Ist_Bel
.pdf
Ìiнiстэрствà àдукàцыi Ðэспублiкi Áелàрусь
БЕЛАРУСКI НАЦЫЯНАЛЬНЫ ТЭХНIЧНЫ УНIВЕРСIТЭТ
Êàфедрà «Ãiсторыя, сусветнàя i àйчыннàя культурà»
Ê.I. Áàлàндзiн, Äз.Ì. Õромчàнкà
Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй
цывілізàцыі
Êàроткi курс лекцый
Íàвучàльны дàпàможнiк для студэнтàў ÁÍÒÓ
Âучэбнàе электроннàе выдàнне
Ìiнск 
ÁÍÒÓ 
2009
ÓÄÊ 94 (476) (075.8)
Àўтàры:
Ê.I. Áàлàндзiн, Äз.Ì. Õромчàнкà
Ðэцэнзенты:
Ñ.ß. Íовiкàў, зàгàдчык кàфедры «Ãiсторыя i белàрусàзнàўствà», кàндыдàт гiстàрычных нàвук, дàцэнт;
Â.Ï. Ïàўлàвà, дàцэнт кàфедры «Àйчыннàя i сусветнàя гiсторыя» ÁÄÏÓ iм. Ì. Òàнкà, кàндыдàт гiстàрычных нàвук, дàцэнт
Àнàтàцыя
Íà àснове àнàлізу кàнкрэтнà-гістàрычнàгà мàтэрыялу, змешчàнàгà ў метàдычнàй літàрàтуры, гістàрычных дàследàвàннях, дàкументàльных крыніцàх, у сціслым выглядзе пàдàеццà сістэмàтызàвàнàя гісторыя Áелàрусі àд стàрàжытных чàсоў дà нàшых дзён, прàслежвàюццà хàрàктэрныя рысы сàцыяльнà-экàнàмічнàгà, пàлітычнàгà і культурнàгà рàзвіцця белàрускіх зямель у стàрàжытны чàс, у перыяды увàходжàння ў склàд Âялікàгà княствà Ëітоўскàгà, Ðэчы Ïàспàлітàй, Ðàсійскàй імперыі, у сàвецкі чàс, нà этàпе стàнàўлення сàмàстойнàй белàрускàй дзяржàўнàсці.
Äля студэнтàў і выклàдчыкàў ÂÍÓ, шырокàгà колà чытàчоў, якія цікàвяццà àйчыннàй гісторыяй.
Áелàрускi нàцыянàльны тэхнiчны ўнiверсiтэт
пр-т Íезàлежнàсцi, 65, г. Ìiнск, Ðэспублiкà Áелàрусь Òэл.(017) 292-77-52, фàкс (017) 292-91-37 Ðэгiстрàцыйны № ÁÍÒÓ/ÔÒÓÃ01 – 1.2009
©ÁÍÒÓ, 2009
©Ê.². Áàлàндзін, Äз.Ì. Õромчàнкà, 2009
1
Çмест
ДА ЧЫТАЧА |
|
5 |
Ãлàвà 1. Óводзіны ў курс "Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце |
|
|
сусветнàй цывілізàцыі" |
6 |
|
1.1 Ïрàдмет і зàдàчы курсà “Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце |
|
|
сусветнàй...................................................................................................................................цывілізàцыі” |
6 |
|
1.2 |
Ïерыядызàцыя...................................................................................................................................курсà |
11 |
1.3 Êрыніцы...................................................................................................................................і гістàрыягрàфія |
13 |
|
Ãлàвà 2. Ñвет і Áелàрусь у стàрàжытны перыяд |
19 |
|
2.1 |
Çàсяленне тэрыторыі Áелàрусі, зàняткі стàрàжытных |
|
нàсельнікàў,...................................................................................................................................іх грàмàдскія àдносіны |
19 |
|
2.2 |
Ðàссяленне індàеўрàпейцàў. Ñлàвянскі этàп зàсялення |
|
Áелàрусі................................................................................................................................... |
22 |
|
2.3 |
Òэорыі...................................................................................................................................пàходжàння белàрусàў і нàзвы “Áелàя Ðусь” |
26 |
Ãлàвà 3. Åўропà і Áелàрусь ў рàннім і высокім сярэднявеччы. |
|
|
Ñтàнàўленне дзяржàўных утвàрэнняў нà тэрыторыі Áелàрусі |
29 |
|
3.1 |
Ñтàнàўленне феàдàльнàй экàномікі. Ôàрмірàвàнне |
|
рàннеклàсàвàгà...................................................................................................................................грàмàдствà нà тэрыторыі Áелàрусі |
29 |
|
3.2 |
Ïолàцкàе і турàўскàе княствы, іх узàемààдносіны з |
|
Êіевàм................................................................................................................................... |
32 |
|
3.3 Êультурà...................................................Áелàрусі IX-ÕIII стст................................................................................ |
35 |
|
Ãлàвà 4. Åўропà і Áелàрусь ў познім сярэднявеччы. |
|
|
Óтвàрэнне і ўмàцàвàнне Âялікàгà княствà Ëітоўскàгà, Ðускàгà, |
|
|
Æàмойцкàгà ( другàя пàловà XIII – першàя пàловà ÕVI ст.ст.) |
41 |
|
4.1 |
Óтвàрэнне Âялікàгà княствà Ëітоўскàгà, Ðускàгà і |
|
Æàмойцкàгà...................................................................................................................................і ўвàходжàнне белàрускіх зямель у яго склàд |
41 |
|
4.2 |
Äзяржàўны і грàмàдскі лàд Âялікàгà княствà Ëітоўскàгà, |
|
Ðускàгà...................................................................................................................................і Æàмойцкàгà |
45 |
|
4.3 |
Àсноўныя нàпрàмкі ўнутрàнàй і знешняй пàлітыкі Âялікàгà |
|
княствà...................................................................................................................................Ëітоўскàгà, Ðускàгà і Æàмойцкàгà |
50 |
|
4.4 |
Àсàблівàсці сàцыяльнà-экàнàмічнàгà жыцця белàрускіх |
|
зямель...................................................................................................................................у княстве |
55 |
|
4.5 Êультурà Áелàрусі ў другой пàлове XIII – першàй пàлове |
|
|
ÕVI стст................................................................................................................................... |
57 |
|
|
|
|
2 |
Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі |
|
|
|
|
|
|
|
|
Ãлàвà 5. Ðàзвіццё Âялікàгà княствà Ëітоўскàгà, Ðускàгà, |
|
|
||
Æàмойцкàгà ў склàдзе Ðэчы Ïàспàлітàй нà пàчàтку новàгà |
|
|
||
чàсу ( др. пàл. ÕVI-ÕVIII стст.) |
66 |
|
||
|
5.1 |
Óтвàрэнне...................................................................................................................................Ðэчы Ïàспàлітàй, яе дзяржàўны лàд |
66 |
|
|
5.2 |
Ñàцыяльнà-экàнàмічнàе рàзвіццё белàрускіх зямель у |
|
|
|
склàдзе Ðэчы Ïàспàлітàй................................................................................................................................... |
69 |
||
|
5.3 Çàняпàд Ðэчы Ïàспàлітàй, яе пàдзелы................................................................................................................................... |
71 |
||
|
5.4 |
Êультурà........................................................Áелàрусі ÕVI-ÕVIII стст........................................................................... |
75 |
|
Ãлàвà 6. Åўропà і Áелàрусь у кàнцы ÕVIII – першàй пàлове ÕIX |
|
|
||
стст. |
|
|
81 |
|
|
6.1 |
Ïàчàтàк індустрыяльнàй цывілізàцыі. Àсàблівàсці |
|
|
|
сàцыяльнà-экàнàмічнàгà рàзвіцця Áелàрусі пàсля |
|
|
|
|
ўвàходжàння ў склàд Ðàсійскàй імперыі................................................................................................................................... |
81 |
||
|
6.2 |
Ïàлітыкà рàсійскіх улàд нà белàрускіх землях у першàй |
|
|
|
пàлове ÕIX ст................................................................................................................................... |
84 |
||
|
6.3 |
Âàйнà 1812 г. і Áелàрусь. Ãрàмàдскà-пàлітычны рух нà |
|
|
|
Áелàрусі ў кàнцы ÕVIII – першàй пàлове ÕIX стст................................................................................................................................... |
86 |
||
|
6.4 |
Êультурà...................................................................................................................................Áелàрусі першàй пàловы ÕIX стàгоддзя |
90 |
|
Ãлàвà 7. Áелàрусь у перыяд стàнàўлення і рàзвіцця |
|
|
||
буржуàзнàгà грàмàдствà ( другàя пàловà ÕIX – пàчàтàк ÕÕ |
|
|
||
стст.) |
|
|
93 |
|
|
7.1 |
Ïерàход дà кàпітàлістычнàй рынàчнàй экàномікі ў |
|
|
|
Åўропе, перàрàстàнне кàпітàлізмà ў імперыялізм і |
|
|
|
|
àбвàстрэнне яго супярэчнàсцей. Àсàблівàсці |
|
|
|
|
сàцыяльнà-экàнàмічнàгà рàзвіцця Áелàрусі................................................................................................................................... |
93 |
||
|
7.2 Àдменà прыгоннàгà прàвà і буржуàзныя рэформы другой |
|
|
|
|
пàловы ÕIX –пàч.ÕÕ стст. Àсàблівàсці іх прàвядзення нà |
|
|
|
|
Áелàрусі................................................................................................................................... |
99 |
||
|
7.3 Ãрàмàдскі рух ў Ðàсіі і Áелàрусі у другой пàлове |
|
|
|
|
ÕIX-пàч ÕÕ стст................................................................................................................................... |
104 |
||
Ãлàвà 8. Êультурà Áелàрусі другой пàловы ÕIX-пàчàтку ÕÕ |
|
|
||
стст. |
|
|
109 |
|
|
8.1 |
Ôàрмірàвàнне белàрускàй нàцыі. Àдрàджэнне белàрускàй |
|
|
|
мовы і літàрàтуры................................................................................................................................... |
109 |
||
|
8.2 Àдукàцыя, нàвукà, друк у другой пàлове ÕIX-пàчàтку ÕÕ |
|
|
|
|
стст................................................................................................................................... |
112 |
||
|
8.3 Àрхітэктурà, выяўленчàе мàстàцтвà, тэàтр і музыкà |
|
|
|
|
Áелàрусі ў другой пàлове ÕIX – пàчàтку ÕÕ стст................................................................................................................................... |
115 |
||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
Ãлàвà 9. Áелàрусь у пàчàтку нàйноўшàгà чàсу. Äзяржàўнàсць |
|
|
Áелàрусі ў пàслякàстрычніцкі перыяд (1917-1920 гг) |
117 |
|
9.1 Ïершàя сусветнàя вàйнà і Áелàрусь. Ëютàўскàя і |
|
|
кàстрычніцкàя...................................................................................................................................рэвàлюцыя 1917 г нà Áелàрусі |
117 |
|
9.2 Ïершы ўсебелàрускі з’езд і àбвяшчэнне Áелàрускàй |
|
|
нàроднàй...................................................................................................................................рэспублікі |
121 |
|
9.3 Óтвàрэнне...................................................................................................................................ÁÑÑÐ і Ëітоўскà-Áелàрускàй ÑÑÐ |
123 |
|
9.4 Âàйнà Ïольшчы і Ñàвецкàй Ðàсіі. Äругое àбвяшчэнне |
|
|
ÁÑÑÐ................................................................................................................................... |
125 |
|
Ãлàвà 10. Ñвет і Áелàрусь у міжвàенны перыяд (1921-1939 гг.). |
|
|
Ñàцыяльнà - экàнàмічнàе рàзвіццё Áелàрусі ў 20-30-е гг. |
128 |
|
10.1 |
Íàцыянàльнà - дзяржàўнàе будàўніцтвà ў Áелàрускàй ÑÑÐ |
|
у 20 ...................................................................................................................................-я гàды Ïàлітыкà белàрусізàцыі |
128 |
|
10.2 |
Íовàя экàнàмічнàя пàлітыкà. Ïрàвядзенне |
|
індустрыялізàцыі...................................................................................................................................і кàлектывізàцыі ў ÁÑÑÐ |
132 |
|
10.3 ...................................................................................................................................Çàходняя Áелàрусь у склàдзе Ïольшчы |
139 |
|
Ãлàвà 11. Êультурà Áелàрусі 1921-1941 гг. |
143 |
|
11.1 ................................................................................................................................... |
Ðàзвіццё àдукàцыі, нàвукі, літàрàтуры |
143 |
11.2 |
Áелàрускàя àрхітэктурà, выяўленчàе мàстàцтвà, тэàтр, |
|
музыкà...................................................................................................................................і кіно ў дàвàенны перыяд (1921-1941 гг ) |
146 |
|
Ãлàвà 12. Áелàрусь у гàды другой сусветнàй і Âялікàй |
|
|
Àйчыннàй вàйны |
150 |
|
12.1 Ìіжнàродныя àдносіны нàпярэдàдні і ў пàчàтку другой |
|
|
сусветнàй...................................................................................................................................вàйны |
150 |
|
12.2 |
Ïàчàтàк Âялікàй àйчыннàй вàйны. Àбàрончыя бàі нà |
|
тэрыторыі...................................................................................................................................Áелàрусі |
153 |
|
12.3 ................................................................................................................................... |
Àкупàцыйны рэжым Ïàртызàнскі і пàдпольны рух |
157 |
12.4 |
Âызвàленне Áелàрусі àд нямецкà - фàшысцкіх |
|
зàхопнікàў...................................................................................................................................Çàвяршэнне другой сусветнàй вàйны |
159 |
|
Ãлàвà 13. ÑÑÑÐ вà ўмовàх спàборніцтвà і кàнфрàнтàцыі |
|
|
супрàцьлеглых сàцыяльнà-пàлітычных сістэм. Àсноўныя |
|
|
тэндэнцыі рàзвіцця ÁÑÑÐ у 50-я-80-я гàды |
164 |
|
13.1 |
Ìіжнàродныя àдносіны пàсля другой сусветнàй вàйны. |
|
ÁÑÑÐ...................................................................................................................................нà міжнàроднàй àрэне |
164 |
|
13.2 |
Àднàўленне і рàзвіццё нàроднàй гàспàдàркі Áелàрусі. |
|
Ãрàмàдскà-пàлітычнàе жыццё і спробы рэфàрмàвàння |
|
|
экàномікі...................................................................................................................................ў 1950-1960-я гàды |
169 |
|
|
|
|
4 |
Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі |
|
|
|
|
|
|
|
13.3 |
Ñàцыяльнà - экàнàмічнàе і пàлітычнàе рàзвіццё ÁÑÑÐ у |
|
|
60-80-е гг................................................................................................................................... |
175 |
|
|
13.4 ..............................................................................................Êультурà Áелàрусі ў пàслявàенны чàс (1945-1990 гг.).................................... |
181 |
|
Ãлàвà 14. Áелàрусь нà сучàсным этàпе |
186 |
||
|
14.1 Ðàспàд ÑÑÑÐ і àбвяшчэнне незàлежнàсці Ðэспублікі |
|
|
|
Áелàрусь................................................................................................................................... |
186 |
|
|
14.2 Ñàцыяльнà-экàнàмічнàе і пàлітычнàе рàзвіццё Áелàрусі |
|
|
|
нà сучàсным...................................................................................................................................этàпе |
189 |
|
|
14.3 ...................................................................................................................................Êультурà Áелàрусі нà сучàсным этàпе |
191 |
|
Л²ТАРАТУРА |
|
196 |
|
ДА ЧЫТАЧА |
5 |
|
|
ДА ЧЫТАЧА
Íàвучàльны дàпàможнік “Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі” прàдстàўляе сàбой спробу ў сціслым выглядзе выклàсці гісторыю Áелàрусі з элементàмі сусветнàй гісторыі з стàрàжытных чàсоў дà нàшых дзён. Àўтàры стàвілі перàд сàбою мэту, з àднàго боку, пàзбегнуць спрошчàнàгà пàдыходу дà àсвятлення вàжнейшых гістàрычных пàдзей, з другогà, пà мàгчымàсці, не перàгружàць пàдручнік чàсàм другàрàднымі фàктàмі, дàтàмі, зрàбіць яго больш зрàзумелым для чытàчà і ў той жà чàс прывесці мàтэрыял у àдпàведнàсць з новàй прàгрàмàй пà гісторыі Áелàрусі, рэкàмендàвàнàй Ìіністэрствàм àдукàцыі Ðэспублікі Áелàрусь для вышэйшых нàвучàльных устàноў рэспублікі. Ñтруктурà нàвучàльнàгà дàпàможнікà àсноўвàеццà гàлоўным чынàм нà прàблемнà-хрàнàлàгічным метàдзе вывучэння гісторыі і рàзлічàнà нà студэнтàў усіх спецыяльнàсцей, à тàксàмà нà тых, хто цікàвіццà àйчыннàй гісторыяй, гісторыяй культуры Áелàрусі.
6 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі
Ãлàвà 1. Óводзіны ў курс "Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі"
1.1Ïрàдмет і зàдàчы курсà “Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі”
1.2Ïерыядызàцыя курсà
1.3Êрыніцы і гістàрыягрàфія
1.1Ïрàдмет і зàдàчы курсà “Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі”
Ñёння мы пàчынàем першую тэму курсà “Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі”. Âы спытàеце: “À што гэтà тàкое, гісторыя? Íàвоштà янà нàм пàтрэбнà? Ìы ж вучылі гэты прàдмет у школе. Äы і з пàпулярнàй літàрàтуры, перàдàч тэлебàчàння мàем нямàлà звестàк àб прошлым нàшàй Àйчыны. À ўвогуле, гэтà было ў прошлым, à нàм трэбà жыць цяперàшнім і зàўтрàшнім чàсàм”. Àдкàз нà гэтыя пытàнні - àсноўнàя прàблемà нàшàй лекцыі.
Êàб больш поўнà àдкàзàць нà іх, дàвàйце вызнàчым прàдмет і зàдàчы нàшàгà курсà. Øто ж тàкое гісторыя як нàвукà? Âытокі яе àдносяццà дà пàчàтку чàлàвечàгà родà. ßк толькі людзі нàвучыліся гàвàрыць, нàпэўнà, яны пàчàлі рàскàзвàць гісторыі з прошлàгà. Àле гэтà былі толькі пàпулярные àповеды. Ïершыя ж нàвуковыя прàцы àб сістэмнàй гісторыі свàіх дзяржàў пàчàлі ствàрàць прàфесійныя гісторыкі Ãрэцыі Ãерàдот, Ôукідзід, Ðымà – Öіт Ëівій, Ïàлібій, Êітàя
– Ñымà Öянь, Àрàбскàгà хàліфàтà - Àль Áіруні і іншыя. ßк бàчым, ужо ў стàрàжытнàсці людзі àдчувàлі пàтрэбнàсць у гістàрычных ведàх. Òàды ж і вызнàчыўся прàдмет гісторыі як нàвукі, якàя вывучàе прàцэс рàзвіцця чàлàвечàгà грàмàдствà вà ўсёй яго кàнкрэтнàсці і рàзнàстàйнàсці.Âàжнà зрàзумець гэтàе прошлàе з усімі яго супярэчнàсцямі і дàсягненнямі. Ó гісторыі, дàрэчы, як і сёння, побàч стàяць прàяўленні духà і бàязлівàсці, герàізмà і здрàдніцтвà. Ðàзуменне гісторыі – гэтà рàзуменне шмàт якіх прычыннà - следственных сувязей сучàснàгà жыцця. Ãэтà мàгчымàсць прàгнàзірàвàння будучàгà.
Ãлàвà 1. Óводзіны ў курс "Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй |
7 |
цывілізàцыі" |
|
|
Ïрàдметàм жà гісторыі Áелàрусі з’яўляеццà вывучэнне зàкàнàмернàсцей рàзвіцця белàрускàгà этнàсу, розных бàкоў яго жыццядзейнàсці, узàемàсувязі з іншымі нàродàмі і крàінàмі. Ãэтà сàмàстойнàя інтэгрàтыўнàя дысцыплінà, якàя зàймàе вàжнàе месцà ў сістэме гумàнітàрных нàвук. ßнà ў свàю чàргу àбàпірàеццà нà тàкія курсы, як філàлогія, этнàгрàфія, філàсофія, экàнàмічнàя тэорыя, àнтрàпàлогія і іншыя. Êожнàя з гэтых нàвук тàксàмà пàзнàе прàблемы гісторыі, àле прàз прызму свàёй спецыфікі, свàімі метàдàмі, што дàзвàляе больш глыбокà высвеціць свой прàдмет. Ãэтà можà быць àнàліз прàцэсàў нàродàнàсельніцтвà, вывучэнне дынàмікі рàзвіцця мовы, культуры, экàнàмічных зàкàнàмернàсцяў рàзвіцця àсобных крàін ці рэгіёнàў. Ãэтà ж дàследуе і гісторыя. Òàкім чынàм, янà з свàйго боку ўзбàгàчàе іншыя нàвукі гістàрычнымі фàктàмі і àнàлізàм, з другогà, кàрыстàеццà іх àбàгульненнямі для больш поўнàгà рàскрыцця гістàрычнàгà прàцэсу.
Êожны нàрод імкнеццà ведàць свàю гісторыю, свàе гістàрычныя корàні. Ãэтà неàбходнà, кàб àдчувàць не толькі сувязь чàсоў, àле і кàб выкàрыстоўвàць гістàрычны вопыт, не пàўтàрàць пàмылàк, à брàць з мінулàгà ўрокі, неàбходныя для вырàшэння сёняшніх зàдàч. Óвогуле нельгà ўявіць сàбе цывілізàвàнàгà чàлàвекà, à тым больш грàмàдзянінà той ці іншàй крàіны, які б не ведàў гісторыю свàёй àйчыны.
Âà ўсім свеце нàзірàеццà устойлівàя цікàвàсць не толькі дà мінулàгà нàсельнікàў пэўнàгà рэгіёнà, àле і імкненне мàксімàльнà і берàжнà зàхàвàць і зберàгчы свàю гістàрычную спàдчыну, як мàтэрыяльную, тàк і духоўную. Ãэтà з’яўляеццà àксіёмàй, пàкàзчыкàм цывілізàвàнàсці. Ó нàш чàс фàктычнà ўсюды гістàрычнàе бяспàмяцтвà лічыццà вялікàй зàгàнàй, непàўнàцэннàсцю.
Íàш нàрод мàе бàгàтую гістàрычную спàдчыну, àле пà рàду прычын янà яшчэ не поўнàсцю ўзноўленà. Ó àпошнія дзесяцігоддзі цікàвàсць дà яе знàчнà ўзрàслà, àдкрыты новыя стàронкі нàшàй гісторыі, янà пàдàеццà больш рàзнàстàйнà і перш зà ўсё прàз дзейнàсць людзей, гістàрычных àсоб. Äругімі словàмі, янà нàбылà чàлàвечы воблік зàмест гісторыі сàцыяльных кàнфліктàў. ×ым жà былà вызвàнà гэтàя цікàвàсць?
8 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі
Òут мàюць местà і суб’ектыўныя, і àб’ектыўныя фàктàры. Òрэбà àдзнàчыць, што нà прàцягу вельмі доўгàгà чàсу гісторыя нàшàй Àйчыны пàдàвàлàся ў знàчнàй меры àднàбàковà. Ñпàчàтку янà àсвятлялàся ў русле польскàй гісторыі, зàтым, у 19-м стàгоддзі, зыходзячы з дзяржàўнàй ідэàлогіі зàходнерусізмà, пàзней, у дàвàенны перыяд, зыходзячы з àсноўных ідэй “Êрàткого курсà Èстории ÂÊÏ ( б )”, у пàслявàенны – гэтà Õрушчоўскàя, Áрэжнеўскàя гісторыі. Ïры гэтым гàлоўнàя ўвàгà ў гістàрычных прàцàх, пàдручнікàх 20-гà стàгоддзя ўдзялялàся менàвітà сàвецкàму перыяду і гісторыі ÑÑÑÐ.
Ãэтàя пàлітызàвàнàсць àсàблівà выявілàсь у гàды перàбудовы. Ó другой пàлове 80-х гàдоў гàлоснàсць пàчàлàся з выяўлення і àсвятлення тàк звàных “белых плям” у нàшàй гісторыі. Âыйшàў шэрàг кніг, àртыкулы пà гістàрычнàй тэмàтыцы стàлі чàстà друкàвàццà ў прэсе, нàвàт дэпутàты Âярхоўнàгà Ñàветà зàмест àбмеркàвàння пытàнняў àб выхàду з экàнàмічнàгà крызісу зàхàпіліся дэбàтàмі пà гэтым “белым плямàм”. Ïры гэтым увàгà кàнцэнтрàвàлàся гàлоўным чынàм нà негàтыўных бàкàх ў жыцці сàвецкàгà грàмàдствà. Óсё гэтà мелà дàволі вырàзную пàлітычную мэту, прàз крытыку дзяржàўнàгà лàду рàзгойдàць і зàтым рàзбурыць пàлітычную сістэму. Àле гэтà сàдзейнічàлà і пàвышэнню цікàвàсці дà гісторыі: людзі хàцелі дàведàццà àб тым, што рàней àд іх скрывàлі.
Ïàсля рàзвàлу ÑÑÑÐ пàлітызàвàнàсць у вывучэнні гісторыі зàстàвàлàся і нàвàт нà нейкі чàс узмàцнілàся. Ó пàчàтку 90-х гàдоў прàцягвàлі мàсàвà выходзіць публіцыстычныя выдàнні з негàтыўным àсвятленнем сàвецкàй гісторыі, пàчàлà друкàвàццà эмігрàнцкàя літàрàтурà. Ãэтà мелà і дàдàтны момàнт, пàколькі чытàчы змàглі пàзнàёміццà з рàней невядомымі стàронкàмі нàшàгà прошлàгà, з іншымі àцэнкàмі тых ці іншых пàдзей. Àле усё гэтà пàдàвàлàся ў знàчнàй меры àднàбàковà.
Íейкàя ўрàўнàвàжàнàсць у гэтым плàне выявілàсь з сярэдзіны 90-х гàдоў і àсàблівà з пàчàтку 21-гà стàгоддзя. Íàвуковыя прàцы стàлі больш грунтоўнымі, вышлà новàе пàкàленне пàдручнікàў, àб’ектыўных у свàёй àснове. Öікàвàсць жà людзей дà гісторыі не толькі не зніклà, àле і нàбылà новые рысы. Ãэтà было вызвàнà больш àб’ектыўнымі фàктàрàмі. ²дзе пàбудовà сàмàстойнàй дэмàкрàтычнàй белàрускàй дзяржàвы. Çрàзумелà, гэтà пàтрàбàвàлà і пàтрàбуе больш грунтоўнàгà вывучэння яе прошлàгà. Àднàўляюццà гістàрычныя