- •1.Уводзіны ў марфалогію. Марфалогія як раздзел мовазнаўства.
- •2.Сувязь марфалогіі з іншымі раздзеламі мовазнаўства.
- •3. Граматычнае значэнне слоў, спосабы і сродкі яго выражэння.
- •4. Граматычныя формы. Граматычныя катэгорыі.
- •6. Сістэма часцін мовы сучаснай беларускай літаратурнай мове.
- •7. Назоўнік як часціна мовы.
- •8. Лексіка-граматычныя разрады назоўнікаў
- •9. Канкрэтныя і абстрактныя назоўнікі
- •10. Рэчыўныя назоўнікі. Адзінкавыя назоўнікі.
- •11. Зборныя назоўнікі.
- •12. Катэгорыя роду.
- •13. Катэгорыя адушаўлённасці - неадушаўлёнасці.
- •14. Катэгорыя ліку назоўнікаў
- •15.) Катэгорыя склону назоўнікаў.(значэнне склонаў-гл. Пыт№ 16)
- •16. Асноўныя значэнні склонаў.
- •17. Класіфікацыя наз-ў па тыпах скланення.
- •18. Правапіс склонавых канчаткаў наз. 1 скл-ня.
- •19.Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў ііі скланення.
- •20.Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў іі скланення ў родным склоне.
- •21. Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў іі скланення ў месным склоне.
- •26. Лексіка-граматычныя разрады прыметнікаў: агульная характарыстыка.
- •27. Якасныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •28. Адносныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •Прыналежныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •Ступені параўнання якасных прыметнікаў: простая і складаная формы вышэйшай ступені параўнання.
- •31.Ступені параўнання якасных прыметнікаў.
- •32.Простыя і кароткія формы прыметнікаў.
- •33.Формы прыметнікаў са значэннем ацэнкі і меры якасці.
- •34. Лічэбнік як часціна мовы.
- •35. Тыпы лічэбнікаў па структуры і лексіка-граматычных асаблівасцях.
- •36.Колькасныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •37. Дробавыя лічэбнікі: асаблівасці скланення і ўжывання.
- •38. Парадкавыя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •39. Зборныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •40.Сродкі выражэння прыблізнай колькасці. Ужыванне лічэбнікаў у ролі іншых часцін мовы.
- •41.Займеннік як часціна мовы.
- •42. Граматычныя разрады займеннікаў.
- •43. Скланенне займеннікаў. Асаблівасці ўжывання займеннікаў.
36.Колькасныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
Пераважаюць у мове колькасныя лічэбнікі. У адпаведнасці са значэннем і граматычнай спецыфікай колькасныя лічэбнікі раздзяляюцца на тры групы а) пэўна-колькасныя, б) няпэўна-колькасныя, в) дробавыя. Пэўнаколькасныя лічэбнікі абазначаюць дакладную колькасць адзінак і ўжываюцца як у колькасна-лічбавым значэнні (пяць вёсак, сем дзён), так і ў абстрактна-лікавым(пяць на пяць-дваццаць пяць) Няпэўнаколькасныя лічэбнікі абазначаюць няпэўную колькасць. Да іх адносяцца: некалькі, нямнога, мала, колькі, столькі, гэтулькі, шмат (процьма, безліч — гутарковыя).Няпэўна-кольк.лічэбн. выразна падзяляюцца на 3 группы:1)словы мала,многа,нямала,нямнога паходзяць ад прым. І маюць форму вышэйшай ступені параўнання (больш,менш); 2)словы шмат, няшмат, зашмат, паходзяць ад наз.; 3)займеннікавыя словы: колькі,некалькі і г.д. Дробавыя лічэбнікі абазначаюць не цэлыя лікі, а дробавую частку адзінкі і змешаную колькасць: тры пятыя, сем дзевятых, дзве цэлыя шэсць дзесятых.
Ужыванне лічэбнікаў з назоўнікамі
Лічэбнік адзін (адна, адно, адны) дапасуецца да назоўніка, г зн. стаяць у тым жа родзе, ліку, склоне, што і назоўнік, напрыклад: адзін ампер, адна медыяна, адно апраменьванне, адны (паляроідныя) акуляры; аднаго ампера, адной медыяны, аднаго апраменьвання, адных акуляраў і г.д. Слова адны мае лічбавае значэнне толькі пры множналікавых назоўніках тыпу нажніцы, вароты, акуляры (адны нажніцы, адны вароты і г.д.). У астатніх выпадках гэта слова траціць лічбавае значэнне і абазначае няпэўнасць асоб або прадметаў ці выступае ў ролі абмежавальнай часціцы.
Лічэбнікі могуць спалучацца з назоўнікамі 2 спосабамі:
1) яны могуць кіраваць назоўнікамі ў форме Н. скл. (лічэбнік патрабуе, каб пры ім стаяў назоўнік у Р. склоне);
да іх дапасуюцца назоўнікі ва ўскосных склонах: пяці адлюстравальнікаў, шасці сальнікаў; пяці адлюстравальнікам, шасці сальнікам і г.д.
Т.ч., лічэбнікі ад пяці і далей (за выключэннем лічэбнікаў ад 1 да 4 і за выключэннем састаўных, якія заканчваюцца лічэбнікамі адзін, два, тры, чатыры), у Н.скл і В.скл спалуч-ца з наз. ў форме Р.скл. мн. л: параўнаем: адзін, два, тры, чатыры ўспышкі, асцылографы, хвіліны і ад лічэбніка пяць і далей — пяць успышак, восем асцылографаў, дваццаць пяць хвілін (нельга сказаць пяць успышка). У астатніх склонах гэтыя лічэбнікі дапасуюцца да наз.: адной успышкі, двух асцылографаў, пяці ўспышак, васьмі асцылографаў, дваццаці пяці хвілін і г.д.
Да колькасных лічэбнікаў адносяцца таксама лічэбнікі паўтара (паўтары) і паўтараста. Першы з іх ужываецца з наз. муж і ніякага роду, другі – з наз. жан. роду.. Гэтыя лічэбнікі самі не змяняюцца. Назоўнікі пры гэтых лічэбніках у Н.скл і В.скл маюць форму Р. скл. Адзін. ліку: паўтара кіламетра, паўтара цыкла, праз паўтары гадзіны. У астатніх склонах пры гэтых лічэбніках наз. маюць наступныя формы мн. ліку: паўтара кіламетрамі бліжэй, у паўтара кіламетрах, паўтары гадзінамі пазней, у паўтары гадзінах (часу).