Беларуская лексіка паводле паходжання

Спрадвечна беларускія словы

Запазычаныя словы

індаеўрапейскія

словы

агульнаславянскія

словы

усходнеславянскія

словы

уласнабеларускія

словы

са славянскіх

моў

з неславянскіх

моў

да II тыс. да н.э.

II тыс. да н.э. – VI ст.

VI–XIII стст.

з XIV па цяперашні час

- з рускай (чарцёж, буквар, вопыт)

- з польскай (відэлец, вільгаць, гузік)

- з украінскай (боршч, забабоны, прыгадаць)

- са стараславянскай (дрэва, малітва, улада)

- з нямецкай (ланцуг, вага, рахунак, гатунак)

- з англійскай (інтэрв’ю, чэк, імпарт, спорт)

- з французскай (апарат, тарыф, парасон, эгаіст)

- з лацінскай (гумар, тэрмін, сесія, камісія)

- з грэчаскай (логіка, космас, фантазія)

Час індаеўрапейскай агульнасці

Перыяд існавання славянскага адзінства

Час падзелу славян на заходнюю, усходнюю і паўднёвую групы

Беларуская мова існуе як самастойная славянская мова

маці, нос, сын, ноч, два, брат, сястра, сонца, снег, тры

~ 2000 слоў

рука, зуб, нага, вока, неба, лес, заяц, бяроза, дуб, ісці, піць, добры, жывы, воля

дзядзька, сям’я пляменнік, куст, вяроўка, снягір, сорак, гуляць

асілак, дрыгва змрок, свята, палетак, вясёлка, журавіны

падобна гучаць і пішуцца ў еўрапейскіх мовах

падобна гучаць і пішуцца ў славянскіх мовах

падобна гучаць і пішуцца

ў рускай,беларускай і ўкраінскай мовах

існуюць толькі ў беларускай мове

Актыўная

Пасіўная

Агульназразумелыя і шырокаўжывальныя словы, пашыраныя як у вуснай, так і ў пісьмовай формах мовы

чалавек, ісці, шырокі,

весела, седзячы

Устарэлыя словы

Неалагізмы – словы, якія ўзніклі нядаўна і не страцілі адцення навізны. Узнікаюць для назвы новых прадметаў і з’яў ці для замены іх старых назваў

аэробус, мотабол, гідранаўт, крысталон

Гістарызмы – назвы тых прадметаў, рэчываў, з’яў, якія перасталі існаваць на пэўным этапе гісторыі народа

баярын, саха, рэкрут,

талер, феадал, прыгонны

Архаізмы – устарэлыя назвы сучасных рэчаў і з’яў. У працэсе развіцця мовы яны былі заменены новымі словамі-сінонімамі

чало – лоб,

тлумач – перакладчык

Агульнаўжывальныя

словы

Словы абмежаванага ўжытку

ужываюцца ў розных

сферах усімі,

агульназразумелыя

жыць, хуткі, я, заўтра, але і г. д.

Дыялектныя словы

Спецыяльныя словы

Жаргонныя

словы

ужываюцца людзьмі пэўнай спецыяльнасці, прафесіі

тэрміны

прафесіяналізмы

наменклатурныя назвы (номены)

абмежаваны ва ўжытку пэўнай тэрыторыяй,

словы мясцовых гаворак

гулы (рэха)

вецер (буй)

дождж (рось)

афіцыйна ўзаконеныя словы, якія дакладна

абазначаюць паняцці розных галін навукі, тэхнікі і г. д.

мабільны аператар, экспедаванне, аэраграма

словы, пашыраныя ў вуснай мове прадстаўнікоў

асобных прафесій лапша – правады, фіскальнік – фіскальны рэгістратар,

паўторка – паўторнае паведамленне

сукупнасць імёнаў і назваў, прысвоеных разнастайным рэаліям і аб’ектам навукі і тэхнікі

Velcom, МТС, life:)

ужываюцца людзьмі, аб’яднанымі агульнымі інтарэсамі, звычкамі, характарам дзейнасці

“хвост” па лабах, атрымаць “пару” ў студэнтаў і інш.