37. Дробавыя лічэбнікі: асаблівасці скланення і ўжывання.

Дробавыя лічэбнікі ўтвараюцца з колькаснага лічэбніка (у лічніку) і парадкавага лічэбніка (у назоўніку). Пры словах дзве, тры, чатыры парадкавыя лічэбнікі стаяць ў Н. скл. мн.л.: дзве пятыя, тры восьмыя, чатыры дзевятыя, а ў астатніх выпадках – у форме Р.скл. мн.л.: пяць семых, дзевяць адзінаццатых, дзесяць семнаццатых. Ва ўскосных склонах кампаненты дробавых лічэбнікаў выступаюь адпаведна ў склонавых формах: пяці шостым, пяць шостых, пяццю шостымі. Назоўнік пры дробавых лічюбніках ужываецца ў Р.скл. адз. л.: адна трэцяя дарогі, тры дзесятыя метра, пяь семых аб’ему. Да дробавых адносяцца таксама лічэбнікі паўтара (паўтары) і паўтараста. Першы з іх ужываецца з наз. муж. і ніякага роду, другі – з наз. жан. роду. Гэтыя лічэбнікі самі не змяняюцца. Назоўнікі пры гэтых лічюбніках ў Н. і В.скл. маюць форму Р.скл. адз.л.: паўтара кіламетра, паўтара цыкла, праз паўтары гадзіны. У астатніх склонах пры гэтых лічюбніках назоўнікі маюць наступныя формы мн.л.: паўтара кіламетрамі бліжэй, у паўтара кіламетрах, паўтары гадзінамі пазней, у паўтары гадзінах (часу).

38. Парадкавыя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.

Парадкавыя лічэбнікі паказваюць на парадакавы нумар прадмета сярод іншых пры пералічэнні: трэці прынцып, першы аргумент, двухтысячны год. Парадкавыя лічэбнікі пры скланенні змяняюцца як прыметнікі: першы, другога, трынаццатаму, саракавым – атамны, атамнага, атамнаму, атамным. Пры скланенні састаўных парадкавых лічэбнікаў па гэтым узоры змяняецца толькі апошняе частка: трыццаць дзевятага, дзвесце шэсцьдзесят трэцяму, семсот сорак чацвертым і г.д. Парадкавыя лічэбнікі, якія заканчваюцца на –тысячны, -мільенны, -мільярдны, пішуцца ў адно слова: дзевяцітысячны, трыццацісямімільярдны. Калі першая частка такога парадкавага лічэбніка пазначана лічбай, то пасля ставіцца злучок: 85-тысячны, 9-мільенны, 14-мільярдны.

39. Зборныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.

Зборныя лічэбнікі абазначаюць сукупнась прадметаў: двое, трое, чацвера, пяцера. Са зборнымі лічэбнікамі ўжываюцца назоўнікі ў форме Р.скл. мн.л.: двое акуляраў, нажніц і г.д.

40.Сродкі выражэння прыблізнай колькасці. Ужыванне лічэбнікаў у ролі іншых часцін мовы.

Для абазначэння прыблізнай колькасці ўжываюцца няпэўна-колькасныя словы: многа (нямнога), мала (нямала), трохі, шмат, столькі, гэтулькі, колькі, некалькі. Гэтыя словы хоцьі выражаюць колькасныя паняцці, аднак не маюць значэння ліку.

Ўжыванне лічэбнікаў ў ролі іншых часцін мовы. Лічэбнікі выступаюць у якасці матывуючых слоў пры ўтварэнні наз-аў, прым-аў, займ-аў, дзеясл., прысл., часціц. Вытворныя словы названых часцін мовы ўтварабцца ад лічэбнікаў марфолага-сінтаксічным спосабам - пераходам у назоўнікі, займ-кі і часціцы.

Колькасныя лічэбнікі субстантывуюцца (першыя тры выйшлі з хаты), парадкавыя набываюць значэнне якасных ці адносных прыметнікаў (першы гатунак, на трэцім плане). Зрашчэннем у адно слова прыназоўніка і парадкавага лічэбніка ўтвар. пабочныя словы (па-першае, па-другое).

Суфіксальным спосабам ад лічэбнікаў утварыліся назоўнікі: (двойка, тройка, дзесяціна), прыметнікі: (двайны, трайны), прыслоўі: (аднойчы, тройчы).

Конфіксным спосабам утвораны некаторыя дзеясловы (падвоіць, удзесяцярыць), прыслоўі (надвае, натрае).

Асновы лічэбнікаў выкарыстаны пры ўтварэнні складаных слоў (васьмігодка, двухпавярховы, сямігадовы).