыскерлерді тиімді жылы киімдермен жабдықтау;өлмелерінде жылу жүйесін орнату;еу жасау; терезелерінде қос әйнек орнату;ұмыс орындарына жылы ауа жіберу;мысында жылынуға арналған бөлме ұйымдастыру;атты аязда далада істелінетін жұмыстарды мүлде тоқтату.Өндірісте көптеген технологиялық операциялар жүргізілу барысында шаң шығу процесімен байланысты болады, мысалы, материалдарды ұсату, іріктеу, тасымалдау, аудару, өңдеу тағы басқа әрекеттер; пісіру, дәнекерлеу жүмыстары; химиялық, термиялық процестер тағы басқалары. Өндіріс шаңы кәсіби зияндылық болып есептеледі. Ол адамның тыныс жолдарына, өкпеге, денеге, көзге, ас қорыту органдарына зиянды әсерін тигізеді. Ауада негізінде бөлшектері 10 мкм кіші шаңдар| ғана көп уақыт бола алады. Осындай шаңдалған ауамен дем алғанда, шаң жұтқан ауамен бірге адамның тыныс органдарына кіреді, 5 мкм-ден үлкен шаң белшектері жоғарғы тыныс жолдарына тоқтап, онда әр түрлі зақымдар келтіреді: жөтел, қабыну, астма т.б. Шаңның 5 мкм-ден кіші бөлшектері тыныс жолдарымен одан әрі тереңге өтеді, ал 1-2 мкм-ден кем бөлшектер өкпеге дейін жетіп, сонда отырады. Шаң өкпеде жиналып, біраз уақыт өткеннен кейін өкпеде паталогиялық процесс туғызып, адамды ауруға шалдықтырады. Жұққан шанның әсерінен пайда болатын өкпе ауруын - пневмоконоиз деп атайды. ІІІаңдар тек өкпеге ғана емес, басқа дене мүшелеріне де зиянды есерін тигізуі мүмкін: көзге, теріге, ас қорыту органдарына. Зиянды шаң денеде язва, экзема, дерматит, ісік, көзде қабыну, тамақта бронхит, астма туғызады. Улы заттардың шаңдары денеге кіріп, адамды уландыру мүмкін. Сонымен шаңдар зиянды әсерін барлық организмге тигізеді. Санитарлық нормаға сәйкес жұмыс зонасының ауасында шаңдардың ақырғы шекті конценграциясы (АШК) белгіленген (мг/м³).

ндіріс шаңымен күресу және кәсіби ауруларды болдырмау үшін жалпы қорғану шаралары мен жеке дара қорғану құралдарын қолдану керек. Шаңмен жалпы күресу шаралары: немесе барынша болдырмайтын технологиялық процестерді қолдану; процестерді механикаландыру және автоматтау, оларды алыстан басқару;атериалдарды өңдеген кезде шаң басатын сұйық заттарды пайдалану;ұйымдастыру; тазартқыштарды пайдалану (циклон, фильтр, электрофильтр т.б.); шығаратын қондырғыларды жеке бөлмелерге орнатып онашалау;алар ойдағыдай нәтиже бермейтін болса, онда жеке дара қорғану құралдарын пайдалану керек:тыныс органдарын шаңнан қорғау үшін шаң респираторларын пайдалану;шаңнан қорғау үшін жабық герметикалық көзілдіріктер қолдану;ң денесін қорғау үшін арнайы киім, аяқ киім, бас киім, қолғаптар кию; ашық жерлерін (бет, қол т.б.) қорғау үшін әртүрлі крем, паста жағу керек;мыс істейтін адамдарды душ, қолжуғыш, сабын және арнайы тамақтармен қамтамасыз ету.мыскерлер мезгілімен медициналық байқаудан өтіп отыру керек, оларға ерекше еңбек және демалыс режимін белгілеу керек.Машинажасау өндірісінде көптеген технологиялық процестер улы заттарды қолдану арқылы орындалады немесе оларды жүргізу барысында әртүрлі зиянды заттар пайда болып, ауаны ластайды. Мұндай ауамен дем алғанда организмде химиялық өзгерістер болып, сырқат құбылысы пайда болада (кәсіби улану). Өндірісте жұмыскерлермен еңбек барысында әрқашан кездесіп тұратын зиянды заттарды өндіріс улары деп атайды. Олар күйіне қарай қатқыл (қорғасын, хром, цинк, мыс т.б.), сұйық (сынап, бензин, қышқыл т.б.) және газ немесе бу (көміртек тотығы, күкіртті газ, азот тотықтары т.б.) түрлерінде болады.

Зиянды заттармен уланудың екі түрі бар: ауыр түрі және созылма түрі. Егер адам организміне кенеттен машинажасау өндірісінде кездесетін зиянды заттар (газ, бу, шаң) көп мөлшерде кірсе, улану ауыр түрде өтеді, улану белгілері тез арада білінеді (бас айналу, лоқсу, құсу, естен тану т.б.). Ол егер организмге біртіндеп үнемі ұзақ уақыт бойы аз мөлшерде зиянды заттар кіретін болса, уланудың созылма түрі пайда болада. Бұл жағдайда улану тұрақты, көп уақытқа созылған ауруға айналада.

Машинажасау өндірісінде кездесетін зиянды заттар адам организміне тигізетін әсерінің өзгешілігіне қарай мынадай топтарға бөлінеді:

1. Тітіркендіргіш (қоздырғыш) заттар - қышқылдар, сілтілер, хлор, аммияк т.б. Олар теріге, тыныс жолдары мен көздің шырышты қабықтарына әсерін тигізеді;

2. Тұншықтырғыш заттар - көміртек тотығы, күкіртті сутек, циан сутегі т.б. Олар адамның тыныс органдарына әсерін тигізеді;

3. Наркотикалық заттар - эфир, бензин, спирт, ацетон, бензол т.б. Олар нерв жүйесіне әсерін тигізеді.;

4. Соматикалық заттар - қорғасын, сынап т.б. Олар барлық денеге жалпы әсерін тигізеді немесе әр жеке органдарға зиян келтіреді.

Кейбір зиянды заттар барлық организмге жалпы әсерін тигізсе, кейбіреулері тек дененің әртүрлі мүшелеріне ғана зиянын келтіреді. Бірақ зиянды заттардан жергілікті әсері кейіннен дененің жалпы ауруына айналып кету мүмкін.

7.2 Еңбек қорғау іс-шаралары

Өндірісте травматизм және кәсіби аурулармен маңызды күрес жүргізу үшін кәсіпорындарында болған сәтсіз оқиғаларды мұқият тексеріп отыру керек. Арнайы ережеге сәйкес қай жұмыста болмасын жұмыскерлермен болған сәтсіз оқиғалар міндетті түрде тексерілу және тіркелу керек. Тексерілу мен тіркелуге жататын сәтсіз оқиғалар: зақымдар, улану және кәсіби аурулар, ыстық соғу, күйіктер, үсіну, суға кету, найзағай түсу тағы басқа өндірісте болған оқиғалар.

Адамның қал-жағдайы ұнамды, жақсы болу үшін машинажасау өндірісінде жұмыс орындарында қажетті метеорологиялық факторларды туғызу керек, яғни комфорт зонасын жасау керек. Комфорт зонасы деп адам организмінде жағымсыз сезімдер туғызбайтын метеорологиялық факторлардың (ауаның температурасы, дымқылдығы, қозғалыс жылдамдағы) шекті мөлшерлерін айтады. Жұмыс орындарында қолайлы метеорологиялық жағдайларды жасау және организммен сыртқы ортаның арасында жылулық теңдікті сақтау үшін көптеген шаралар қолданылады.

Адам денесі жұмыс кезінде шамадан тыс қызбау үшін мынандай шараларды қолдануға болады:

1. Жылу шығатын көздерді оңашалау;

2. Жылудың келу жолына қорғаныш қалқан (су, ауа, тағы басқа бүркеу) қою;

3. Технологиялық процестерді механикалау және автоматтау;

4. Жылу шығаратын процестерді және аппараттарды алыстан басқару;

5. Өндіріс бөлмелерінде жалпы және жергілікті вентиляция орнату;

6. Ыстық цехтарда ұнамды микроклиматта аз уақыт дем алатын орын ұйымдастыру;

7. Жұмыскерлерді жылудан қорғайтын киімдер және дербес құралдармен жабдықтау;

8. Ыстық цехтарда ішетін сусын ұйымдастыру;

9. Жұмыс орындарында әрқашан метеорологиялық факторларды бақылау.

Адам денесі шектен тыс тоңбау үшін мынадай шараларды қолдану керек:

1. Жұмыскерлерді тиімді жылы киімдермен жабдықтау;

2. Өндіріс бөлмелерінде жылу жүйесін орнату;

3. Жылы ауадан бүркеу жасау;

4. Бөлмелердің терезелерінде қос әйнек орнату;

5. Жұмыс орындарына жылы ауа жіберу;

6. Суық мезгілде дала жұмысында жылынуға арналған бөлме ұйымдастыру;

7. Қатты аязда далада істелінетін жұмыстарды мүлде тоқтату.

Өндіріс шаңымен күресу және кәсіби ауруларды болдырмау үшін жалпы қорғану шаралары мен жеке дара қорғану құралдарын қолдану керек. Шаңмен жалпы күресу шаралары:

1. Шаң шығуын толық немесе барынша болдырмайтын технологиялық процестерді қолдану;

2. Шаң шығатын процестерді механикаландыру және автоматтау, оларды алыстан басқару;

3. Материалдарды өңдеген кезде шаң басатын сұйық заттарды пайдалану;

4. Өндіріс бөлмелерінде табиғи және жасанды вентиляция ұйымдастыру;

5. Әртүрлі шаң тазартқыштарды пайдалану (циклон, фильтр, электрофильтр т.б.);

6. Шаң шығаратын қондырғыларды жеке бөлмелерге орнатып онашалау;

7. Бөлмелер мен жұмыс орындарын қонған шаңнан тазарту;

8. Егер көрсетілген жалпы шаралар ойдағыдай нәтиже бермейтін болса, онда жеке дара қорғану құралдарын пайдалану керек:

9. Адамның тыныс органдарын шаңнан қорғау үшін шаң респираторларын пайдалану;

10. Көзді шаңнан қорғау үшін жабық герметикалық көзілдіріктер қолдану;

11. Адамның денесін қорғау үшін арнайы киім, аяқ киім, бас киім, қолғаптар кию;

12. Дененің ашық жерлерін (бет, қол т.б.) қорғау үшін әртүрлі крем, паста жағу керек;

13. Гигиена ережелерін сақтау;

14. Шаң ішінде жұмыс істейтін адамдарды душ, қолжуғыш, сабын және арнайы тамақтармен қамтамасыз ету;

15. Жұмыскерлер мезгілімен медициналық байқаудан өтіп отыру керек, оларға ерекше еңбек және демалыс режимін белгілеу керек.

Өндірісте адамдардын улануын болдырмау үшін жалпы шаралар және дербес қорғану шаралары қолданылады. Жалпы қорғану шараларына мыналарды жатқызуға болады:

1. Өндірісте зиянды заттарды жою немесе барынша азайту, оларды технологияға шығынсыз басқа зиянсыз заттармен ауыстыру;

2. Зиянды технологиялық процестерді механикалау және автоматтау, оларды алыстан басқару;

3. Зиянды заттар шығатын қондырғыларды герметикалық бөлмелерде оңашалау, сол бөлмелерді жергілікті сорғыш вентиляциямен жабдықтау;

4. Өндіріс бөлмелерін тиімді жалпы ауа алмасу вентиляциясымен жабдықтау;

5. Өндірісте шығатын зиянды заттардың бір бөлімшеден басқа бөлімшелерге тарамауын қамтамасыз ету;

6. Шыққан зиянды заттарды ұстау үшін арнайы құралдарды пайдалану;

7. Жұмыс зоналарында пайда болатын зиянды заттардын мөлшерін үздіксіз бақылап отыру;

8. Еңбек қорғау жөнінде әрқашан нұсқау және бақылау жүргізу;

9. Зиянды заттармен қатынасы бар адамдарға үнемі медициналық бақылау жүргізу;

10. Зиянды жағдайларда жұмыс істейтін адамдардың еңбек және демалыс режимін бұлжытпай орындау, оларды арнайы киіммен, тамақпен, дербес қорғану құралдармен жабдықтау.

Егер қолданылатын жалпы шаралар зиянды заттардың мөлшерін нормаға (АШК) дейін азайтуға мүмкіндік бермейтін болса, онда дербес (жеке) қорғану құралдарын пайдалану керек. Дербес қорғану құралдары жалпы қорғау шараларға көмекші болып саналады, кейбір жағдайларда тек солар ғана сенімді құралдар болып табылып, оларды міндетті түрде пайдалану қажет болып есептеледі.

7.3 Бөлімшенің жарықтандыруын меншікті қуаттың бөлімше ауданына қатынасы әдісімен анықтау

Жарық қайнар көзін таңдау: люминесцентті шамдарды таңдаймын, себебі жобаланып жатқан бөлімше ұзақ уақыт бойы жұмысшылар болады. Мұндай шамдар жоғары жарық беру қасиетіне ие.

Жарықтандыру жүйесін таңдау: жалпы бір қалыпты жарықтандыру жүйесін таңдаймын.

Жарықтандыру түрін таңдау: жұмыстық жарықтандыруды және жұмысты жалғастыру үшін авариялық жарықтандыруды таңдаймын.

Есептеу реті [1]: 1. Жарықтандыру шамдарының санын n олардың бөлімшеде оптимальді орналасуына байланысты таңдаймын; 2. 3-ші и 4-ші кестелер бойынша W мәнін табу. W мәні люминесценттік шамның маркасына тәуелді болады; 3. Бір шамның есептік қуаты анықталады: , мұнда А – бөлімше ауданы, м²; 4. Қуаты жағынан ең жақын шам таңдалады. Егер оның куаты тым артып кетсе, онда n мәнін анықталған қуат А⋅W арқылы кайта есептейді.

Жарықтандыруды люминесцентті шамдары бар ЛСО04 шырақтары көмегімен жүргіземіз. Бір қатар болып орналасқан шырақтар ені 3 м болатын түзу жерді жарықтандырады деп болжап корсем, бөлімшенің барлығын, оның ұзындығы бойынша, 6 қатар шырақтарды орнатып жарықтандыруға болады. Әр қатарда 12 шырақтардан бар деп болжаймын. Бөлімшенің ауданы S=36x18=648 м²-ді құрайды. 4-інші кесте бойынша бөлімшенің есептік биіктігі h=4 м, бөлімше ауданы S=648 м² және нормаға сәйкес жарықтандыру Е=200 лк арқылы W=11 Вт/м² мәнін табамын. Шырақ шамының қуатын есептеуді жүргіземін: Рс=(648х11)/(18х9)=99 Вт. ЛСО04 шырағы екі шамнан тұрады. Осыдан, бір шамның куаты Рл=99/2=49,5 Вт болып анықталады. Осы мәнге куаты бойынша ең жақын шам 50 Вт-ты болып табылады. Шырақтарды бөлімше ұзындығы бойынша бір келкі үйлестіремін. Шамдарды сыйымдылық шарты бойынша тексеру жүргіземін: Lл=1,57х12=18,84 м < Lк=36 м. Шарт орындалды.

7.4 Өрт және электр қауіпсіздігі

Өндірісте адамдардын улануын болдырмау үшін жалпы шаралар және дербес қорғану шаралары қолданылады. Жалпы қорғану шараларына мыналарды жатқызуға болады: қондырғыларды герметикалық бөлмелерде оңашалау, сол бөлмелерді жергілікті сорғыш вентиляциямен жабдықтау;сымен жабдықтау;елерге тарамауын қамтамасыз ету;ралдарды пайдалану;мыс зоналарында пайда болатын зиянды заттардын мөлшерін үздіксіз бақылап отыру;сқау және бақылау жүргізу; бар адамдарға үнемі медициналық бақылау жүргізу;мыс істейтін адамдардың еңбек және демалыс режимін бұлжытпай орындау, оларды арнайы киіммен, тамақпен, дербес қорғану құралдармен жабдықтау. жалпы шаралар зиянды заттардың мөлшерін нормаға (АШК) дейін азайтуға мүмкіндік бермейтін болса, онда дербес (жеке) қорғану құралдарын пайдалану керек. Дербес қорғану құралдары жалпы қорғау шараларға көмекші болып саналады, кейбір жағдайларда тек солар ғана сенімді құралдар болып табылып, оларды міндетті түрде пайдалану қажет болып есептеледі.а қарай былайша бөлінеді: қорғауға;а;ауға.а арнайы аспаптар қолданылады. Олар сүзгіш және бөлектегіш (жекелегіш) болып бөлінеді. Сүзгіш аспаптардың (респиратор, противогаз т.б.) әрекеті - дем алатын ауаны сүзіп, зиянды заттардан тазалауға негізделген. Бірақ бұл аспаптарды мынандай жағдайларда ғана пайдалануға болады. 1 - ауада оттек мөлшері 17%-дан кем емес, 2 - ауада зиянды заттардың мөлшері 0,2-1,0%-дан артық емес, 3 - ауада қандай зиянды заттар бары белгілі болса. Керісінше жағдайларда оларды қолдануға болмайды, өйткені адамды улы заттардан бұл жағдайларда қорғай алмайды. Сүзгіш аспапта жұтатын ауа фильтр немесе сіңіру қорабынан өткізіліп тазартылады. Әр сіңіру қорабы қандай зиянды заттан қорғауына қарай арнайы химреактивпен толтырылып, белгілі бояумен боялып, таңбаланылады. Бөлектегіш аспаптар (шлангты противогаз, оттек противогазы т.б.) адамның тыныс органдарын сыртқы ауадан бөлектеп айырада. Оларды пайдалануға болады, егер: 1 - ауада оттек мөлшері 17%-дан кем болса, 2 - ауада зиянды заттардың мөлшері 0,2-1,0%-дан артық болса, 3 - ауада қандай зиянды заттар бары белгісіз болса. Ең сенімді және көп қолданылатын қорғану аспабы бөлектегіш оттек противогазы болады. Оның жұмыс істеу принципі мынада: адамның тыныс органдарына қосылған аспаптың жабық жүйесінің ішінде ауа айналысы тұйық жолмен орындалады, дем шығарғанда өкпеден шыққан ауа құрамындағы көмір қышқыл газынан (4% шамасында) химиялық сіңіргішпен тазартылады, одан әрі баллоннан шыққан оттек араласып, қайтадан дем алуга пайдаланылады, сөйтіп дем алыс циклы қайталанады.дың әсерінен қорғау үшін герметикалық жабық көзілдіріктер мен маскалар қолданылады. Денені қорғау үшін арнайы киімдер, аяқ киім, бас киім, қолғаптар тағы басқалар пайдаланылады. Бұл киімдерге жатады: халат, комбинезон, шалбар, күрте, алжапқыш, плащ, етік, галош т.б.ашық жерін (бет, қол т.б.) қорғау үшін әртүрлі крем, паста, май тағы басқа заттарды жағу керек.лы заттарды қолданғанда, тасымалдағанда, сақтау орындарында зақымдану жағдайларын туғызбау үшін керекті қауіпсіздік ережелерді мүлтіксіз орындау керек.

кәсіпорында жұмысшыларға тигізетінзаттардың

үшін әртүрлі кедергілер орнатылады: өртке қарсы қабырға (брандмауэр), жабын, қалқа, есік, қақпа, ғимарат аралығы, люк, тамбур, шлюз т.б. Бұл кедергілер жанбайтын материалдардан жасалынады.

рандмауэр дегеніміз от төзімділік шегі 2,5 сағаттан кем емес жанбайтын бітеу қабырға. Ол фундаментке орнатылып, ғимараттың барлық элементтерін тігінен кесіп өтіп, шатырдан 30-60см жоғары шығып тұрады. Брандмауэрлер ішкі, сыртқы, көлденең және бойлық болып келеді.Брандмауэрлер ғимаратты бірнеше бөліктерге бөледі. Сондықтан, егер өрт бір бөлікте шыққан болса, от бұл қабырғадан өтпей басқа бөліктерге тарамайды. Солай өрттің өрістеуі азаяды.

Брандмауэрда есіктер мен қақпалар отқа жанбайтын немесе баяу жанатын материалдан жасалады, олардың от төзімділік шегі 1,2 сағаттан кем болмауы жөн. Брандмауэр тесіктерінің жалпы ауданы оның ауданының 25% аспауы керек.

Бір ғимаратта бірнеше брандмауэр болуы мүмкін. Олардың саны ғимараттың өрт қауіптілік категориясы, от төзімділік дәрежесі, этаждылығы және ауданы бойынша анықталады.

Жану процесін тоқтатудың мынандап жолдары болады:

1. Жану зонасы мен жанғыш затты салқындату;

2. Жанған затты атмосфера ауасынан оқшаулау;

3. Жану зонасына жанбайтын заттарды енгізу;

4. Жану реакциясын тежейтін химиялық заттарды қолдану;

5. Жанғыш затты жану зонасынан оқшаулау немесе аулақтау

Өрт шығу жағдайын болдырмау өрт қауіптсіздігімен қамтамасыз етіледі. мүмкіншілігінің болмауын, оның қауіпті факторларының әсері адамдарға тимеуін және материалдық мүліктің оттан жойылудан сақталуын қамтамасыз ететін объектінің күйі деп түсінуге болады.Кәсіпорындарында өрт қауіпсіздігі өрт болдырмау және өрттен қорғау жүйелерімен қамтамасыз етіледі. өрт шығу мүмкіншілігін болғызбауға бағытталған ұйымдастырушылық шаралар мен техникалық құралдардың арқылы жүзеге асырылады. Өрт қауіпсіздігі МЕСТ 12.1.004-85, СНиП-тар тағы басқа нормативтік документтермен анықталған.

Өрт шыққан кезде жұмысшыларды бөлмелерден қауіпсіз және тез шығару үшін лерді бөлімшелерді жобалау және салу барысында шығыс есіктері мен жүріс жолдары белгіленді. Олар адамдардың қысқа жолмен және аз уақыттың ішінде сыртқа қауіпсіз шығуын қамтамасыз ету керек.

Өрт ндіру үшін қолданылатын материалдарды от сөндіргіш заттардың от сөндіру принципі көбіне өрт ошағы мен жанатын заттарды салқындатуға және сол заттарда атмосфералық ауадан аластауға негізделген. От сөндіргіш заттар арзан, қолдануда қауіпсіз, материалдар мен бұйымдарға зиян келтірмейтін, аз шығынмен жоғары сөндіргіш нәтиже беретін болу керек. Олар қолдану кезінде газ, бу, сұйық және қатты түрде болуы мүмкін. Машинажасау өндірісінде мүмкін. Ннегізгі от сөндіргіш заттар мыналар болады: су, су буы, тұздардың су ерітінділері, көбік, инертті газдар, минералдық ұнтақтар, құм, топырақ, әр түрлі жапқыштар т.б.

1. Өртті сумен сөндіру. Су ең қолайлы, өте арзан, көп қолданылатын от сөндіргіш зат болып есептеледі. Оның от сөндіргіш қасиеттері - жылу сыйымдылығы мен булану жылылығы жоғары болғандықтан ол өрт ошағын салқындатып, жанған заттың температурасын оның жану температурасынан төмен; пайда болған су буы өрт ошағында ауа оттегісінің концентрациясын жану процесі жүрмейтін концентрациядан төмен кішірейтеді; судың қатты ағыны механикалық әсерін тигізіп, от жалынын ығыстырып, басып өшіреді.

2. Өртті су буымен сендіру. Су буының ресурсы мол кәсіпорындарда өрт сөндіру үшін көп жағдайларда су буын пайдалану қолайлы болады, әсіресе көлемі шамалы (500 м³ дейін) бөлмелерде және ашық аланда ұсақ өрттерді сөндіруге. Су буының от сөндіргіш қасиеті - ол бөлмеден ауаны ығыстырып шығарып, оттегінің концентрациясын азайтады. Өрт сөндіру үшін ауада су буының концентрациясы көлем бойынша 35% болу керек.

З. Өртті көбікпен сөндіру. Көбіктің от сөндіргіш қасиеті - оның меншікті салмағы аз болғандықтан жанған ық) заттардың бетін жауып, оларға ауадағы оттегіні өткізбей жану процесін тоқтатады және заттарды біршама салқындатып, температурасын төмендетеді.

. Өртті инертті газдармен сөндіру. Өрт сендіргіш газдарға жатады: көмір қышқыл газы, азот, аргон, гели, түтін және пайдаланған газдар. Бұл газдардың от сөндіргіш қасиеттері - өрт зонасында ауа оттегісінің концентрациясын азайтады; температурасын төмендетіп, жану процесін тоқтатады. Бұл газдар электр тоғын өткізбейді. Сондықтан оларды электр қондырғыларын және бағалы дүниелерді сөндіруге қолдануға болады.5. Өртті минералды ұнтақтармен сөндіру. Ұнтақты құрамдар сілті металлдардың органикалық емес тұздарына негізделген (натрий және калий карбонаттары, бикарбонаттары және хлоридтары, фосфорлы-аммонийлық тұздар т.б. Бұл ұнтақтардың құндылығы - олардың өте жоғары от сөндіргіш қабілеттілігі және жан-жақтылығы. Олардың от сөндіру әсері өрт ошағын ауадан оқшаулауға және қызғанда көмір қышқыл газын шығаруға негізделген. Ұнтақтар электр тоғын өткізбейді, адамдарға және металлдарға зиянды әсер тигізбейді.