- •1.Уводзіны ў марфалогію. Марфалогія як раздзел мовазнаўства.
- •2.Сувязь марфалогіі з іншымі раздзеламі мовазнаўства.
- •3. Граматычнае значэнне слоў, спосабы і сродкі яго выражэння.
- •4. Граматычныя формы. Граматычныя катэгорыі.
- •6. Сістэма часцін мовы сучаснай беларускай літаратурнай мове.
- •7. Назоўнік як часціна мовы.
- •8. Лексіка-граматычныя разрады назоўнікаў
- •9. Канкрэтныя і абстрактныя назоўнікі
- •10. Рэчыўныя назоўнікі. Адзінкавыя назоўнікі.
- •11. Зборныя назоўнікі.
- •12. Катэгорыя роду.
- •13. Катэгорыя адушаўлённасці - неадушаўлёнасці.
- •14. Катэгорыя ліку назоўнікаў
- •15.) Катэгорыя склону назоўнікаў.(значэнне склонаў-гл. Пыт№ 16)
- •16. Асноўныя значэнні склонаў.
- •17. Класіфікацыя наз-ў па тыпах скланення.
- •18. Правапіс склонавых канчаткаў наз. 1 скл-ня.
- •19.Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў ііі скланення.
- •20.Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў іі скланення ў родным склоне.
- •21. Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў іі скланення ў месным склоне.
- •26. Лексіка-граматычныя разрады прыметнікаў: агульная характарыстыка.
- •27. Якасныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •28. Адносныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •Прыналежныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •Ступені параўнання якасных прыметнікаў: простая і складаная формы вышэйшай ступені параўнання.
- •31.Ступені параўнання якасных прыметнікаў.
- •32.Простыя і кароткія формы прыметнікаў.
- •33.Формы прыметнікаў са значэннем ацэнкі і меры якасці.
- •34. Лічэбнік як часціна мовы.
- •35. Тыпы лічэбнікаў па структуры і лексіка-граматычных асаблівасцях.
- •36.Колькасныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •37. Дробавыя лічэбнікі: асаблівасці скланення і ўжывання.
- •38. Парадкавыя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •39. Зборныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •40.Сродкі выражэння прыблізнай колькасці. Ужыванне лічэбнікаў у ролі іншых часцін мовы.
- •41.Займеннік як часціна мовы.
- •42. Граматычныя разрады займеннікаў.
- •43. Скланенне займеннікаў. Асаблівасці ўжывання займеннікаў.
4. Граматычныя формы. Граматычныя катэгорыі.
Граматычныя формы слова – граматычна марфалізаваныя відазмяненні слова, якія маюць пэўныя граматычныя значэнні, выражаныя фармальным паказчыкам. Граматычныя значэнні афармляюць слова як адзінку пры дапамозе грам. сродкаў пэўным спосабам і надаюць слову грам. форму, таму што граматычная форма - ёсць моўнае выражэнне граматычнага значэння, тыя відазмяненні аднаго і таго ж слова, якія выражаюць адзін і той жа лексічны змест і адрозніваюцца сэнсавымі адценнямі. Сістэма граматычных формаў слова называецца парадыгмай. Парадыгма павінна мець у сваім складзе не менш як 2 кампаненты і абавязкова адну аснову, а таксама, адцягненнае і найбольш агульнае граматычнае значэнне. Розныя граматычныя формы адной і той жа лексемы існуюць як раўнапраўныя. Але звычайна адна з іх найбольш незалежная, лічыцца зыходнай або пачатковай: 1) для іменных часцінаў мовы: наз. скл., адз. л., м. р.; 2) для дзеяслова – інфінітыў.
Граматычная катэгорыя – сістэма прыватных граматычных значэнняў або найбольш агульнае грам. значэнне, уласцівае пэўным разрадам слоў. Традыцыйна ў мовазнаўстве вылучаюць 2 тыпы грам. катэгорый:
1) словазменная катэгорыя – прыватныя граматычныя значэнні, кожнае з якіх выражаецца пэўнай словаформай і ўсе словаформы рэпрэзентуюць 1 лексему. Розніца паміж імі толькі граматычная. Граматычная катэгорыя роду прыметніка: -- грам. значэнне м., ж., н. роду: шаноўны, шаноўная, шаноўнае – гэта 1 лексема.
2) класіфікацыйная катэгорыя – сістэма грамм. значэнняў, кожнае з якіх выражаецца пэўнай словаформай, гэтыя словаформы прадстаўляюць асобную лексему.
Род назоўніка: м. род – дзень, горад; ж. род – лазня; н. род – сяло, поле. Відавочна, што род назоўніка прадстаўляе розныя па лексічным значэнні лексемы.
5. Паняцце пра часціны мовы. Прынцыпы класіфікацый часцінаў мовы. Словы ў сучаснай бел. мове разнастайныя па сваёй семантыцы, марфалагічных прыметах, сінтаксічных асаблівасцях і спосабах утварэння. З улікам гэтых прымет словы аб’ядноўваюцца ў часціны мовы.
Часціна мовы – гэта лексіка-граматычнная класіфікацыя слоў аб’яднаных паводле 4 прымет: 1. семантычных – разумееца катэгарыальнае значэнне пэўнай часціны мовы: назоўнік – значэнне прадметнасці, лічэбнік – значэнне колькасці, дзеяслоў – дзеянне і стан. Гэта граматычнае значэнне ў шырокім сэнсе слова. 2. марфалагічных - разумеюць: а) сістэму формазмянення; б) сістэму грам. катэгорый: для прыметніка характэрны род, лік, склон. 3. сінтаксічных - разумеюцца: а) асаблівасці спалучэння з інш. словамі. Напр., дзеясловы могуць кіраваць іменнымі часцінамі мовы: здаваць экзамен, чытаць кнігу; да дзеяслова могуць прымыкаць прыслоўі: адказваць упэўнена, ехаць хутка, гаварыць доўга. б) словы пэўнай часціны мовы ў сказе, напр., назоўнік – можа выконваць функцыю любога члена сказа, але часцей – дзейніка, дапаўнення. 4. словаўтваральных (дзерывацыйных) – спосабы ўтварэння слоў і іх прадукцыйнасць утварэння слоў пэўнай часціны мовы. Пры аднясенні слова да той ці іншай часціны мовы ўлічваецца сукупнасць пералічанных асаблівасцей і гэтыя асаблівасці розныя па сваёй значнасці.