- •1.Уводзіны ў марфалогію. Марфалогія як раздзел мовазнаўства.
- •2.Сувязь марфалогіі з іншымі раздзеламі мовазнаўства.
- •3. Граматычнае значэнне слоў, спосабы і сродкі яго выражэння.
- •4. Граматычныя формы. Граматычныя катэгорыі.
- •6. Сістэма часцін мовы сучаснай беларускай літаратурнай мове.
- •7. Назоўнік як часціна мовы.
- •8. Лексіка-граматычныя разрады назоўнікаў
- •9. Канкрэтныя і абстрактныя назоўнікі
- •10. Рэчыўныя назоўнікі. Адзінкавыя назоўнікі.
- •11. Зборныя назоўнікі.
- •12. Катэгорыя роду.
- •13. Катэгорыя адушаўлённасці - неадушаўлёнасці.
- •14. Катэгорыя ліку назоўнікаў
- •15.) Катэгорыя склону назоўнікаў.(значэнне склонаў-гл. Пыт№ 16)
- •16. Асноўныя значэнні склонаў.
- •17. Класіфікацыя наз-ў па тыпах скланення.
- •18. Правапіс склонавых канчаткаў наз. 1 скл-ня.
- •19.Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў ііі скланення.
- •20.Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў іі скланення ў родным склоне.
- •21. Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў іі скланення ў месным склоне.
- •26. Лексіка-граматычныя разрады прыметнікаў: агульная характарыстыка.
- •27. Якасныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •28. Адносныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •Прыналежныя прыметнікі: лексічныя і граматычныя асаблівасці.
- •Ступені параўнання якасных прыметнікаў: простая і складаная формы вышэйшай ступені параўнання.
- •31.Ступені параўнання якасных прыметнікаў.
- •32.Простыя і кароткія формы прыметнікаў.
- •33.Формы прыметнікаў са значэннем ацэнкі і меры якасці.
- •34. Лічэбнік як часціна мовы.
- •35. Тыпы лічэбнікаў па структуры і лексіка-граматычных асаблівасцях.
- •36.Колькасныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •37. Дробавыя лічэбнікі: асаблівасці скланення і ўжывання.
- •38. Парадкавыя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •39. Зборныя лічэбнікі. Лексіка-марфалагічныя асаблівасці і сінтаксічная сувязь з назоўнікамі.
- •40.Сродкі выражэння прыблізнай колькасці. Ужыванне лічэбнікаў у ролі іншых часцін мовы.
- •41.Займеннік як часціна мовы.
- •42. Граматычныя разрады займеннікаў.
- •43. Скланенне займеннікаў. Асаблівасці ўжывання займеннікаў.
32.Простыя і кароткія формы прыметнікаў.
Кароткія формы прыметнікаў: 1)змяняюцца па родзе і ліку; 2) не скланяюцца.
Поўная форма прыметніка ўзнікла ў працэсе развіцця мовы ў выніку спалучэння кароткай (іменнай ) формы з формамі займеннікаў, і таму з пункту гледжання гісторыі мовы поўная форма з’яўляеца вытворнай , другаснай. Але ў сучаснай мове становішча змянілася: цяпер поўная форма лічыцца асноўнай, зыходнай; ад яе можна ў пэўных выпадках утварыць кароткую форму.
Кароткая форма ў сучаснай беларускай мове ўжываецца вельмі рэдка. Звычайна кароткую форму маюць прыналежныя прыметнікі (толькі ў назоўным склоне, а ў спалучэнні з неадушаўленнымі назоўнікамі – і ў вінавальным склоне маміна хустка, бабуліна кніга), а таксама некаторыя якасныя прыметнікі, калі яны маюць функцыю іменнага кампанента састаўнога выказніка, напрыклад: Ён невысок, не надта ёмак. Быў карчавіты і няўломак. Мне ўсё дарога тут, люба, родна, прыгожа.
Ужыванне кароткай формы ў складзе выказніка абмяжоўвае кола такіх прыметнікаў: гэта пераважна прыметнікі, якія абазначаюць стан, знешнія прыметы і розныя якасці асобы або прадмета:сыт, жыў, здароў, дуж, слаб, спакоен, хіцер, глыбок, высок, чыст, ясен, бедзен, даступен. Кароткія формы ад прыметнікаў жаночага і ніякага роду, а таксама множнага ліку ўтвараюцца больш свабодна: нова, цікава; смутны, страшны. І Ўсё ж кароткія формы ў беларускай літаратурнай мове – яўна непрадукцыйныя. Кароткія прыметнікі, як правіла, не скланяюцца, што зноў-такі звязана з іх сінтаксічнай функцыяй у сказе. Да таго ж неабходна адзначыць, што і ў мове мастацкай літаратуры, і ў дзелавым, навуковым і афіцыйным стылях у складхзе выказніка часцей ужываюцца не кароткія, а поўныя формы. Замацаваліся ў ролі выказніка толькі асобныя кароткія формы : чуцён, відзён, павінен, рад, гатоў і некаторыя іншыя.
Кароткія прыметнікі ў ролі азначэння ў сучаснай літаратурнай мове наогул не ўжываюцца. Іх можна знайсці хіба толькі ў складзе неасобных спалучэнняў, напрыклад на босу ногу, ці ў мове вуснай народнай творчасці: на сіне мора, з-за сіня мора.
33.Формы прыметнікаў са значэннем ацэнкі і меры якасці.
Значэнне той ці іншай меры якасці і дадатковыя адценні значэння (Ласкальнасці, памяншальнасці, павелічальнасці, узмацняльнасці) выражаюць якасныя прыметнікі, утвораныя з дапамогай суфіксаў суб’ектыўнай ацэнкі. Да найбольш ужывальных памяншальна-ласкальных адносяцца суфіксы: -еньк-, -эньк-, -аньк-: зялены-зялёненькі, стары- старэнькі, добры-добранькі, лепшы-лепшанькі; -ютк-, -юсеньк-: тонкі-танюсенькі; жоўты-жаўцюткі.
Павелічальна-ўзмацняльнымі з’яўляюцца суфіксы:
-озн-: высокі-высозны, глыбокі-глыбозны;
-эзн-: высокі-высачэзны, доўгі-даўжэзны;
-енн-, -энн-: здаровы-здаравенны, высокі-высачэзны.
Прыметнікі з суфіксамі суб’ектыўнай ацэнкі шырока выкарыстоўваюцца ў гутарковай, вусна-размоўнай мове, у вуснай народнай творчасці, у мастацкім стылі, з’яўляюцца яркім вобразным сродкам характарыстыкі персанажаў, розных прадметаў і з’яў, напрыклад: Дымок бялюткі, белаваты ўжо павіваецца над хатай. (Якуб Колас) А з нізу гэты лес кашлаты меў зелянюсенькія шаты. (Якуб Колас)